Tính người, công nghệ và bài học kinh doanh từ phim “Up in the air”

Nhân vật chính của Up in the Air là Ryan Bingham (George Clooney thủ vai), làm việc trong một công ty cung cấp dịch vụ hỗ trợ sa thải nhân viên. Ông cùng hơn 20 người khác nằm trong nhóm “kỹ sư chấm dứt hợp đồng”, chuyên thay mặt khách hàng (doanh nghiệp) sa thải nhân viên, giúp các sếp “nhẹ gánh” bằng kỹ năng tư vấn và đàm phán với người lao động trong quá trình sa thải.

Nhân vật thứ hai là Natalie Keener (Anna Kendrick thủ vai), một thực tập sinh thuộc thế hệ trẻ. Cô gia nhập công ty và đề xuất thông báo sa thải bằng cách họp online, thay vì gặp mặt trực tiếp như truyền thống, để cắt giảm chi phí đi lại, ăn ở của các chuyên gia sa thải. Ryan ban đầu phản đối ý tưởng này, nhưng lại dần làm theo vì sự hiệu quả về mặt chi phí. Từ đây, phim hé lộ sự khác biệt cơ bản giữa hai phương án làm việc này và các hậu quả tiềm tàng. Đó cũng là những bài học mà doanh nghiệp có thể rút ra.

Gặp mặt trao đổi trực tiếp tốt hơn

Thời đại số lên ngôi, áp dụng công nghệ như AI hay thực tế ảo là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên điều quan trọng là phải biết cái nào có thể số hóa, cái nào nên truyền thống.

Trong phim, Natalie triển khai hệ thống sa thải từ xa, qua các ứng dụng họp trực tuyến, hứa hẹn giúp chi phí công ty giảm tới 85%, do đó cấp trên nhanh chóng chấp thuận. Tuy nhiên cách tiếp cận này mang lại nhiều rủi ro, chẳng hạn nguy cơ kiện tụng từ khách hàng, mất lòng tin đối tác, hoặc nhân viên bị sa thải đi làm điều mất kiểm soát.

Vì sao những điều này có thể xảy ra. Bởi vì thực tế việc gặp mặt, trao đổi trực tiếp giữa người với người là điều tốt hơn. Đặt trong bối cảnh sa thải nhân sự, gặp mặt trực tiếp là cách nhân văn hơn việc thông báo qua một chiếc màn hình. Khi bị sa thải, người lao động rất dễ bị tổn thương, còn người thông báo sa thải, lúc này cách một cái màn hình, không thể chạm đến những cảm xúc này.

Bài học ở đây là công nghệ không thể thay thế hoàn toàn sự kết nối giữa người với người. Công nghệ có thể nâng tầm kinh doanh, nhưng cũng có thể là nguyên nhân doanh nghiệp sụp đổ nếu chú trọng công nghệ quá mức và ngó lơ yếu tố con người.

Trên thực tế, việc sa thải không gặp trực tiếp luôn có. Chẳng hạn bộ phận Nhân sự của Tech Mahindra từng sa thải nhân viên qua điện thoại. Vụ việc này lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội và bị chỉ trích rất gay gắt. Nó không chỉ ảnh hưởng đến bản thân nhân viên bị sa thải, mà còn tạo nên hình ảnh tiêu cực cho doanh nghiệp.

Lên kế hoạch cho các giải pháp

Việc triển khai các giải pháp dựa trên cảm tính, thay vì dựa trên các nghiên cứu kỹ lưỡng hoặc các cơ sở dữ liệu phù hợp, sẽ gây ra những hậu quả về lâu về dài. Trong phim, Natalie đã bỏ qua bước nghiên cứu và cố gắng sa thải từ xa một nhân viên. Đây là một sai lầm, vì cô chưa hiểu sâu về nhân viên trong công ty, cách họ suy nghĩ và phản ứng trong các tình huống khác nhau.

Bài học: Trước khi đề xuất bất kỳ giải pháp nào, doanh nghiệp nên suy nghĩ thấu đáo mọi khía cạnh, phán đoán được người khác cảm thấy thế nào và trải nghiệm ra sao. Nếu không làm được điều này, các giải pháp sẽ cũng chỉ là vô nghĩa, lãng phí thời gian.

Thực hiện các giải pháp tùy theo từng đối tượng

Trong một buổi sa thải, Ryan và Natalie cố gắng trấn an Bob, người đã làm việc cho công ty trong thời gian dài. Natalie nêu lên những điểm tích cực của tình huống này, nói rằng nó có thể giúp Bob dạy con cái vượt qua khó khăn. Tuy nhiên cách của Natalie không hiệu quả, vì Bob không ở trong trạng thái tinh thần phù hợp để tiếp nhận.

Sau đó Ryan “ra tay”, chỉ ra rằng việc nghỉ việc sẽ là cơ hội để Bob theo đuổi ước mơ trở thành đầu bếp chuyên nghiệp, dựa trên việc Bob từng học nấu ăn. Cách này phát huy tác dụng, bởi vì Ryan khéo léo đánh vào trạng thái cảm xúc hiện tại của Bob và mở ra một tương lai nghề nghiệp mới.

Bài học ở đây là kỹ năng của Ryan. Ông đưa ra được lời khuyên hợp lý và đúng tâm lý Bob, vì ông đã nghiên cứu về Bob. Tương tự vậy, các doanh nghiệp cũng cần làm như Ryan, đưa ra những giải pháp tùy chỉnh cho từng cá nhân, thay vì sử dụng các giải pháp chung chung. Dù là xử lý nhân viên hay giải quyết khiếu nại của khách hàng, việc tùy chỉnh giải pháp chính là chìa khóa thành công.

Hãy biết lắng nghe khách hàng/nhân viên

Buổi họp sa thải đầu tiên mà Natalie tham dự cùng Ryan là với một nhân viên có biểu hiện muốn tự tử sau khi biết tin bị chấm dứt hợp đồng. Vì là người mới, Natalie tỏ ra lo lắng, nhưng Ryan lại khuyên cô không cần bận tâm. Tuy nhiên một vài tuần sau, người nhân viên đó thực sự tự tử, khiến Natalie bị sốc và quyết định chấm dứt vị trí mình đang làm.

Bài học: Sự thờ ơ của Ryan trước ý định tự tử của người nhân viên kia là điều đáng quan ngại. Nếu ông đưa ra các cảnh báo, hoặc thực hiện một số biện pháp hỗ trợ, thảm kịch ấy có thể đã không diễn ra. Ở đây, có lẽ vì Ryan đã quá quen thuộc với công việc đi sa thải người khác, vậy nên ông không còn quan tâm đến việc lắng nghe tiếng lòng của cá nhân bị sa thải. Ngoài đời, trường hợp tương tự không hề hiếm. Do đó, các doanh nghiệp cần tìm hiểu và lắng nghe tâm tư của nhân viên, bất kể số lượng lớn như thế nào, để ngăn chặn những điều không may.

Bộ phim kết thúc bằng việc ban lãnh đạo công ty từ bỏ phương pháp sa thải từ xa, tiếp tục chi tiền cho nhân viên kỳ cựu Ryan bay đi khắp nơi, gặp mặt trực tiếp để hoàn thành công việc. Trong kinh doanh, nhiều khi tính người vẫn hơn công nghệ.