Gửi bình luận
Các ngân hàng Việt Nam ngày càng đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp nhằm cải thiện tỷ lệ an toàn vốn và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng.
Theo chuyên gia, các ngân hàng tại Việt Nam ngày càng đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp nhằm cải thiện tỷ lệ an toàn vốn và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng. Khi khối lượng phát hành tăng lên, việc hiểu rõ rủi ro tín dụng liên quan đến các công cụ này trở nên ngày càng quan trọng đối với nhà đầu tư.
Quan điểm của VIS Rating được nêu khi hãng xếp hạng này vừa lần đầu tiên công bố xếp hạng tín nhiệm cho ba trái phiếu thứ cấp do Ngân hàng TMCP Việt Á (VAB) phát hành.
VIS Rating cho biết, trái phiếu thứ cấp thường bị xếp hạng thấp hơn nợ ưu tiên không đảm bảo, phản ánh thứ tự ưu tiên thanh toán thấp hơn và khả năng thu hồi thấp trong trường hợp ngân hàng phá sản.
Trái phiếu thứ cấp là nghĩa vụ nợ không có tài sản đảm bảo, cùng thứ tự thanh toán với các khoản nợ thứ cấp khác nhưng thấp hơn nợ ưu tiên.
Một điểm đáng lưu ý là cơ chế hoãn lãi và tích lũy lãi chưa trả nếu ngân hàng lỗ, tạo rủi ro dòng tiền cho nhà đầu tư. Khác với chuẩn Basel III tại nước ngoài, trái phiếu thứ cấp tại Việt Nam không có cơ chế ghi giảm giá trị gốc.
VIS Rating kỳ vọng các ngân hàng Việt Nam sẽ đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp trong giai đoạn 2025–2026, để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng tín dụng và duy trì tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo quy định.
Cùng với đó, khi nhu cầu tín dụng—đặc biệt từ phân khúc bán lẻ và doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME)— tiếp tục tăng, các ngân hàng sẽ cần đa dạng hóa nguồn vốn huy động. Trái phiếu thứ cấp, tuy chi phí phát hành cao hơn so với nợ ưu tiên (ví dụ trái phiếu thường), nhưng được tính vào vốn cấp 2 trong tỷ lệ an toàn vốn và hỗ trợ nguồn vốn dài hạn.
Về chính sách, các chuyên gia lưu ý Thông tư 41 quy định tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, có bao gồm cấu phần vốn cấp 2. Các trái phiếu thứ cấp đủ điều kiện có thể được ghi nhận là vốn theo quy định, giúp ngân hàng đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn mà không cần pha loãng vốn cổ phần. Do gặp khó khăn trong việc tăng vốn cổ phần mới, các ngân hàng quốc doanh và ngân hàng tư nhân nhỏ đã tích cực bổ sung nhu cầu vốn bằng việc phát hành trái phiếu thứ cấp.
Những quy định tại Nghị định 65 bên cạnh đưa ra các biện pháp bổ sung nhằm bảo vệ nhà đầu tư, đồng thời cũng nâng cao trách nhiệm của nhà đầu tư với quyết định giao dịch. Tuy vậy, theo các chuyên gia, do tính chất phức tạp và hồ sơ rủi ro của công cụ này, trái phiếu thứ cấp có thể không phù hợp với tất cả nhà đầu tư cá nhân. Việc nâng cao nhận thức của nhà đầu tư và đánh giá đúng mức độ phù hợp sẽ đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của thị trường này.
“Trái phiếu thứ cấp đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các ngân hàng Việt Nam đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng. Đối với nhà đầu tư, công cụ này mang lại lợi suất cao hơn nhưng cũng đi kèm với mức độ rủi ro lớn hơn.
Xếp hạng tín nhiệm đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ nhà đầu tư đánh giá rủi ro tương quan của trái phiếu thứ cấp. Việc trái phiếu thứ cấp có xếp hạng thấp hơn so với nợưu tiên phản ánh mức độ rủi ro của công cụ này, bao gồm thứ tự ưu tiên trả nợ thấp hơn,khả năng hấp thụ rủi ro và cơ chế hoãn trả lãi.
Khi khối lượng phát hành tăng, việc duy trì tính minh bạch, bảo vệ nhà đầu tư và có các quy định rõ ràng sẽ là yếu tố then chốt để giữ vững niềm tin thị trường. Với các cơ chế bảo vệ phù hợp và các nhà đầu tư được tiếp cận đầy đủ thông tin , trái phiếu thứ cấp có thể trởthành một cấu phần quan trọng trong thị trường vốn đang phát triển của Việt Nam”, ông Simon Chen, CFA Giám đốc Khối Xếp hạng Tín nhiệm và Nghiên cứu cùng các chuyên gia phân tích VIS Rating nhận định.
Ghi nhận trước đó trong tháng 4, hãng xếp hạng tín nhiệm này cũng đã đánh giá xếp hạng tín nhiệm tổ chức phát hành dài hạn ở mức A- đối với VAB. Triển vọng đối với mức xếp hạng A- của VAB là ổn định.
Mức xếp hạng tổ chức phát hành dài hạn A- phản ánh năng lực độc lập của VAB ở mức trung bình và kỳ vọng của đội ngũ chuyên gia về khả năng hỗ trợ ở mức trung bình của Chính phủ dành cho ngân hàng trong thời điểm cần thiết. Đánh giá năng lực độc lập của VAB thể hiện rủi ro tài sản, khả năng sinh lời và an toàn vốn ở mức trung bình, nguồn thanh khoản trên trung bình cũng như cấu trúc nguồn vốn ở mức dưới trung bình so với các ngân hàng cùng nhóm.
VAB là một ngân hàng thương mại tư nhân quy mô nhỏ tập trung vào khách hàng doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), lần lượt chiếm khoảng 65% và 32% tổng cho vay, ngoài ra cho vay cá nhân chiếm 3% tính đến cuối 2024. VAB có thị phần tiền gửi ở mức 0,7% do quy mô mạng lưới khiêm tốn với khoảng 98 chi nhánh/phòng giao dịch, và phân bổ nhiều hơn ở khu vực phía Nam, tại cuối 2024. Cổ đông lớn nhất của VAB - Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư Việt Phương và người có liên quan nắm khoảng 19,83% tổng số cổ phần tính đến cuối 2024.
Quy mô mạng lưới khiêm tốn dẫn đến cầu trúc nguồn vốn của ngân hàng ở mức ‘Dưới Trung Bình’. Tiền gửi không kỳ hạn chi phí thấp (CASA) trên tổng dư nợ là khoảng 5% trong 3 năm vừa qua, thấp hơn trung bình ngành. Ngân hàng phụ thuộc chủ yếu vào tiền gửi có kỳ hạn với chi phí cao hơn để hỗ trợ tăng trưởng hoạt động kinh doanh.
VAB đang triển khai nhiều biện pháp nhằm thu hút CASA mới từ khách hàng SME và khách hàng cá nhân. Các giải pháp bao gồm tăng cường sức mạnh ngân hàng số và các kênh Omni, triển khai các giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt và các sản phẩm trả lương. VIS Rating kỳ vọng sự cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng với các sản phẩm tương tự sẽ đặt ra thách thức lớn đối với ngân hàng.
Rủi ro tài sản ở mức ‘Trung Bình’ của VAB phản ánh lịch sử cho vay doanh nghiệp lớn trên cơ sở có tài sản đảm bảo và tín dụng tập trung cao vào các doanh nghiệp lớn và công ty dự án có liên quan. Phần lớn khách hàng thuộc ngành bất động sản xây dựng và việc cho vay tập trung vào ngành nghề này sẽ khiến danh mục cho vay của ngân hàng dễ bị tổn thương hơn trước những rủi ro mang tính chu kỳ hoặc có những thay đổi chính trong ngành. Hãng đánh giá lưu ý rằng tỷ lệ nợ xấu của VAB có tính biến động cao – ví dụ giảm từ 2,5% trong nửa đầu năm 2024 xuống 1,4% trong nửa cuối năm 2024 – sau khi một số doanh nghiệp bất động sản và doanh nghiệp xuất nhập khẩu cải thiện dòng tiền.
Khoảng 15% danh mục cho vay của ngân hàng có liên quan tới một số dự án đang gặp nhiều vấn đề pháp lý và bị kéo dài trong nhiều năm. VAB kỳ vọng các dự án bị ảnh hưởng có thể xử lý các vấn đề pháp lý và chuẩn bị mở bán trong những năm tới. Đồng thời lưu ý rằng một số doanh nghiệp liên quan đến các dự án này có tỷ lệ đòn bẩy cao và dòng tiền rất yếu. Ngoài ra, các khoản cho vay các doanh nghiệp này được đảm bảo bằng các hợp đồng hợp tác đầu tư mà chúng tôi đánh giá là không có chất lượng cao. Trong trường hợp các dự án không thể mở bán thương mại theo kế hoạch, ngân hàng có thể sẽ không có đủ bộ đệm dự phòng để hấp thụ rủi ro tín dụng tăng cao, theo VIS Rating.
Tỷ lệ dự phòng rủi ro bao phủ nợ xấu của VAB đạt 73% vào năm 2024, thấp hơn mức trung bình ngành là 91%.
VIS Rating định vị khả năng sinh lời của ngân hàng ở mức ‘Trung Bình’ nhằm phản ánh biên lãi ròng (NIM) thấp hơn trung bình ngành, trung bình khoảng 1,9% trong giai đoạn 2019 – 2024, được bù đắp một phần bởi chi phí tín dụng thấp. Kỳ vọng tỷ suất lợi nhuận trên tài sản bình quân (ROAA) sẽ ổn định trong 12-18 tháng tới khi cạnh tranh giữa các ngân hàng trong việc đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng và tiền gửi sẽ làm hạn chế những nỗ lực của ngân hàng trong việc cải thiện NIM.
Quy mô an toàn vốn ở mức ‘Trung Bình’ của VAB phản ánh khả năng tạo vốn ổn định của ngân hàng nhằm hỗ trợ tăng trưởng tài sản và kỳ vọng về việc tích cực tăng vốn sẽ giúp duy trì an toàn vốn ổn định. Trong 5 năm vừa qua, tài sản thanh khoản của VAB chiếm khoảng 28% tổng tài sản, đủ bao phủ nguồn vốn thị trường của ngân hàng, chủ yếu là tiền gửi ngắn hạn liên ngân hàng, trung bình chiếm khoảng 20% tổng tài sản trong cùng thời kỳ.
Tỷ lệ dư nợ cho vay khách hàng trên tiền gửi khách hàng (LDR) trung bình khoảng 84% trong 5 năm vừa qua, thấp hơn mức trung bình ngành là 100%. Bên cạnh đó, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn là 12% vào năm 2024, thấp hơn nhiều so với ngưỡng quy định là 30%.
Thanh khoản được đánh giá mức trung bình, VIS Rating kỳ vọng thanh khoản của ngân hàng sẽ ổn định trong vòng 12-18 tháng tới, với lưu ý rằng các ngân hàng nhỏ tại Việt Nam thường dễ bị tổn thương hơn khi có sự kiện rút tiền gửi hàng loạt và căng thẳng thanh khoản trong giai đoạn thị trường có nhiều biến động kéo dài...
Một chuyên gia độc lập nhận định chung về xếp hạng tín nhiệm, cho rằng ngày càng có nhiều ngân hàng tham gia xếp hạng tín nhiệm bởi các hãng đánh giá được cấp phép trong nước. Điều này một mặt minh chứng sự thay đổi ý thức về xếp hạng tín nhiệm của các nhà băng - khối dẫn đầu hoạt động của các tổ chức phát hành gồm cả tài chính lẫn phi tài chính thời gian qua. “Nó cũng có thể phản ánh chất lượng xếp hạng tín nhiệm của các hãng trong nước, khi được sự đầu tư nhân lực, vật lực, tính chuyên môn hóa ngày càng cao đặc biệt với sự hợp tác cùng các nhà đầu tư - các hãng xếp hạng tín nhiệm quốc tế”, chuyên gia nhận định. Bởi trên thực tế trong những năm trước đây, các ngân hàng thường được đánh giá tín nhiệm từ Moody's, S&P Global Ratings hay Fitch Ratings, theo sau đánh giá xếp hạng tín nhiệm quốc gia.
Ngoài ra, vị chuyên gia cũng cho rằng nói riêng với trái phiếu nợ thứ cấp, thông thường chỉ có ngân hàng - doanh nghiệp lớn mới có sản phẩm loại hình này được chào đón mạnh mẽ trên thị trường, bởi nó đòi hỏi mức độ uy tín (ngoài hồ sơ tín nhiệm) và năng lực đảm bảo rủi ro trong đánh giá định tính của các nhà đầu tư. Thống kê chung cho đến nay, trên thị trường giao dịch trái phiếu riêng lẻ và thứ cấp mua đi bán lại, trái phiếu ngân hàng vẫn là sản phẩm có thanh khoản sôi động dẫn đầu.
