Trong "24 giờ định mệnh", hệ thống tài chính Nga rơi vào khủng hoảng

Xung đột Nga - Ukraine (Kỳ 1): Tăng trưởng, lạm phát, tiền tệ toàn cầu bị ảnh hưởng ra sao?

Ngân hàng trung ương Nga đang gặp rắc rối lớn liên quan dòng tiền ngoại hối.

Đòn nặng vào kinh tế Nga

Tính đến cuối tuần, ngân hàng lớn nhất nước Nga Sberbank, đã chịu thiệt hại nặng khi mất tới gần 80% vốn hóa. Theo các dữ liệu của Bloomberg, các chứng chỉ lưu ký của ngân hàng này được giao dịch tại London đã giảm 77% vào sáng thứ hai. Các cổ phiếu của ngân hàng này cũng giảm hơn 90% giá trị khi rơi từ 16,09 USD về mức 1,6 USD trong cùng ngày.

Đây là hệ quả từ các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp đặt lên Nga và tuần trước, trong đó nặng nề nhất là Ngân hàng Trugn ương Nga. Bruno Le Maire, Bộ trưởng Tài chính Pháp, cho biết: “Chúng tôi sẽ gây ra sự sụp đổ của nền kinh tế Nga. Đây không phải là cường điệu. Và các biện pháp trừng phạt này cũng có thể ngăn chặn cuộc chiến ở Ukraine và hơn thế nữa”.

Các lệnh trừng phạt đã tác động ngay đến dự trữ ngoại hối của Nga. Công cụ điều hành tỷ giá bị ảnh hưởng cũng gây mất ổn định dây chuyền tới cả hệ thống ngân hàng và các khoản tiền gửi. Đặc biệt, các khoản dự trữ ngoại hối hiện nay lại được số hóa.

Không giống như trước đây, hầu hết các thành phần của dự trữ ngoại hối không phải là chứng chỉ vật chất của trái phiếu chính phủ hoặc đống tiền mặt bằng USD, Euro, bảng Anh và Yên. Trong thế kỷ 21, chúng là những mục sổ điện tử trên sổ cái máy tính của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, Ngân hàng Trung ương Châu Âu, các ngân hàng trung ương quốc gia Châu Âu, Ngân hàng Anh, Ngân hàng Nhật Bản và các ngân hàng thương mại Thụy Sĩ.

Như vậy việc số hóa này tách biệt quyền sở hữu và kiểm soát dự trữ ngoại hối của chính Ngân hàng trung ương Nga. Nga sở hữu khối tài sản khổng lồ nhưng các tổ chức phát hành và chủ sở hữu “hệ thống số” của phương Tây kiểm soát quyền truy cập vào chúng.

Xung đột Nga - Ukraine: Ngân hàng của Nga có thể bị cắt giao dịch quốc tế

Mất kiểm soát dự trữ ngoái hối

Người dân Nga xếp hàng rút tiền tại Moscow

Vào cuối tháng 2, quyền truy cập của Nga vào các tài sản này đã bị đóng băng và cấm tất cả các giao dịch tư nhân với ngân hàng trung ương Nga để ngân hàng này không thể bán chứng khoán và không thể rút tiền mặt từ các ngân hàng phương Tây. Như vậy, từ một nguồn sức mạnh kinh tế trong thời bình, dự trữ ngoại hối đã trở thành nguồn gốc của sự sụp đổ trong chiến tranh.

Trong vòng 24 giờ định mệnh, Ngân hàng trung ương Nga và người dân Nga đã mất quyền truy cập vào 60% dự trữ ngoại hối, 388 tỷ USD trong tổng số 643 tỷ USD. Họ mất quyền truy cập vào toàn bộ các mảng tài sản: chứng khoán và tiền gửi ở các ngân hàng trung ương phương Tây (285 tỷ USD) và tại các ngân hàng thương mại và môi giới miền Tây (103 tỷ USD). Ngân hàng trung ương Nga còn lại lượng vàng trị giá 135 tỷ USD trong kho, 84 tỷ USD chứng khoán Trung Quốc tính bằng đồng Nhân dân tệ, 5 tỷ USD vị thế trong IMF và 30 tỷ USD tiền mặt đô la Mỹ và Euro.

Ngân hàng trung ương không thể bán vàng lấy đô la Mỹ và Euro vì tất cả các giao dịch với nó đều bị cấm và các chủ ngân hàng và đại lý nước ngoài không muốn mời gọi cơn thịnh nộ của phương Tây. Vị trí dự trữ của IMF là không thể chạm tới. Theo giả thuyết, khoảng 84 tỷ USD chứng khoán Trung Quốc có thể đã được bán lại cho Trung Quốc, với chiết khấu, được thanh toán bằng đô la, giảm xuống còn 50 tỷ USD, nhưng các ngân hàng nhà nước của Trung Quốc đã từ chối các giao dịch tài chính với Nga. Mà chỉ để lại 30 tỷ USD tiền mặt - quá ít để ngăn chặn sự hủy hoại kinh tế và tài chính.

Đồng Rúp đã rơi tự do và các ngân hàng đang giảm giá mạnh. Những người gửi tiền là doanh nghiệp và cá nhân của Nga có số dư tài khoản bằng đồng đô la Mỹ và đồng Euro trị giá 280 tỷ USD với các ngân hàng thương mại của Nga. Các ngân hàng không thể có nhiều tiền mặt ngoại tệ trong tay và ngân hàng trung ương cũng không có tiền mặt để tiết kiệm. Người dân Nga đã chứng kiến sự thất bại của các ngân hàng trong vụ vỡ nợ năm 1998 và không ít lần mong đợi.

Sự bùng nổ cuối cùng sẽ là do chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp sẽ yêu cầu USD để thanh toán. Phần thành công của nền kinh tế, những nhà sản xuất tài nguyên thiên nhiên và hàng hóa có giá trị cao, sẽ hoạt động theo USD. Những người còn lại sẽ phải dùng đến biện pháp đổi hàng và chịu đựng sự gián đoạn nguồn cung, ngừng việc và thất nghiệp. Chính phủ có thể cấm các giao dịch ngoại tệ và yêu cầu các doanh nghiệp chỉ giao dịch bằng đồng Rúp. Điều này là không thể thực hiện được, bởi nền kinh tế sẽ bị phá vỡ và GDP giảm theo.