Thấy gì từ hoạt động xuất khẩu của Nghệ An vượt mức kỳ vọng?

Mới đây, trong phiên họp thường kỳ của UBND tỉnh Nghệ An diễn ra vào ngày 25/12, ông Phạm Văn Hoá – Giám đốc Sở Công thương cho biết: Lũy kế cả năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn ước đạt 3,11 tỷ USD, tăng 22,6% so với cùng kỳ; trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hoá dự kiến sẽ chạm mốc 2,5 tỷ USD trong năm nay. Còn ở chiều ngược lại, kim ngạch nhập khẩu ước đạt hơn 1,3 tỷ USD, tăng 4,15% so với cùng kỳ năm 2022.

“Liều thuốc” đến từ các FTA…

Tiếp sau đại dịch Covid-19 là những “cú đấm thép” từ xung đột chính trị cho đến suy thoái nền kinh tế, lạm phát gia tăng ở nhiều quốc gia trên thế giới… đã khiến cho hoạt động xuất nhập khẩu những tháng đầu năm 2023 trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng, cả nước nói chung rơi vào tình cảnh khó khăn, bi đát.

Nhận thức rõ thực trạng trên, xuyên suốt thời gian vừa qua, cả hệ thống chính trị tỉnh Nghệ An đã cùng chung tay vào cuộc một cách quyết liệt, thường xuyên theo dõi, đôn đốc hỗ trợ, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư để tham gia khai thác hiệu quả thị trường các Hiệp định thương mại tự do (FTA).

>>Gỡ vướng cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại chỗ

Bởi, đây được xem là “liều thuốc” tiếp sức quan trọng khi không chỉ mang lại lợi ích cho các “ông lớn” trên địa bàn mà còn tạo điều kiện hết sức thuận lợi để các doanh nghiệp vừa và nhỏ nhanh chóng phục hồi, phát triển sản xuất kinh doanh trở lại. Theo nhiều chuyên gia kinh tế, các FTA đã và đang mở rộng cánh cửa thị trường cho các mặt hàng xuất khẩu ở Nghệ An và là cơ hội để các doanh nghiệp trên địa bàn kết nối, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Những số liệu trong báo cáo kinh tế - xã hội năm 2023 của tỉnh Nghệ An cũng thể hiện rõ, việc tham gia các FTA đã góp phần quan trọng giúp nền kinh tế Nghệ An luôn duy trì mức độ tăng trưởng cao, từ 7 – 7,3%. Đáng chú ý, lần đầu tiên tổng kim ngạch xuất khẩu của Nghệ An trong năm 2023 vượt mốc 3 tỷ USD là những kết quả đáng kinh ngạc, vượt kỳ vọng của tỉnh trong bối cảnh khó khăn chung hiện nay.

Cũng trong phiên họp thường kỳ tháng 12 này, Cục Hải quan Nghệ An cũng thông tin rằng, bức tranh xuất nhập khẩu toàn tỉnh trong năm 2023 ghi nhận nhiều điểm sáng nổi bật khi có 475 doanh nghiệp tham gia làm thủ tục hải quan với hơn 56.000 tờ khai xuất, nhập khẩu; tăng 17,5% so với cùng kỳ năm 2022.

Cụ thể, về thị trường hàng hóa xuất khẩu của địa phương này khá phong phú, đa dạng, với hơn 70 mặt hàng, nhóm mặt hàng; trong đó, nhiều mặt hàng có kim ngạch tăng trưởng khá, điển hình như: Đá vôi và bột đá vôi trắng các loại, dăm gỗ, clinker, loa điện thoại di động, tai nghe, các sản phẩm điện tử, hàng may mặc đã gia công…

Các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã xuất khẩu hàng hóa sang thị trường của 147 quốc gia và vùng lãnh thổ, tăng 10,5% so với năm 2022. Một số thị trường xuất khẩu chủ yếu như: Trung Quốc chiếm trên 20% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa toàn tỉnh; Hồng Kông chiếm trên 13%; Hàn Quốc chiếm 12%; Hoa Kỳ chiếm 11%; Đài Loan chiếm 5%;... Các thị trường mới liên tục được mở rộng, được doanh nghiệp khai thác, điển hình như: Mozambique, Serbia, Tunisia, Rwanda, Belize, Benin, Mauritania, Cộng hòa Dominica, Maldives, Paraguay,…

>>GMD: Triển vọng tươi sáng khi hoạt động xuất nhập khẩu phục hồi

Trong khi đó, hàng hóa nhập khẩu chủ yếu bao gồm thép cuộn cán nóng, máy móc, thiết bị, linh kiện điện tử, nhôm cuộn, giấy đóng hộp sữa, nguyên liệu may mặc của hàng gia công, sản xuất xuất khẩu, nhựa đường, dầu diezel, dầu cọ tinh luyện…

Nhờ vậy, tính đến ngày 14/12, tổng số thu nộp ngân sách Nhà nước từ hoạt động xuất nhập khẩu là 1.177 tỷ đồng, đạt 94,23 % chỉ tiêu pháp lệnh (1.250 tỷ đồng). Dự kiến đến ngày 31/12 đạt 1.255 tỷ đồng, đạt 100,4% chỉ tiêu pháp lệnh.

Khó khăn vẫn hiện hữu

Bên cạnh những điểm sáng nổi bật nói trên, bức tranh toàn cảnh về hoạt động xuất nhập khẩu của tỉnh Nghệ An vẫn còn đó một số gam màu tối khi nhiều mặt hàng có kim ngạch giảm so với cùng kỳ 2022, cụ thể: Linh kiện điện tử, Máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng, xăng dầu, hạt nhựa,.... Trong đó, đáng chú ý là 2 lĩnh vực trước đây thuộc tốp xuất khẩu mạnh của nghệ An là dăm gỗ và may mặc, thì năm 2023 vừa qua lại gặp rất nhiều khó khăn do nhu cầu tiêu dùng giảm.

Riêng về vấn đề may mặc, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách đa biên, Bộ Công Thương chỉ ra nguyên nhân rằng, hiện các doanh nghiệp dệt may Nghệ An mới tập trung ở thị trường Đông Á; thị trường châu Âu thấp, chỉ chiếm 6,5% thị phần. Việc tập trung quá nhiều vào thị trường gần hiệu quả sẽ không cao, thâm hụt, chưa tận dụng hiệu quả các Hiệp định FTA. Trong khi đó, doanh nghiệp nhìn chung thiếu và yếu về vốn, công nghệ, năng lực, chủ yếu gia công.

>>Doanh nghiệp xuất nhập khẩu khó khăn trước biến động tỷ giá ngoại tệ

Còn các sản phẩm như ván gỗ MDF, ván ghép thanh gặp khó khăn thì nguyên nhân chủ yếu là do Hoa Kỳ và các quốc gia Châu Âu thực hiện điều tra lẩn tránh thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp đối với gỗ dán sử dụng nguyên liệu gỗ cứng nhập khẩu từ Việt Nam nên hoạt động sản xuất của các nhà máy trên địa bàn khó khăn, một số doanh nghiệp như Tân Việt Trung, Thế giới gỗ phải ngừng hoạt động…

Đáng nói hơn cả, mặt hàng bột đá vôi trắng chủ yếu xuất khẩu sang các nước như Ấn Độ. Tuy nhiên, hiện nay, mặt hàng này đang chịu sự cạnh tranh rất gay gắt từ các đối thủ nước ngoài, đặc biệt là Malaysia do giá từ các nước này rẻ hơn nhiều (Malaysia và Ấn Độ có hiệp định thương mại riêng, thuế xuất khẩu từ Malaysia là 3% và thuế nhập khẩu vào Ấn Độ là 0%). Thêm vào đó, chi phí điện, nước, nhiên liệu cao kèm theo áp lực thanh toán ngay làm cho doanh nghiệp bột đá khó khăn trong khâu khai thác, chế biến…

Ngoài ra, theo thông tin từ Bộ Công Thương, năm 2023, mặc dù được hỗ trợ tham dự các sàn giao dịch thương mại quốc tế nhưng chưa được các doanh nghiệp quan tâm đăng ký. Nhiều doanh nghiệp và sản phẩm của Nghệ An chưa được được quảng bá, tiêu thụ trên các sàn giao dịch thương mại điện tử lớn, uy tín của quốc tế như Alibaba, Amazon, … do tiêu chuẩn tham gia và hàng rào kỹ thuật của các sàn này rất cao.

Trong khi đó, các sản phẩm OCOP, nông sản, hải sản tươi sống… của người dân có hạn sử dụng ngắn thường không được lên sàn; mặt khác các doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã nông nghiệp chưa có cán bộ kỹ thuật để trực sàn, tương tác với người mua khi có sự hỏi đáp hoặc lên đơn… cũng đang là thách thức lớn đối với hoạt động xuất khẩu của địa phương này.

Có thể thấy, hoạt động xuất nhập khẩu năm của tỉnh Nghệ An được dự báo sẽ tiếp tục đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Tuy nhiên, tin tưởng rằng, với nguồn nội lực vững chắc cùng sự vào cuộc quyết liệt của các ban, ngành liên quan, doanh nghiệp vẫn còn nhiều cơ hội để mở rộng thị trường, nâng cao giá trị hàng hóa…