Gửi bình luận
Ngành thủy sản Việt Nam, đặc biệt là sản phẩm cá ngừ, đang đối mặt với một rào cản mới khi Mỹ siết chặt quy định nhập khẩu theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA).
Nếu không có giải pháp kịp thời, cá ngừ Việt Nam có thể bị chặn đường vào một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất.
Mỹ đã vượt qua Nhật Bản để trở thành thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn nhất thế giới. Đối với ngành cá ngừ Việt Nam, Mỹ là thị trường xuất khẩu hàng đầu, chiếm trên 35% tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ trong suốt thập kỷ qua.
Xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Mỹ ghi nhận xu hướng tăng trưởng liên tục từ năm 2014 đến 2019. Đến năm 2020, do tác động của đại dịch Covid-19, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này sụt giảm. Tuy nhiên, ngay sau đó, xuất khẩu phục hồi mạnh mẽ, đạt đỉnh vào năm 2022 với giá trị gần 487 triệu USD. Sau một thập kỷ, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ đã tăng hơn gấp đôi, từ 175 triệu USD năm 2014 lên 388 triệu USD năm 2024.
Về cơ cấu sản phẩm, Mỹ luôn dẫn đầu về nhập khẩu cá ngừ đóng hộp và thịt/loin cá ngừ từ Việt Nam, khẳng định vai trò quan trọng của thị trường này đối với ngành thủy sản trong nước.
Từng là thị trường xuất khẩu số một của cá ngừ Việt Nam, Mỹ hiện nay lại trở thành rào cản lớn khi sản phẩm cá ngừ Việt Nam đứng trước nguy cơ bị loại khỏi thị trường này.
Các quy định chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) đang trở thành thách thức lớn đối với ngành thủy sản. Theo Nghị định 37/2024/NĐ-CP, cá ngừ vằn xuất khẩu phải đạt kích thước tối thiểu 0,5m, gây khó khăn cho doanh nghiệp và ngư dân trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu. Không chỉ cá ngừ tươi sống, các sản phẩm chế biến và đóng hộp cũng chịu ảnh hưởng nặng nề, tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu.
Bên cạnh đó, tại Mỹ, Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú ở Biển (MMPA) tiếp tục tăng cường các tiêu chuẩn đối với hải sản nhập khẩu. Các quốc gia xuất khẩu phải chứng minh quy trình đánh bắt không gây hại đến động vật biển và đáp ứng các tiêu chuẩn tương đương với Mỹ. Mới đây, Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ (NOAA) đã đưa ra phán quyết sơ bộ rằng Việt Nam chưa đạt tiêu chuẩn này. Nếu không có cải thiện, từ ngày 1/1/2026, nhiều mặt hàng hải sản, bao gồm cá ngừ, có nguy cơ bị cấm nhập khẩu vào thị trường Mỹ.
Không dừng lại ở đó, Mỹ đang lên kế hoạch mở rộng Chương trình Giám sát Thủy sản Nhập khẩu (SIMP), yêu cầu các nhà nhập khẩu cung cấp thêm thông tin về nguồn gốc và quy trình khai thác. Quy định này không chỉ làm tăng chi phí tuân thủ mà còn tạo áp lực lớn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam trong thời gian tới.
MMPA đang đặt ra thách thức lớn đối với ngành thủy sản Việt Nam. Quy định này yêu cầu các quốc gia xuất khẩu phải chứng minh quy trình khai thác không gây ảnh hưởng tiêu cực đến các loài động vật biển có vú, đặc biệt là cá voi và cá heo. Đây là tiêu chuẩn nghiêm ngặt, tương tự như những yêu cầu Việt Nam đang phải đối mặt với thẻ vàng IUU từ Liên minh châu Âu. Nếu không đáp ứng được các tiêu chí này, nguy cơ cá ngừ Việt Nam bị loại khỏi thị trường Mỹ là hoàn toàn có thể xảy ra, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến kim ngạch xuất khẩu và sinh kế của hàng chục nghìn lao động trong ngành.
Mặc dù MMPA không phải là quy định mới, nhưng Mỹ đang triển khai các biện pháp quyết liệt hơn nhằm bảo vệ hệ sinh thái biển. Không chỉ Việt Nam, nhiều quốc gia xuất khẩu thủy sản khác cũng đang chịu tác động từ chính sách này. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là Việt Nam đã từng bị cảnh báo về tính bền vững trong khai thác thủy sản với thẻ vàng IUU, và nay tiếp tục đối mặt với một rào cản kỹ thuật khác từ Mỹ. Nếu không có giải pháp kịp thời, ngành cá ngừ Việt Nam có nguy cơ bị “đóng băng” tại hai thị trường quan trọng nhất thế giới là Mỹ và EU.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), nếu sản phẩm hải sản, bao gồm cá ngừ, có nguồn gốc từ các nghề khai thác không đáp ứng quy định của Mỹ, sẽ bị cấm nhập khẩu vào nước này kể từ ngày 1/1/2026.
Trước những thách thức từ MMPA, ngành thủy sản Việt Nam cần có sự thay đổi mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững như, áp dụng công nghệ đánh bắt thân thiện với môi trường, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến động vật biển có vú. Minh bạch chuỗi cung ứng, đảm bảo các sản phẩm có thể chứng minh được quy trình khai thác hợp pháp, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Chủ động làm việc với NOAA và các cơ quan liên quan để tìm hướng tháo gỡ vướng mắc, đồng thời đề xuất lộ trình điều chỉnh phù hợp với doanh nghiệp Việt Nam.
Bên cạnh đó, ngành cá ngừ Việt Nam cần sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, ngư dân và cơ quan quản lý. Việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực giám sát quá trình đánh bắt và hỗ trợ ngư dân trong việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sẽ là chìa khóa giúp ngành cá ngừ vượt qua thách thức.
Bằng cách này, ngành cá ngừ có thể duy trì sự tăng trưởng bền vững, đảm bảo đáp ứng các yêu cầu của các thị trường lớn như Mỹ và EU trong tương lai.
