Trung Quốc đẩy nông dân Mỹ vào thế khó

Chủ tịch Hiệp hội Đậu nành Mỹ, ông Caleb Ragland, một nông dân bang Kentucky, đã lên tiếng cảnh báo về khủng hoảng mà 500.000 nông dân trồng đậu nành Mỹ đang có nguy cơ phải đối mặt.

Theo ông, phía Trung Quốc chưa đặt bất kỳ đơn hàng đậu nành nào cho mùa vụ sắp tới. Đây là điều chưa có tiền lệ, bởi Trung Quốc là khách hàng lớn nhất, chiếm đến 25% sản lượng đậu nành Mỹ. Ông cho biết, thông thường, đến thời điểm này trong năm, hơn 30% lượng đậu nành bán cho Trung Quốc đã được đặt hàng trước, tương đương 8 - 9% tổng sản lượng cả nước. Nhưng hiện nay con số này vẫn ở mức 0.

Khủng hoảng chưa từng lại ở đó. Giá đậu nành giảm 40% so với mức đỉnh 3 năm về trước, còn chi phí sản xuất và lãi suất lại tăng. Giá đậu nành cho các hợp đồng tháng 9 ở quanh mức 10,10 USD/giạ, trong khi chi phí sản xuất ước tính 11,03 USD/giạ. Điều này đồng nghĩa các nông dân đang bước vào vụ mùa mà biết chắc mình sẽ thua lỗ. Trang trại của chính ông Ragland hiện cũng lỗ khoảng 750.000 USD, buộc ông phải dựa vào các khoản vay để bù đắp chi phí.

Tác động tiêu cực của vấn đề này không chỉ dừng lại ở các trang trại riêng lẻ hoặc riêng ngành đậu nành.

Hiện nay, nông nghiệp đóng góp 9,5 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ hàng năm, chiếm 18,7% tổng sản lượng kinh tế quốc gia. Ngành nông nghiệp trực tiếp và gián tiếp tạo ra hơn 1 triệu việc làm ở Mỹ, trong đó chỉ riêng xuất khẩu đậu nành đã tạo ra hơn 231.000 việc làm trong các lĩnh vực nông nghiệp, sản xuất, vận chuyển và các ngành liên quan. Năm 2023, cứ mỗi 1 tỷ USD xuất khẩu nông sản của Mỹ đã tạo ra khoảng 5.997 việc làm. Chỉ riêng xuất khẩu lượng lớn đậu nành và ngô đã hỗ trợ hơn 212.529 việc làm.

Những con số này khẳng định rằng nếu ngành thương mại đậu nành gặp khủng hoảng, thì gián đoạn cũng sẽ xảy ra với các ngành sản xuất, tiếp vận và các cộng đồng nông thôn trên toàn nước Mỹ.

Nguyên nhân của tình trạng này bắt đầu từ những căng thẳng thương mại đang tiếp diễn giữa Mỹ và Trung Quốc. Đậu nành Mỹ chịu bất lợi khi phải hứng mức thuế đối ứng 20% so với các đối thủ Nam Mỹ, đẩy tổng mức thuế phải chịu lên đến 34%.

Thay vì Mỹ, Trung Quốc tăng cường mua đậu nành từ Brazil. Brazil xuất khẩu khoảng 15,7 triệu tấn đậu nành trong tháng 3/2025, với 75% được chuyển sang Trung Quốc. Năm 2024, Trung Quốc nhập khẩu 71% tổng lượng đậu nành nhập khẩu từ Brazil, tăng so với các năm trước.

Trước tình hình này, ông Ragland cho rằng chính quyền Mỹ cần phải nhanh chóng đạt được giải pháp thương mại với Trung Quốc. Khi được hỏi về việc chính quyền yêu cầu nông dân kiên nhẫn, ông Ragland nhấn mạnh rằng cuộc khủng hoảng đang áp sát, nguy cơ thua lỗ ngày càng hiển hiện ngay trước mắt. Nếu thị trường không được cải thiện trước khi thu hoạch, tình hình sẽ ngày càng tồi tệ hơn.

Không chỉ đậu nành, ngành nông nghiệp Mỹ cũng đang trải qua khủng hoảng kinh tế. Hiệp hội trồng ngô quốc gia báo cáo rằng giá ngô đã giảm hơn 50% so với mức đỉnh năm 2022, trong khi chi phí sản xuất chỉ giảm 3% trong cùng giai đoạn. Tình hình này gợi nhớ cuộc chiến thương mại 2018-2020, trong thời gian đó nông nghiệp Mỹ thiệt hại 26 tỷ USD, trong đó gần 20 tỷ USD thiệt hại do đậu nành. Đậu nành chiếm 71% tổng thiệt hại nông nghiệp mà nông dân Mỹ gánh chịu trong xung đột trước đó.

Trên thực tế, thị trường nông nghiệp là theo mùa, vậy nên tính cấp bách luôn được đặt lên hàng đầu. Khi vụ thu hoạch đang cận kề, kho đầy hạt nhưng chưa bán được cho ai, nông dân thường sẽ bị ép giá. Nếu không có giải pháp sớm, họ sẽ phải bán sản phẩm mùa vụ mới với giá giảm sâu, hoặc phải chịu chi phí lưu kho đắt đỏ trong suốt mùa đông.

Tuy nhiên, có lẽ ông Ragland nói riêng và nông dân trồng đậu nành Mỹ nói chung sẽ phải chịu thêm nhiều khó khăn, bởi vì các động thái hiện giờ chưa cho thấy dấu hiệu khả quan nào về giải pháp. Mặc dù Tổng thống Donald Trump có ký sắc lệnh gia hạn lệnh ngừng xung đột thuế quan hiện hành với Trung Quốc thêm 90 ngày, kéo dài đến 10/11/2025, thì việc gia hạn này chủ yếu chỉ để giải quyết các vấn đề thương mại nói chung hơn là một ngành nông nghiệp cụ thể nào đó.