TP HCM: Áp lực thiếu quỹ đất tái định cư tại các dự án đầu tư công?

Đó là chia sẻ của các chủ đầu tư và các sở ban ngành sau văn bản chỉ đạo của UBND TP HCM về việc yêu cầu các sở, ngành và địa phương liên quan phối hợp triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án giao thông trọng điểm.

Áp lực tiến độ cho chủ đầu tư

Đáng chú ý, trước những áp lực về một khối lượng lớn dự án hạ tầng, giao thông trọng điểm, UBND TP HCM đã có văn bản yêu cầu các cơ quan liên quan tìm quỹ đất tái định cư để ổn định cuộc sống cho người dân TP HCM trong diện phải giải phóng mặt bằng (GPMB).

Cụ thể, UBND TP HCM yêu cầu các sở, ngành và địa phương liên quan phối hợp triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của các dự án giao thông trọng điểm. Trong đó có 4 dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1, 13, 22 và đường trục Bắc - Nam theo hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao).

Nêu quan điểm về những áp lực trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án, ông Lương Minh Phúc - Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM (TCIP), cho rằng công tác bồi thường GPMB, tái định cư trước giờ luôn được nhận định là nút thắt lớn nhất cản trở tiến độ các dự án giao thông của TP.HCM. Ước tính có tới hơn 80% các dự án, công trình ì ạch, chậm trễ do vướng mặt bằng. Nhiều dự án phải chờ đến gần 20 năm vẫn chỉ nằm trên giấy do người dân không đồng thuận giao đất. Do đó, ngành giao thông xác định công tác tái định cư, bồi thường GPMB là yếu tố vô cùng quan trọng quyết định tiến độ và hiệu quả các dự án, đặc biệt là các công trình giao thông tại TP HCM.

Cũng theo ông Phúc, trên thực tế, thời gian qua, các cơ chế mới, cách làm mới, sáng tạo, hợp lý hợp tình, đặc biệt là khi áp dụng Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù đã giúp ngành giao thông TP HCM bước đầu đạt được nhiều kết quả nhất định. Đơn cử, để mở rộng đường Tân Kỳ Tân Quý, có tổng cộng 380 hộ dân, tổ chức thuộc 2 phường Bình Hưng Hòa và Bình Hưng Hòa A của Q.Bình Tân phải giải tỏa. Có những hộ bị giải tỏa trắng, có những người phải dọn khỏi căn nhà đã trải qua 4 đời gắn bó… nhưng đa phần các hộ dân đều sẵn sàng, chủ động sắp xếp bàn giao mặt bằng trước thời hạn…

Tương tự, tại dự án mở rộng QL50 khu vực gần trung tâm TP đường Cách Mạng Tháng Tám, Q.3 (đoạn xây dựng tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương)…, hàng ngàn hộ dân cũng gấp rút bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư sớm hoàn thiện thi công các dự án. Không còn những hộ chây ì hay những vụ kiện tụng kéo dài cả chục năm như trước, hiện nay đa phần người dân đều bày tỏ mong muốn việc tháo dỡ, bàn giao mặt bằng nhanh chóng hoàn thiện để sớm ổn định cuộc sống. Song, với tình trạng thiếu quỹ đất tái định cư đang là áp lực rất lớn cho TP nói chung và các chủ đầu tư các dự án đầu tư công nói riêng. Vì vậy, để giải quyết bài toán này thì TP cần bám sát các chủ trương chung, trong đó cũng cần áp dụng cơ chế đặc thù để phát huy hiệu quả.

"Chủ trương chung là triển khai tái định cư tại chỗ cho bà con để không làm xáo trộn công ăn việc làm, sức khỏe và đặc biệt là thế hệ tiếp theo của gia đình. Khu vực tái định cư phải đảm bảo tiêu chí tiếp cận tốt nhất về hạ tầng giao thông, xã hội. Sắp tới, TCIP sẽ triển khai kết nghĩa giữa khu thi công với khu tái định cư để thường xuyên thăm hỏi bà con sau khi chuyển chỗ ở. Đồng thời, bổ sung hạ tầng tiện ích như công viên nhỏ, thư viện, quỹ khuyến học… Cùng với đó, các địa phương cần chủ động, tư vấn bà con sử dụng tiền đền bù sao cho hiệu quả, hỗ trợ tiền sửa chữa nhà, hoặc miễn phí cấp sổ đỏ cho bà con… Các chính sách được vận dụng tối đa, linh hoạt và đa dạng trên từng địa phương với mục tiêu lớn nhất là có giải pháp tình nghĩa để đời sống bà con sau khi bàn giao mặt bằng chỉ được bằng hoặc tốt hơn trước. Đây là sợi chỉ xuyên suốt trong quá trình làm và nhờ vậy, bà con mới hiểu, đồng thuận giao đất cho dự án. Do đó, để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án và giải ngân vốn đầu tư công, thì công tác đền bù giải phóng mặt bằng, tái định cư… phải đi trước một bước, nếu không sẽ ảnh hướng tới tiến độ giải ngân các dự án đầu tư công, giao thông trọng điểm", ông Lương Minh Phúc nói.

Vì chưa có đủ quỹ đất…?

Liên quan tới công tác đền bù GPMB đối với các dự án giao thông trọng điểm, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM, cho biết qua rà soát sơ bộ thì TP HCM có 4 dự án này dự kiến thu hồi đất khoảng 4.730 hộ dân, trong đó, 2.452 hộ bị giải tỏa trắng. Bên cạnh 4 dự án nêu trên, dự án cao tốc TP HCM - Mộc Bài hiện đã có cơ sở pháp lý triển khai, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư với 51 km đi qua địa phận huyện Củ Chi. Và qua thống kê cho thấy, tuyến đường đi qua 11 xã của Củ Chi, với hơn 800 trường hợp bị ảnh hưởng. Hiện nay huyện Củ Chi đã ban hành thông báo thu hồi đất đối với những trường hợp này, tiến hành đo đạc, kiểm kê...

Đối với khu tái định cư dự án cao tốc TP HCM - Mộc Bài, UBND TP HCM thống nhất giao UBND huyện Củ Chi bố trí khu vực tái định cư. Hiện Sở Tài chính đang xem xét trình UBND TP dự án tái định cư phục vụ dự án. Ngoài ra còn có dự án Vành đai 4 TP HCM với tổng chiều dài khoảng 159,31 km, đi qua địa phận TP HCM là 17,3 km. Trên địa bàn huyện Củ Chi, số trường hợp bị ảnh hưởng là 1.522 trường hợp (trong đó có 472 trường hợp tái định cư), trên địa bàn huyện Nhà Bè có khoảng 20 trường hợp bị ảnh hưởng.

Cũng theo đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM, việc rà soát quỹ đất bồi thường tái định cư là một trong những công việc cấp thiết, cần chuẩn bị ngay để phục vụ triển khai các dự án. Tuy nhiên, phần lớn các địa phương chưa có đủ quỹ nền, căn hộ bố trí tái định cư của dự án. Do đó, Sở Tài nguyên và Môi trường kiến nghị Sở Tài chính phối hợp Sở Giao thông Công chánh, UBND các địa phương chuẩn bị đủ vốn để thực hiện công tác chuẩn bị bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho các dự án. Đồng thời rà soát quỹ nền, căn hộ bố trí tái định cư trên địa bàn, có văn bản báo cáo cụ thể, đề xuất UBND TP HCM về việc sử dụng quỹ nền, quỹ căn hộ phục vụ tái định cư các dự án.

"Trường hợp không đủ quỹ nền đất, quỹ căn hộ bố trí, đề nghị các địa phương có văn bản đề xuất các cơ quan chuyên ngành phối hợp thực hiện nhiệm vụ xin chủ trương tổ chức lập dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư phục vụ cho dự án đầu tư xây dựng; hoặc rà soát, đề xuất phân bổ quỹ căn hộ bố trí tái định cư. Các quận huyện, TP Thủ Đức cần sớm có kế hoạch sử dụng đất các dự án này trong năm 2025. Đối với vấn đề tái định cư cũng cần chú trọng, triển khai sớm. Các đơn vị cần đưa ra mốc khởi công từng dự án, kế hoạch triển khai bồi thường để đảm bảo tiến độ và kế hoạch khánh thành các dự án này. Tất cả phải rõ ràng, cụ thể từng đầu việc vì đây là các dự án trọng điểm, cấp bách cần đảm bảo thi công đúng tiến độ", đại diện Sở Tài nguyền và Môi trường TP HCM nêu.

Liên quan tới công tác tái định cư, ông Huỳnh Thanh Khiết - Phó giám đốc Sở Xây dựng TP HCM, cho biết hiện TP đang có tình trạng vừa thừa, vừa thiếu. Trong đó, sở dĩ “thừa” vì nhiều khu tái định cư xây dựng xong nhưng không đáp ứng được nhu cầu nên người dân không đến nhận. Và “thiếu” vì nhiều địa phương không có khu tái định cư gần mà phải bố trí xa.

Cũng theo ông Khiết, qua công tác kiểm đếm và thống kê cho thấy, hiện trên địa bàn TP HCM có 105 dự án có quỹ nhà tái định cư, nằm rải rác ở TP Thủ Đức và 20 quận, huyện. Trong khi đa số người dân muốn tái định cư tại chỗ nhưng địa phương không có quỹ nhà, đất để đáp ứng nhu cầu tái định cư. Với nhiều khu tái định cư đã xây dựng, do không sử dụng trong thời gian dài nên căn hộ bị hư hỏng, xuống cấp.

“Hiện nay TP đang đẩy mạnh công tác chuẩn bị quỹ nhà tái định cư để phục vụ các dự án trọng điểm từ 3 nguồn gồm: vốn ngân sách làm dự án hoàn chỉnh, mua lại nhà ở thương mại và sử dụng quỹ nhà ở xã hội. Để không thừa cũng không thiếu nhà tái định cư, TP chỉ đạo các chủ đầu tư phải xác định chính xác nhu cầu của người dân, nhất là nhu cầu tái định cư tại chỗ để có kế hoạch bố trí quỹ nhà, đất tái định cư, nhà ở xã hội. Trong trường hợp quỹ nhà ở của nhà nước không đủ hoặc không phù hợp với nguyện vọng của người dân, thì chính quyền căn cứ nguồn vốn dự án bồi thường được duyệt để mua quỹ nhà ở thương mại nhằm tái định cư, chứ không nhất thiết phải bố trí tại các dự án định sẵn”, ông Khiết nói.