Sửa Luật Năng lương nguyên tử: Cần quy định rõ về an toàn bức xạ và hạt nhân

Để đảm bảo tính khả thi, đáp ứng theo kịp sự phát triển của khoa học, công nghệ hạt nhân, công nghệ bức xạ và an toàn, an ninh, thanh sát hạt nhân đối với nhà máy điện hạt nhân, Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được xây dựng gồm 12 Chương, 73 Điều (giảm 20 Điều so với Luật Năng lượng nguyên tử 2008).

Theo cơ quan soạn thảo, Dự thảo Luật (sửa đổi) đã bám sát 4 chính sách được Chính phủ cơ bản nhất trí tại Nghị quyết số 240/NQ-CP ngày 17/12/2024, gồm: Thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; Bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý Nhà nước; Tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân; Quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân, trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.

Đánh giá cao nhưng sửa đổi được đề xuất, tuy nhiên, tham gia góp ý xây dựng, hoàn thiện Dự án Luật (sửa đổi), không ít ý kiến cho hay, quá trình sửa đổi cần lưu ý đến các quy định về an toàn bức xạ và hạt nhân.

Theo TS Đặng Thanh Lương - nguyên Phó Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Bộ Khoa học và Công nghệ, việc sửa đổi Luật năng lượng nguyên tử đã có chủ trương từ năm 2010 nhưng bị đình trệ do dự án điện hạt nhân Ninh Thuận tạm dừng vào năm 2016. Nay Dự án sửa luật được khởi động lại với tốc độ gấp rút, nhưng vẫn phải đảm bảo các tiêu chí như giám sát chặt chẽ vòng đời nhà máy điện hạt nhân, từ khâu thiết kế, xây dựng đến vận hành và tháo dỡ, nhằm giảm thiểu rủi ro bức xạ và đảm bảo an toàn cho công chúng; bổ sung quy định về bảo vệ môi trường và sức khỏe người dân khỏi tác động của phơi nhiễm bức xạ, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế và quản lý chất thải phóng xạ...

“Quốc hội cần quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn về an toàn bức xạ và hạt nhân”, TS Đặng Thanh Lương đề xuất.

Đồng quan điểm, tham gia góp ý Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi), trước đó, nhiều ý kiến bày tỏ, Luật hiện hành chưa có quy định đầy đủ về chức năng, nguồn lực để cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân thực hiện vai trò pháp quy. Vì vậy cần bổ sung các nguyên tắc cơ bản của hoạt động thanh sát hạt nhân; quy định về đối tượng chịu điều chỉnh; nhiệm vụ, chức năng của cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân; quy định về thanh sát viên quốc tế.

Liên quan đến nội dung này, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng kiến nghị bổ sung một số nội dung về thanh sát hạt nhân, an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân hiện hành chưa có, hoặc chưa đầy đủ trong các văn bản quy phạm pháp luật, cụ thể như: An toàn trong vận chuyển, xuất, nhập khẩu nhiên liệu hạt nhân, nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; Đào tạo an toàn bức xạ cho nhân viên bức xạ phục vụ dự án nhà máy điện hạt nhân; An toàn phòng cháy chữa cháy cho nhà máy điện hạt nhân; An toàn hạt nhân trong quá trình vận hành thử và vận hành chính thức nhà máy điện hạt nhân; Văn hóa an toàn hạt nhân.

Cùng với các vấn đề về an toàn bức xạ và hạt nhân, theo các chuyên gia, Luật Năng lượng nguyên tử không chỉ phục vụ cho phát triển điện hạt nhân, mà còn là nền tảng quan trọng điều chỉnh các hoạt động ứng dụng năng lượng nguyên tử trong y tế, công nghiệp, nông nghiệp và nghiên cứu khoa học. Do đó, việc sửa đổi Luật phải tiếp cận đa chiều, đảm bảo các nguyên tắc an toàn, an ninh hạt nhân và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đồng thời đề xuất cơ quan soạn thảo rà soát, xem xét một số nội dung nhằm: Bảo đảm tính đồng bộ với các quy định quốc tế; Cắt giảm thủ tục hành chính và phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước về năng lượng nguyên tử; Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm; Vận hành thử nhà máy điện hạt nhân…

Được biết, theo dự kiến, Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (nếu chuẩn bị tốt có thể thông qua theo quy trình 1 Kỳ họp tại Kỳ họp thứ 9).