Gỡ gian hàng sai phạm trong 24 giờ: Sàn TMĐT không thể đứng ngoài cuộc

Thương mại điện tử phát triển nhanh, nhưng tình trạng hàng giả và hàng kém chất lượng vẫn tồn tại như một “vùng tối” nhiều năm nay. Người tiêu dùng chịu rủi ro, doanh nghiệp chân chính bị cạnh tranh không lành mạnh, còn nhiều sàn thương mại điện tử (TMĐT) chỉ xử lý ở mức cảnh báo hoặc khóa tạm.

Trong bối cảnh đó, đề xuất buộc sàn TMĐT phải gỡ gian hàng vi phạm trong vòng 24 giờ đang nhận được nhiều sự chú ý.

Chia sẻ với báo chí, PGS TS Nguyễn Thường Lạng (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, thời hạn 24 giờ “hoàn toàn khả thi”, vì các nền tảng TMĐT lớn đều sở hữu công cụ rà soát và phân tích dữ liệu đủ mạnh. Theo ông, việc hàng giả tràn lan không phải do công nghệ không đáp ứng, mà do sàn chưa kiểm soát chặt chẽ. Chỉ cần một gian hàng lọt kiểm duyệt cũng đủ khiến hàng vi phạm lan nhanh.

Xử lý nhanh là cần thiết, nhưng ông Lạng cũng nhấn mạnh phải đảm bảo không gây “oan sai” đối với những người bán hợp pháp.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp từ góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Trọng Hiệp – Giám đốc Công ty Luật HPVN nhìn nhận rằng thời hạn 24 giờ chỉ thực sự có giá trị khi trách nhiệm của sàn TMĐT được Luật hóa rõ ràng. Theo ông, hiện pháp luật chủ yếu tập trung vào hành vi của người bán, trong khi vai trò của sàn, chủ thể điều hành toàn bộ hoạt động mua bán lại chưa được xác định tương xứng. Điều này khiến sàn có thể “thoát trách nhiệm” chỉ bằng câu trả lời “Chúng tôi đã gỡ”.

Luật sư Hiệp cho rằng, điều quan trọng nhất là định nghĩa thế nào là gian hàng sai phạm. Hàng giả, hàng nhái, hàng không hóa đơn, hàng xách tay không chứng từ, hàng nhập khẩu nhỏ lẻ từ nước ngoài, hàng livestream không định danh… đều phải được mô tả rõ. Nếu không có khung xác định cụ thể, việc phát hiện và xử lý sẽ tùy thuộc vào nhận định của từng sàn, dẫn đến nguy cơ tùy tiện hoặc thậm chí gây ra tình trạng “gỡ cho có”.

Ông Hiệp nhấn mạnh rằng sàn TMĐT cần một quy trình xử lý bắt buộc. Khi phát hiện dấu hiệu vi phạm, sàn phải tạm khóa gian hàng để ngăn ngừa rủi ro lan rộng. Sau đó là bước xác minh nhanh, có căn cứ rõ ràng, rồi mới đưa ra quyết định gỡ bỏ. Cách làm này vừa đủ nhanh để bảo vệ người tiêu dùng, vừa giảm thiểu khả năng gây thiệt hại cho người bán chân chính.

Một điểm quan trọng khác, theo Luật sư Hiệp, là phải thiết lập cơ chế kháng nghị nhanh cho người bán. Nếu sàn xử lý sai, việc phục hồi gian hàng phải được thực hiện ngay, đồng thời xem xét trách nhiệm bồi thường khi thiệt hại phát sinh do lỗi của sàn. Chỉ khi quyền lợi của người bán được bảo vệ một cách công bằng thì việc siết chặt gian hàng vi phạm mới không tạo ra phản ứng ngược.

Luật sư Hiệp cũng khẳng định rằng, nếu sàn không gỡ đúng thời hạn, chế tài phải đủ mạnh. Không thể dừng ở mức nhắc nhở hay cảnh cáo. Cần có các biện pháp như phạt hành chính ở mức cao, yêu cầu công bố định kỳ tình trạng xử lý vi phạm, hoặc kiểm soát chặt việc đăng bán ở các ngành hàng rủi ro. Việc ràng buộc trách nhiệm của sàn không chỉ bảo vệ người tiêu dùng, mà còn nâng tiêu chuẩn cho toàn thị trường.

Theo ông Hiệp, đây cũng là thời điểm quan trọng để sửa đổi Luật Thương mại điện tử theo hướng hiện đại hơn. TMĐT phát triển nhanh, mô hình bán hàng thay đổi liên tục, nhưng nếu trách nhiệm của sàn không được ghi rõ trong luật, những khoảng trống hiện nay sẽ tiếp tục tồn tại. Và một quy định như “24 giờ gỡ gian hàng vi phạm” sẽ chỉ nằm trên giấy.

“Thời hạn 24 giờ không phải là giải pháp duy nhất, nhưng là bài kiểm tra trách nhiệm đối với các sàn TMĐT. Khi đã hưởng lợi từ quy mô thị trường hàng chục triệu người dùng, các sàn phải gánh phần trách nhiệm tương xứng để đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh. Một thị trường TMĐT minh bạch không thể hình thành nếu sàn chỉ làm “người trung gian”, mà phải là chủ thể chịu trách nhiệm thực sự trong việc giữ sạch nền tảng mà họ vận hành”, Luật sư Hiệp nói.