Tìm giải pháp căn cơ xử lý dứt điểm vi phạm IUU

Thông tin được đưa ra tại phiên họp lần thứ 17 của Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), kết nối trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển, chiều 14/10.

Theo báo cáo của Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, cả nước hiện có 80.884 tàu cá, trong đó 27.990/28.225 tàu (đạt 99,16%) đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Các lực lượng chức năng đang tăng cường kiểm tra, kiên quyết ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm IUU. Từ năm 2024 đến ngày 13/10/2025, đã xử lý 26 tàu, khởi tố 8 tàu, 59 vụ với 96 bị can; 29 vụ, 67 bị cáo đã được xét xử.

Trong thời gian tới, Bộ Quốc phòng sẽ tiếp tục tuần tra, kiểm soát tại các vùng biển giáp ranh, truy vết tàu không đủ điều kiện, ngăn chặn tàu vi phạm vùng biển nước ngoài. Các địa phương phải rà soát, cấp giấy phép khai thác cho tàu đủ điều kiện, đồng thời xử lý dứt điểm hành vi vi phạm VMS và vượt ranh giới.

Phát biểu chỉ đạo, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà – Phó Trưởng Ban Chỉ đạo – yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương hoàn thiện Kế hoạch hành động cao điểm, cấp bách nhằm thực hiện khuyến nghị cảnh báo “Thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC), chuẩn bị cho đợt thanh tra lần thứ 5. Ông nhấn mạnh, kế hoạch phải là công cụ điều hành thực chất, xác định rõ đầu việc, tiến độ, người thực hiện và người chịu trách nhiệm, với mục tiêu tìm ra giải pháp căn cơ, xử lý dứt điểm các yêu cầu của EC.

Phó Thủ tướng nêu rõ, cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về khai thác thủy hải sản đồng bộ, thống nhất, phục vụ nhiều mục đích: cấp phép, giám sát, kiểm soát tàu ra vào, phát hiện vi phạm và chứng minh nguồn gốc khai thác. Thông tin nhật ký khai thác và lộ trình di chuyển của tàu là yếu tố then chốt để hướng tới cấp phép tự động dựa trên nền tảng dữ liệu số.

Tập đoàn Viettel và VNPT được yêu cầu phối hợp tích hợp dữ liệu về tàu cá, cấp phép, dân cư, vị trí tàu trên biển; Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng quy chế sử dụng, đảm bảo hệ thống vận hành thống nhất và có thể tra cứu từng tàu, từng hành trình. Tiến độ phải được báo cáo định kỳ với Thủ tướng, triển khai từng bước, chắc chắn, thực chất.

Bộ Quốc phòng được giao phối hợp chặt chẽ với Kiểm ngư, xây dựng quy chế phân định rõ phạm vi kiểm soát từng vùng biển – gần bờ, vùng lộng, vùng giáp ranh – để chủ động tuần tra, truy đuổi các “tàu ma”, “tàu không số”, kiên quyết xử lý “vi phạm là phải bắt bằng được”.

Bộ Công an được giao phối hợp cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tư pháp, rà soát những khó khăn trong xử lý hành chính vi phạm IUU; đồng thời, tích hợp dữ liệu dân cư vào cơ sở dữ liệu quốc gia về khai thác thủy sản để quản lý chặt chẽ chủ tàu và thuyền viên. Công an cấp xã, phường phải thống kê, cập nhật danh sách tàu đủ và không đủ điều kiện hoạt động, bảo đảm “tàu không đủ điều kiện thì không thể ra khơi”.

Bộ Tư pháp sẽ sớm trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 38/2024/NĐ-CP, bổ sung đối tượng, hành vi vi phạm và nâng mức xử phạt, mở rộng thẩm quyền xử phạt hành chính cho lực lượng công an cấp xã, phường. Việc nộp phạt được thực hiện trực tuyến qua ngân hàng.

Cùng với đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Bộ Tư pháp rà soát, bổ sung hành vi vi phạm của tổ chức, cá nhân thu mua, chế biến, xuất khẩu thủy sản không tuân thủ quy định; đồng thời, cho phép xử phạt trực tiếp trên biển khi phát hiện vi phạm.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: phải nâng mức xử phạt lên mức cao nhất, áp dụng biện pháp mạnh với tàu vi phạm chủ quyền hoặc tái phạm, “phải tịch thu phương tiện, không thể khoan dung với những người cố tình vi phạm”. Ông yêu cầu làm rõ trách nhiệm của chủ tàu và thuyền trưởng, bởi “nắm được chủ tàu thì mới quản lý được toàn bộ hoạt động”. Người chịu xử phạt không chỉ là thuyền viên, mà phải bao gồm cả chủ tàu – thuyền trưởng, nhất là trong các trường hợp cố ý tắt thiết bị VMS.

Những chỉ đạo này thể hiện quyết tâm chính trị cao của Chính phủ trong việc gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đảm bảo sinh kế bền vững cho ngư dân và khẳng định hình ảnh Việt Nam là quốc gia có trách nhiệm trong khai thác và bảo vệ tài nguyên biển.