Gửi bình luận
Cần lắng nghe ý kiến doanh nghiệp, tính toán kỹ lưỡng để tránh ảnh hưởng đến ngành sản xuất hợp pháp và không tạo cơ hội cho hàng lậu gia tăng.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh tại phiên thảo luận về việc chỉnh lý Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), chiều 10/3.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị Bộ Tài chính, cơ quan thẩm tra tiếp tục trao đổi nội dung về thuế suất và mức thuế với thuốc lá, rượu bia, nước giải khát có đường để tránh tác động tiêu cực; tham vấn kỹ ý kiến của các bộ, ngành liên quan, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), các hiệp hội doanh nghiệp để bổ sung thêm thông tin, dữ liệu cho phương án báo cáo Quốc hội tại kỳ họp tới.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần lắng nghe ý kiến doanh nghiệp, tính toán kỹ lưỡng để tránh ảnh hưởng đến ngành sản xuất hợp pháp và không tạo cơ hội cho hàng lậu gia tăng. Ông khẳng định, chính sách thuế TTĐB phải cân bằng, đảm bảo hài hòa giữa bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế - xã hội.
Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu các cơ quan soạn thảo "phải nói có sách, mách có chứng", phải dẫn chứng cụ thể để Báo cáo tiếp thu, giải trình trình Quốc hội có tính thuyết phục. Một chính sách thuế bền vững không thể dựa trên giả định mà phải có luận cứ khoa học, dữ liệu thực tế về tác động đối với sản lượng, giá bán sản phẩm, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ và mức độ giảm tiêu dùng. Trong bối cảnh lần đầu tiên Việt Nam sẽ áp dụng thuế hỗn hợp bao gồm mức thuế tuyệt đối cho thuốc lá, nên các “sách” và “chứng” của các lần tăng thuế trước đây rất khó thể áp dụng được để dự báo tác động của đề xuất trong dự thảo Luật thuế TTĐB lên mặt hàng này.
Từ đó, Chủ tịch Quốc hội đã gợi ý cần kết hợp tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế TTĐB nhằm đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. Điều này cũng phù hợp với nội dung văn bản của VCCI gửi đến Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, chỉ ra rằng kinh nghiệm quốc tế tại các quốc gia như Úc, Malaysia, Indonesia, Philippines và một số nước châu Âu đã ghi nhận lượng thuốc lá nhập lậu tăng gấp nhiều lần sau khi thuế tăng đột ngột.
Cụ thể, tại Malaysia, khi quốc gia này áp dụng cách tăng thuế TTĐB đột ngột với mức tăng thêm hơn 40% vào năm 2015, thị phần thuốc lá lậu năm 2016 tại Malaysia tăng gần 40% so với năm 2015 và đến năm 2020 thị phần thuốc lá lậu đã chiếm 64% thị trường Malaysia. Tương ứng với việc gia tăng thị phần thuốc lá lậu, thị phần thuốc lá hợp pháp tại Malaysia vào năm 2016 đã giảm ngay lập tức 26%; cho đến năm 2020 đã giảm 42% so với năm 2015. Trong khi đó tổng sản lượng thuốc tiêu thụ tại Malaysia (tính cả thuốc lá hợp pháp và bất hợp pháp) tiếp tục tăng đều khoảng 5%/năm (và chỉ giảm nhẹ vào năm 2020 do tình hình Covid-19). Đến tháng 5/2024, thống kê cho thấy tỷ lệ buôn bán bất hợp pháp trên thị trường Malaysia cũng chỉ giảm được từ 63,8% xuống còn khoảng 54,8%, mức giảm này là không đáng kể. Thực tế, mặc dù từ lâu Chính phủ không tăng thuế nhưng tỷ lệ buôn bán bất hợp pháp vẫn phổ biến ở mức hơn 50%.
Tương tự, ở Indonesia, Bộ trưởng Bộ Tài chính Sri Mulyani Indrawati cũng cảnh báo việc tăng thuế TTĐB quá cao đã kích thích sự gia tăng của thuốc lá lậu. Chính phủ Indonesia đã đặt mục tiêu giảm tỷ lệ buôn lậu thuốc lá năm 2020, tuy nhiên, dữ liệu thực tế cho thấy con số này đã tăng lên hơn gấp 4 lần so với chỉ tiêu. Tình trạng này không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn ảnh hưởng xấu đến các doanh nghiệp sản xuất hợp pháp, buộc nhiều đơn vị phải thu hẹp quy mô sản xuất hoặc thậm chí ngừng hoạt động.
Còn tại Đức, trong giai đoạn 2002-2005 khi thuế tuyệt đối tăng 48% và thuế tương đối tăng khoảng 8%, người tiêu dùng chuyển sang mua thuốc lá từ các quốc gia khác, lượng tiêu thụ thuốc lá hợp pháp giảm khoảng 34%, và thu ngân sách Nhà nước bị trì trệ.
Trong kiến nghị gửi Uỷ ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội về phương án tăng thuế TTĐB, đối với ngành hàng thuốc lá, VCCI cho rằng, mức tăng thuế quá nhanh sẽ gây áp lực lớn lên doanh nghiệp và toàn bộ chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp sẽ khó có đủ thời gian để điều chỉnh chiến lược kinh doanh, đầu tư vào công nghệ sản xuất mới hoặc nâng cao chất lượng sản phẩm. Điều này có thể dẫn đến việc thu hẹp quy mô sản xuất, thua lỗ và thậm chí phá sản, ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm của hàng triệu lao động trong các ngành liên quan, từ sản xuất, chế biến đến phân phối và xuất khẩu.
Đồng thời, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) lo ngại, nếu không có lộ trình tăng thuế hợp lý, doanh thu từ thuốc lá hợp pháp có thể giảm tới 20%, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn thu ổn định từ ngành này.
Do đó, các doanh nghiệp sản xuất đề xuất lộ trình điều chỉnh hợp lý hơn đối với thuốc lá, cụ thể: mức thuế tuyệt đối khởi điểm vào năm 2026 là 2.000 đồng/bao, sau đó tăng 2.000 đồng/bao mỗi hai năm, với mức tối đa là 6.000 đồng/bao vào năm 2030. Đồng thời, VCCI kiến nghị áp dụng mức thuế này theo lộ trình giãn ra, bắt đầu tăng thuế từ năm 2028 để đảm bảo tính khả thi, tránh những tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất, thị trường và nguồn thu ngân sách nhà nước.
Trước đó, Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) cũng đã đưa đề xuất nên tăng thuế thuốc lá 2 năm một lần và mức tăng phần thuế tuyệt đối trong thuế TTĐB trong năm đầu tiên 2026 không nên quá 2.000 đồng/bao.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, quá trình hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế TTĐB, cơ quan soạn thảo cần lắng nghe ý kiến từ doanh nghiệp, hiệp hội và các cơ quan liên quan, đặc biệt là VCCI, nhằm đảm bảo sự hài hòa giữa các mục tiêu kinh tế - xã hội. Ông nhấn mạnh, trong thời gian qua, Quốc hội đã tiếp nhận nhiều phản hồi từ doanh nghiệp và các hiệp hội, do đó, việc tham vấn VCCI và các bên liên quan sẽ được thực hiện nghiêm túc để đảm bảo tính khả thi của chính sách.
