.jpg "Gen Z cần gì để “sống sót” trong thị trường lao động đầy biến động?")
Gửi bình luận
Lao động giá rẻ là mũi nhọn cạnh tranh chính của Đông Nam Á. Giờ AI có thể làm thay các công việc thủ công đó nhanh và với chi phí rẻ hơn, đẩy ASEAN vào cuộc tái cấu trúc.
Thị trường lao động Đông Nam Á là một trong những thị trường dự báo sẽ bị ảnh hưởng lớn bởi công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa. Nguyên nhân nằm ngay trong chính tốc độ công nghiệp hóa chóng mặt và sự phụ thuộc sâu rộng vào lao động phổ thông, những công việc mang tính lặp đi lặp lại của các nước này.
Tuy các ông lớn công nghệ như Samsung đã đổ hơn 20 tỷ USD vào các trung tâm sản xuất ở Việt Nam, và LG, Panasonic hay Foxconn cũng hiện diện rộng khắp khu vực, nhưng phần lớn lực lượng lao động Đông Nam Á vẫn gắn bó với những công việc kỹ năng thấp, chính xác là loại công việc mà AI và tự động hóa có thể thay thế một cách xuất sắc. Thái Lan bị dự báo có 44% số việc làm gặp nguy cơ cao, con số này của Việt Nam là 70%.
Ngành sản xuất, xương sống của nhiều nền kinh tế Đông Nam Á, đang chứng kiến sự định hình lại toàn bộ.
Chi phí lao động rẻ lâu nay vẫn là lợi thế cạnh tranh của Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam và Indonesia. Nhưng khi tự động hóa xuất hiện, robot có thể xử lý các tác vụ lặp đi lặp lại với độ chính xác và hiệu quả cao hơn, biến tự động hóa không chỉ là chiến lược tiết kiệm chi phí mà còn là một nhu cầu cạnh tranh cấp thiết. Mức lương lao động theo giờ của Việt Nam rơi vào khoảng 3,10 USD, thấp hơn nhiều so với 6,50 USD của Trung Quốc hay 4,82 USD của Mexico. Indonesia thậm chí còn rẻ hơn với 2,51 USD mỗi giờ.
Đối với những quốc gia có lực lượng lao động chủ yếu là công nhân kỹ năng thấp, đây là một cơ hội chín muồi để tự động hóa lên ngôi. Hệ quả đối với người lao động đã bắt đầu thấy rõ: nhiều nhà sản xuất giày lớn ở Indonesia, đối tác của Nike và Adidas, đang sa thải hàng nghìn công nhân do nhu cầu sụt giảm. Yamaha cũng đóng cửa các nhà máy ở Indonesia.
Xu hướng này thậm chí còn đang tăng tốc, với 43% nhà sản xuất dự định tăng cường tự động hóa, 42% áp dụng công nghệ sản xuất thông minh và 41% tăng cường sử dụng AI/ML trong 5 năm tới. Điều này báo hiệu một thời kỳ khó khăn phía trước cho nhiều công nhân trong ngành.
Nông nghiệp, lĩnh vực vẫn là huyết mạch của nhiều quốc gia Đông Nam Á, đóng góp 11% GDP của ASEAN và sử dụng khoảng một phần ba lực lượng lao động của khu vực. Nhưng AI và tự động hóa đang len lỏi vào nông nghiệp, đe dọa thay thế hàng triệu việc làm. Ở Indonesia và Việt Nam, các công cụ AI đang giúp nông dân quản lý dịch bệnh và tối ưu hóa năng suất cây trồng. Máy bay không người lái có AI cũng được sử dụng để giám sát cây trồng và dự đoán dịch bệnh.
Những đổi mới này giúp nông nghiệp hiệu quả hơn nhưng cũng làm giảm nhu cầu về lao động thủ công. Ước tính đến năm 2028, khoảng 6,6 triệu lao động nông nghiệp trên khắp ASEAN có thể mất việc làm do tự động hóa. Trong khi đó, nhiều nông dân sản xuất nhỏ, chiếm 70-80% lực lượng lao động nông nghiệp của khu vực, đang phải vật lộn để thích nghi với những thay đổi này do trình độ kỹ thuật số thấp và hạn chế tiếp cận vốn.
Ngành dịch vụ khách hàng cũng đang trải qua một cuộc cách mạng lớn, được thúc đẩy bởi các chatbot sử dụng AI có khả năng xử lý các truy vấn và giải quyết vấn đề của khách hàng mà không cần sự can thiệp của con người. Các công ty đang háo hức giảm chi phí trong khi vẫn cung cấp dịch vụ cá nhân hóa hơn. Một báo cáo của Goldman Sachs vào tháng 3 năm 2023 đã dự đoán rằng 300 triệu việc làm trên toàn cầu có thể gặp rủi ro do tự động hóa, trong đó 46% là các vị trí văn phòng và hành chính như dịch vụ khách hàng.
Philippines, nơi các trung tâm điện thoại chăm sóc khách hàng là một ngành chủ chốt, có thể chứng kiến một phần đáng kể lực lượng lao động của mình bị dịch chuyển. Một nghiên cứu của Oxford Economics và Cisco chỉ ra rằng tự động hóa kỹ thuật số có thể khiến 1,1 triệu việc làm ở Philippines trở nên lỗi thời vào năm 2028. Ngay cả DBS, ngân hàng lớn nhất Đông Nam Á có trụ sở tại Singapore, gần đây cũng cắt giảm 4.000 việc làm để ưu tiên các hệ thống hỗ trợ khách hàng do AI điều khiển.
Tương lai thậm chí còn tự động hóa hơn, khi 80% các nhà lãnh đạo IT và trung tâm cuộc gọi trong một cuộc khảo sát gần đây nói rằng các sản phẩm AI đàm thoại sẽ rất cần thiết cho hoạt động của họ.
Tuy nhiên, không phải tất cả đều là gam màu xám. Một số lĩnh vực vẫn sẽ phát triển mạnh mẽ và thậm chí tạo ra cơ hội mới.
Giáo dục là nền tảng cho sự tiến bộ của bất kỳ quốc gia nào, đặc biệt ở các khu vực đang phát triển như Đông Nam Á, nơi đây là chìa khóa để thúc đẩy nguồn nhân lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đảm bảo phát triển lâu dài. Đông Nam Á hiện có khoảng 12 triệu giáo viên, nhưng với dân số trẻ đang tăng nhanh và tầng lớp trung lưu mở rộng, khu vực này đang đối mặt với tình trạng thiếu giáo viên trầm trọng. Các dự báo chỉ ra rằng đến năm 2030, sẽ cần thêm 4 triệu giáo viên để đáp ứng nhu cầu.
Vai trò của giáo viên vượt xa việc truyền đạt kiến thức hay chấm điểm. Giáo viên cung cấp sự hỗ trợ về mặt xã hội-tình cảm, sự hướng dẫn và bối cảnh văn hóa vô giá – những khía cạnh mà AI không thể sao chép. Mặc dù AI đang thay đổi giáo dục, nhưng nó sẽ là công cụ bổ trợ, chứ không thay thế công việc của các nhà giáo dục.
Chăm sóc sức khỏe cũng là một lĩnh vực mà yếu tố con người sẽ luôn không thể thay thế. Các yếu tố mang tính nhân văn quan trọng như sự đồng cảm, phán đoán đạo đức và chăm sóc lâm sàng phức tạp không thể tự động hóa. Trong bối cảnh Đông Nam Á đang đối mặt với tăng trưởng dân số nhanh chóng, đô thị hóa, gánh nặng bệnh mạn tính ngày càng tăng, nhu cầu về nhân viên y tế chỉ có xu hướng tăng lên.
AI có thể can thiệp để hợp lý hóa các quy trình hành chính, ví dụ như dùng chatbot để sắp xếp lịch hẹn và quản lý hồ sơ sức khỏe. Các dịch vụ y tế do AI hỗ trợ, như Doctor Anywhere ở Singapore, đang kết hợp các nền tảng kỹ thuật số và thực địa, cho phép người dùng dễ dàng kiểm soát sức khỏe của mình. Chỉ với một cú nhấp chuột, bất kỳ ai cũng có thể ghi lại triệu chứng, được kiểm tra hoặc tham khảo ý kiến các chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Tất cả đều thuận tiện ngay trên điện thoại.
Tuy AI có thể nâng cao hiệu quả, nhưng yếu tố con người trong chăm sóc sức khỏe vẫn không thể thay thế.
Khi tính bền vững trở thành ưu tiên hàng đầu ở Đông Nam Á, các lĩnh vực mới nổi như năng lượng tái tạo và đạo đức AI đang tạo ra cơ hội việc làm mới. Động lực của Đông Nam Á hướng tới năng lượng tái tạo, đặc biệt trong các lĩnh vực điện mặt trời và gió của Việt Nam, đang thúc đẩy nhu cầu mạnh mẽ về các chuyên gia năng lượng tái tạo.
Đồng thời, khi AI tiếp tục phát triển, ngày càng có nhiều sự quan tâm đến việc đảm bảo việc sử dụng nó vẫn tuân thủ đạo đức.
Singapore đang dẫn đầu trong lĩnh vực đạo đức AI, với các sáng kiến thúc đẩy tăng trưởng 15% các vai trò liên quan kể từ năm 2020. Thêm vào đó, lĩnh vực năng lượng tái tạo của Việt Nam đã tạo thêm 10.000 việc làm trong năng lượng mặt trời và gió từ năm 2019 đến 2022, cho thấy nhu cầu về các chuyên gia năng lượng sạch chỉ đang tăng lên. Những lĩnh vực này được kỳ vọng sẽ cung cấp các công việc bền vững trong tương lai, có khả năng chống chịu với tự động hóa.
Để thích ứng với tương lai, khi AI và tự động hóa tiếp tục định hình lại thị trường lao động Đông Nam Á, việc nâng cao kỹ năng sẽ trở nên cực kỳ quan trọng để người lao động duy trì khả năng cạnh tranh. Các lĩnh vực trọng tâm bao gồm kiến thức kỹ thuật số, lập trình và phân tích dữ liệu. Việc học tập suốt đời sẽ quan trọng hơn bao giờ hết. Người lao động phải liên tục cập nhật thông tin về các xu hướng ngành và thích nghi với cảnh quan công nghệ thay đổi để duy trì sự phù hợp và phát triển mạnh mẽ trong thị trường việc làm tương lai. Đó là một cuộc chạy đua không ngừng, và chỉ những ai sẵn sàng học hỏi, thích nghi mới có thể đứng vững trước làn sóng thay đổi này.
