Sửa Luật Kinh doanh bảo hiểm: Phải minh bạch để lấy lại niềm tin

Luật Kinh doanh bảo hiểm đang được sửa đổi trong bối cảnh niềm tin của người dân vào thị trường này giảm mạnh. Không ít khách hàng phản ánh họ “đóng tiền thì dễ, rút quyền lợi lại khó”, thậm chí từ bỏ hợp đồng vì thủ tục quá rườm rà. Sản phẩm bảo hiểm, vốn được xem là “tấm lưới an sinh tài chính”, nay lại trở thành nỗi lo của nhiều người tiêu dùng.

Phát biểu tại phiên thảo luận mới đây, Đại biểu Nguyễn Thanh Hải - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thẳng thắn cho rằng, Luật hiện hành chưa đủ rõ để bảo vệ người mua. “Chúng tôi làm công tác nghiên cứu pháp luật mà để đọc và hiểu hợp đồng bảo hiểm cũng rất khó. Vì vậy, Luật sửa đổi phải làm rõ nguyên tắc có đóng, có hưởng, và hưởng phải dễ dàng”, bà Hải nói.

Theo bà, cần có mẫu hợp đồng bảo hiểm chung, do cơ quan có thẩm quyền thẩm định và công bố công khai. Khi hợp đồng thống nhất, dễ hiểu, người dân và tư vấn viên đều nắm rõ quyền, nghĩa vụ của mình, giảm rủi ro tranh chấp. “Hợp đồng càng minh bạch, niềm tin càng lớn; khi người dân hiểu rõ mình được gì, mất gì, họ mới sẵn lòng tham gia lâu dài”, Đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh.

Từ thực tế đó, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cũng yêu cầu Bộ Tài chính rà soát toàn bộ quy trình kinh doanh bảo hiểm, từ khâu bán đến khâu chi trả. Phó Thủ tướng nhấn mạnh, việc sửa Luật không chỉ để chấn chỉnh vi phạm mà còn đưa thị trường trở lại đúng vai trò chia sẻ rủi ro.

“Doanh nghiệp phải có trách nhiệm giải thích rõ cho khách hàng, tuyệt đối không được gắn bảo hiểm vào khoản vay ngân hàng hay ép buộc dưới bất kỳ hình thức nào”, Phó Thủ tướng nói, đồng thời yêu cầu xử lý nghiêm các trường hợp tư vấn sai, gây thiệt hại cho người mua.

Theo giới chuyên môn, những yêu cầu này thể hiện rõ định hướng: bảo hiểm chỉ có thể phát triển trên nền tảng minh bạch.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, Luật sư Tạ Anh Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH Tạ Anh Tuấn nhận định việc sửa Luật cần biến minh bạch thành nghĩa vụ pháp lý có thể kiểm chứng, chứ không chỉ dừng ở cam kết của doanh nghiệp.

Luật sư Tuấn chỉ ra ba bất cập chính: tư vấn thiếu chuẩn mực, hợp đồng quá phức tạp và trách nhiệm cá nhân chưa rõ ràng. Ông đề xuất mọi quá trình tư vấn phải được ghi âm hoặc ghi hình, coi đây là bằng chứng bắt buộc khi có tranh chấp. Mỗi hợp đồng cần có bảng tóm tắt quyền lợi và điều khoản loại trừ in rõ, được giải thích trực tiếp trước khi ký.

“Không ai có thể nói “tôi không biết”, nếu mọi điều đã được lưu lại ngay từ đầu”, Luật sư Tạ Anh Tuấn nói.

Bên cạnh đó, ông Tuấn cho rằng cần quy định trách nhiệm liên đới của người phê duyệt sản phẩm, người quản lý kênh bán và người ký tư vấn. Khi trách nhiệm được làm rõ, sẽ không còn “vùng xám” cho lợi ích nhóm hay hành vi tư vấn sai lệch.

Luật sư cũng kiến nghị cơ quan quản lý công khai dữ liệu về tỷ lệ bồi thường, thời gian chi trả, số vụ khiếu nại của từng doanh nghiệp, để người dân có cơ sở lựa chọn. Khi thông tin minh bạch, doanh nghiệp sẽ phải cạnh tranh bằng uy tín thực tế.

Riêng với kênh bán bảo hiểm qua ngân hàng, Luật sư Tuấn đề nghị cấm ràng buộc hợp đồng vay, bảo hiểm và yêu cầu có xác nhận độc lập từ doanh nghiệp bảo hiểm trước khi ký. Người mua phải tự nguyện và được tư vấn đầy đủ quyền lợi, nghĩa vụ.

Luật sư Tuấn cũng đề xuất rút ngắn thời gian chi trả, quy định rõ hạn tối đa cho từng bước xử lý. Nếu doanh nghiệp chậm chi trả không có lý do chính đáng, phải trả thêm lãi chậm chi cho khách hàng, vừa là răn đe, vừa thể hiện tôn trọng người tham gia.

Cuối cùng, ông nhấn mạnh hợp đồng bảo hiểm phải được viết lại theo ngôn ngữ dễ hiểu, tránh thuật ngữ mơ hồ, trình bày điều khoản loại trừ ở vị trí dễ thấy, in đậm, có ví dụ minh họa cụ thể. Theo luật sư, tranh chấp sẽ ít đi nếu ngay từ đầu không còn chỗ để hiểu khác.

“Nếu Luật mới làm được ba điều: hợp đồng dễ hiểu, quy trình minh bạch, trách nhiệm rõ ràng thì người dân sẽ lấy lại niềm tin, doanh nghiệp lấy lại uy tín, còn thị trường bảo hiểm sẽ phát triển lành mạnh, bền vững hơn”, Luật sư Tạ Anh Tuấn chia sẻ.