.jpg "Từ giảm thuế VAT đến bài toán cải cách thuế toàn diện")
Gửi bình luận
Làn sóng từ chối chuyển khoản đang lan rộng. Đằng sau đó là nỗi lo thuế, sự kháng cự thầm lặng và khoảng trống hỗ trợ với kinh tế phi chính thức.
Gần đây, không khó để bắt gặp những lời từ chối nhận chuyển khoản từ tiểu thương, hộ cá thể hay các shop online. Khách thanh toán qua app bị yêu cầu ghi nội dung “trả nợ”, “chuyển tiền cá nhân” hoặc được đề nghị trả bằng tiền mặt. Một số người kinh doanh còn gỡ bỏ phương thức chuyển khoản trên các nền tảng thương mại điện tử.
Làn sóng này lan rộng đúng thời điểm 1/6/2025 – mốc bắt buộc cá nhân kinh doanh phải xuất hóa đơn điện tử với mọi giao dịch có doanh thu theo quy định của ngành thuế. Chuyển khoản, vốn là hình thức thanh toán văn minh, nay lại bị xem là bất lợi, vì để lộ dấu vết dòng tiền và quy mô kinh doanh. Đó là lý do nhiều người kinh doanh nhỏ chọn cách “lùi lại”, né tránh.
Không ít người kinh doanh cho biết họ không cố ý trốn thuế, nhưng thật sự lúng túng khi phải xuất hóa đơn cho từng giao dịch dù giá trị nhỏ. Không nắm được cách tính thuế, không có kế toán, không phân biệt được đâu là chi phí, đâu là lợi nhuận khiến họ rơi vào thế bị động.
Chị Trần Thị Hoa – chủ cửa hàng tạp hóa tại huyện Sóc Sơn (Hà Nội) cho biết: “Mỗi ngày tôi bán hàng trăm món, toàn đồ lặt vặt: gói mì, hộp sữa, chai nước… Khách chuyển khoản thì tiện thật, nhưng nếu phải ghi hóa đơn từng giao dịch thì tôi không thể làm xuể. Đầu tư máy móc, phần mềm, học kê khai... với người bán hàng như tôi thì quá tải”.
Loay hoay tìm cách trích xuất giao dịch ngân hàng để khai thuế nhưng không biết bắt đầu từ đâu, chị Hoa cho biết: “Cũng hỏi vài nơi, mà chẳng ai hướng dẫn cụ thể. Thôi thì nhận tiền mặt cho nhanh”, chị Hoa thẳng thắn.
Tương tự, một chủ quán ăn tại Hà Nội cũng cùng tâm trạng: “Khách trả chuyển khoản, ngân hàng có lịch sử giao dịch. Nếu xuất hóa đơn từng đơn thì tôi không biết làm sao. Một ngày hàng chục lượt, toàn vài chục nghìn đồng, thuê kế toán còn tốn hơn tiền lời”.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp – Giám đốc Công ty Luật HPVN nhìn nhận việc người kinh doanh nhỏ quay lưng với chuyển khoản không đơn thuần là trốn tránh nghĩa vụ, mà là phản ứng phòng vệ mang tính bản năng.
“Phần lớn họ hoạt động tự phát, chưa từng được hướng dẫn hay đào tạo về kế toán, khai báo thuế. Giờ lại bị yêu cầu “số hóa” lập tức mà không có lộ trình phù hợp”, luật sư Hiệp bày tỏ.
Theo ông Hiệp, chính sách hóa đơn điện tử là chủ trương đúng. Nhưng nếu áp dụng đồng loạt, không phân biệt đối tượng, đặc biệt với tiểu thương, người bán hàng rong, vùng sâu vùng xa sẽ dẫn đến phản tác dụng. “Không thể kỳ vọng họ tuân thủ nếu chưa hiểu, chưa có công cụ và cũng chưa được đồng hành”, ông nói.
Cùng quan điểm, một số chuyên gia cũng đánh giá rằng: sự kháng cự này không phải hành vi chống đối, mà là chỉ dấu cho thấy cải cách thuế đang đi nhanh hơn tốc độ thích ứng của người dân.
Về mặt pháp lý, theo các chuyên gia, từ chối chuyển khoản không vi phạm luật. Hiện không có quy định bắt buộc cá nhân kinh doanh phải chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt. Nhưng nếu hành vi này đi kèm với việc không kê khai doanh thu, né xuất hóa đơn, trốn thuế... thì lại là vấn đề khác.
Phân tích từ khía cạnh này, luật sư Nguyễn Thành Luân – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hà Việt khẳng định, không thể kết luận ai từ chối chuyển khoản là trốn thuế nếu không có căn cứ. “Nhưng nếu kèm theo hành vi giấu doanh thu, chia nhỏ thanh toán, lập tài khoản ảo... thì cơ quan thuế hoàn toàn có thể kiểm tra, xử lý theo quy định”, luật sư Luân cảnh báo.
Theo ông Luân: nếu không sớm có biện pháp điều chỉnh, sẽ hình thành một “văn hóa lách luật”, từ né hóa đơn đến né dòng tiền. Không chỉ thất thu ngân sách, tình trạng này còn bất công với những người kinh doanh chân chính đang tuân thủ đầy đủ.
Không thể phủ nhận nỗ lực của ngành thuế trong việc số hóa quản lý, minh bạch dòng tiền, chống thất thu. Nhưng từ phản ứng của người dân, nhiều ý kiến cho rằng, thực tế đang thấy một lỗ hổng lớn nằm ở khâu triển khai: thiếu truyền thông, thiếu hỗ trợ, thiếu phân loại đối tượng.
Nếu hóa đơn điện tử chỉ được xem như một công cụ soi xét, rồi xử phạt, "kết tội"... thì người dân khó mà tự giác. Nhưng nếu được hướng dẫn, được miễn – giảm thuế giai đoạn đầu, được tiếp cận phần mềm miễn phí và chính sách linh hoạt, họ hoàn toàn có thể hòa nhập vào hệ thống thuế chính thức.
Cải cách thuế không thể chỉ là cuộc “săn tìm doanh thu”. Muốn người dân hợp tác, cần xây dựng lòng tin. Mà muốn có lòng tin, trước hết phải có sự thấu hiểu. Từ chối chuyển khoản không hẳn là tội, đó là tín hiệu cho thấy, cuộc cải cách vẫn còn thiếu một điều căn bản: đó là sự đồng cảm với những người ở phía bên kia của hệ thống.
