Thêm cơ chế linh hoạt cho doanh nghiệp

Mới đây, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã có văn bản góp ý Dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (Dự thảo). Một trong những nội dung được cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt quan tâm là quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong Dự thảo. Theo VCCI, đây là quy định được kỳ vọng sẽ mở đường cho các mô hình kinh doanh, sản phẩm, dịch vụ mới. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, có nhiều trường hợp pháp luật không cấm nhưng cũng không có quy định rõ ràng để áp dụng. Điều doanh nghiệp cần trong bối cảnh đó là một cơ chế xác nhận rõ ràng từ phía cơ quan có thẩm quyền, giúp họ yên tâm hoạt động và thuận lợi hơn trong việc gọi vốn đầu tư. Ngoài ra, do tính chất mới mẻ của mô hình kinh doanh, nhiều doanh nghiệp cũng gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục hành chính.

Từ thực tiễn quốc tế, VCCI cho rằng, bên cạnh sandbox, cần thiết phải bổ sung mô hình Innovation Hub. Mô hình này là đầu mối liên hệ trong việc cung cấp các hỗ trợ, tư vấn và hướng dẫn cho các doanh nghiệp với nhiều ưu điểm như tiết kiệm chi phí, dễ triển khai và không đòi hỏi đầu tư lớn. Theo một nghiên cứu được thực hiện bởi Ngân hàng Thế giới và Trung tâm Tài chính thay thế Cambrige vào năm 2019, trong số các phản hồi, số lượng doanh nghiệp được hỗ trợ thông qua Innovation Hub nhiều hơn 12 lần so với trong cơ chế Sandbox. Ở Singapore, Cơ quan quản lý Tiền tệ Singapore (MAS) đã cung cấp những hướng dẫn pháp lý cho gần 140 công ty có liên quan đến cơ chế Sandbox, từ đó giúp 75% rút đơn hoặc cho phép hoạt động mà không cần cơ chế sandbox.

Trên cơ sở đó, VCCI đề xuất Dự thảo nên bổ sung quy định về mô hình Innovation Hub đi cùng cơ chế sandbox. Hai cơ chế này có thể sử dụng chung một đầu mối tiếp nhận tại cơ quan quản lý. Trong trường hợp doanh nghiệp chỉ cần được hướng dẫn, cơ quan chức năng có thể trả lời bằng văn bản để tháo gỡ vướng mắc mà không cần đưa vào cơ chế thử nghiệm.

Liên quan đến mô hình sandbox, VCCI cũng góp ý rằng, Dự thảo quy định chưa rõ về mô hình của cơ chế thử nghiệm. Cụ thể, cơ chế thử nghiệm này có thể áp dụng chung cho tất cả các sản phẩm, mô hình kinh doanh mới hay một ngành, lĩnh vực sẽ tự quy định cơ chế thử nghiệm riêng. Điều 22.3 Dự thảo giao Chính phủ quy định cụ thể về nội dung, điều kiện, cơ quan có thẩm quyền. Nếu mỗi lĩnh vực sẽ tự ban hành quy định riêng thì sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là những lĩnh vực mới, có sự giao thoa giữa nhiều ngành. Do vậy, VCCI đề xuất Dự thảo cần làm rõ theo hướng áp dụng cơ chế thử nghiệm thống nhất cho nhiều lĩnh vực, vận hành theo cơ chế “một cửa Chính phủ”, tương tự mô hình đang được Nhật Bản áp dụng.

Một điểm tích cực khác trong Dự thảo là quy định về việc hình thành thị trường chứng khoán dành riêng cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Theo VCCI, quy định này mở thêm một kênh huy động vốn quan trọng, có thể tạo ra cú hích cho hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam. Tuy nhiên, Luật Chứng khoán hiện hành yêu cầu doanh nghiệp niêm yết phải có lãi hai năm liên tiếp và không có lỗ lũy kế. Điều này là gần như không thể đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, vốn đang trong giai đoạn đầu tư dài hạn và chưa có lợi nhuận. Do đó, VCCI đề nghị Dự thảo cần bổ sung quy định riêng về điều kiện niêm yết cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, phù hợp với thực tiễn và đặc thù tăng trưởng nhanh, rủi ro cao của mô hình này.

Đối với quy định tại Điều 65 Dự thảo, cho phép doanh nghiệp sử dụng Quỹ phát triển khoa học công nghệ để đầu tư vào dự án khởi nghiệp sáng tạo, VCCI đánh giá đây là bước tiến quan trọng nhằm phát huy hiệu quả nguồn quỹ này. Tuy nhiên, quy định chỉ cho phép sử dụng tối đa 5% thu nhập tính thuế mỗi năm cho hoạt động đầu tư là quá chặt chẽ. Trên thực tế, các dự án đầu tư không phân bổ đồng đều theo năm mà tuỳ thuộc vào tình hình thị trường, trào lưu công nghệ… Nếu mỗi năm chỉ được trích tối đa 5%, doanh nghiệp sẽ hạn chế cơ hội đầu tư khi thị trường có nhiều doanh nghiệp tốt. VCCI kiến nghị sửa đổi theo hướng giới hạn trên tổng nguồn vốn của Quỹ. Ví dụ, nếu 5% thu nhập tính thuế tương đương 25% mức tối đa được trích vào Quỹ (20% thu nhập tính thuế) thì nên cho phép doanh nghiệp sử dụng tối đa 25% tổng nguồn vốn của Quỹ để đầu tư vào dự án khởi nghiệp sáng tạo.