Gửi bình luận
Công nghệ tự động hóa mức độ cao đã tạo nên năng lực sản xuất khủng khiếp của Trung Quốc. Nhưng hậu quả là 21 triệu việc làm đã bị mất đi trong 11 năm.
Các khảo sát trong tháng 2 cho thấy tỷ lệ thất nghiệp tại các khu vực đô thị Trung Quốc tăng lên 5,4%, mức cao nhất trong hai năm qua. Điều này diễn ra ngay cả khi tăng trưởng chi tiêu tiêu dùng vượt kỳ vọng và đầu tư có dấu hiệu khởi sắc.
Các chỉ số từ khu vực tư nhân cũng cho thấy tình trạng trì trệ trong thị trường việc làm, bất chấp chính quyền đã tung ra hàng loạt biện pháp kích thích tăng trưởng từ mùa thu năm ngoái. Khảo sát của công ty tuyển dụng Liepin cho thấy 19% doanh nghiệp dự định cắt giảm nhân sự trong quý 1 năm nay, tăng so với mức 12% cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, tốc độ tăng tương theo năm tại đô thị chậm lại đáng kể, rớt từ 5,6% trong quý 1/2024 xuống chỉ còn 2,6% trong quý 3 cùng năm.
Các nhà kinh tế cho rằng thị trường việc làm ảm đạm khiến Bắc Kinh càng chịu áp lực đẩy mạnh kích thích tài khóa nhằm tạo thêm công ăn việc làm, trong bối cảnh lĩnh vực sản xuất công nghệ cao dù bùng nổ vẫn không thể bù đắp hết lực lượng lao động bị thất nghiệp vì bất động sản suy thoái kéo dài.
Không chỉ vậy, căng thẳng thương mại với Mỹ và các đợt tăng thuế áp cho hàng Trung Quốc xuất khẩu đang đẩy các nhà sản xuất đối mặt với rủi ro phá sản hoặc chuyển dây chuyền sản xuất ra nước ngoài. Nếu điều này thành sự thật, tỷ lệ thất nghiệp của Trung Quốc sẽ càng tăng cao. Chính quyền Donald Trump hiện đã áp thuế bổ sung 20% đối với hàng hóa Trung Quốc, và đang đe dọa áp thuế đáp trả mới đối với tất cả các nước vào tháng 4.
Giới chức Trung Quốc cho rằng tỷ lệ thất nghiệp tăng trong tháng 2 một phần là vì gián đoạn từ đợt nghỉ Tết Nguyên Đán. Tuy nhiên họ cũng thừa nhận cần phải thúc đẩy việc làm. Trong khi đó, nhiều nhà kinh tế tin rằng tình hình thực tế còn tồi tệ hơn những gì dữ liệu phản ánh.
Đã từ lâu số liệu về thất nghiệp của Trung Quốc luôn bị chỉ trích về độ chính xác, một phần vì người dân ở nông thôn không được tính trong các khảo sát thất nghiệp. Năm 2023, Bắc Kinh tạm thời ngừng công bố tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên, đồng thời thay đổi phương pháp tính, “làm đẹp” số liệu bằng cách loại học sinh, sinh viên ra khỏi đối tượng khảo sát. Việc này đã giúp tỷ lệ thất nghiệp giảm.
Đồng thời, Trung Quốc cũng không có dữ liệu chính thức về tình trạng người lao động có công việc không đúng với trình độ, chẳng hạn sinh viên đại học phải nhận những việc không yêu cầu bằng cấp.
Ngay cả với phương pháp tính tối ưu này, tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ Trung Quốc vẫn ở mức cao. Cụ thể, tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi 16 đến 24 tuổi, không tính sinh viên, đã tăng lên 16,9% trong tháng 2. Tỷ lệ này tháng 1 là 16,1% và tháng 12 là 15,7%.
Trong khi đó, dự kiến sẽ có 12,2 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học gia nhập thị trường lao động vào mùa hè này, một con số kỷ lục. Tương lai việc làm của họ dự kiến gặp nhiều khó khăn khi các vị trí văn phòng ngày càng ít đi vì doanh nghiệp đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo để cắt giảm chi phí.
Kịch bản mà giới hoạch định chính sách Trung Quốc lo lắng nhất có lẽ là thị trường lao động yếu, tăng trưởng tiền lương chậm và cạnh tranh cao. Điều này làm xói mòn niềm tin của doanh nghiệp và hộ gia đình, khiến họ ngại đầu tư và tiêu dùng, dẫn đến vòng xoáy giảm phát. Đây là thuật ngữ chỉ chu kỳ luẩn quẩn khi giá cả và nhu cầu cùng kéo tay nhau giảm.
Tháng 2 vừa qua, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc đã giảm với tốc độ nhanh nhất trong hơn một năm.
Ở một số khía cạnh, khó khăn trên thị trường lao động bắt nguồn từ việc Bắc Kinh thúc đẩy công nghệ cao để tăng trưởng, thay vì đầu tư vào bất động sản và hạ tầng – những lĩnh vực bị chỉ trích là lãng phí với hiệu quả giảm dần. Tự động hóa đang lan rộng trong ngành sản xuất công nghệ cao tại Trung Quốc. Nước này chiếm 51% số robot công nghiệp được lắp đặt trên toàn cầu trong năm 2023. Sự kết hợp giữa lao động giá rẻ và tự động hóa cao chính là điều tạo nên hiệu suất sản xuất đáng kinh ngạc của Trung Quốc.
Có thể nói tích hợp công nghệ, tự động hóa là chính sách tốt. Nhưng vấn đề là các ngành công nghệ cao không tạo ra đủ việc làm bù đắp cho số đã mất.
Một nghiên cứu năm 2023 của Goldman Sachs cho thấy các trụ cột tăng trưởng mới của kinh tế Trung Quốc – bao gồm sản xuất pin, xe điện và pin mặt trời – tiêu tốn ít lao động hơn nhiều so với các lĩnh vực truyền thống như sản xuất đồ nội thất, bất động sản và xây dựng cơ sở hạ tầng.
Theo nghiên cứu, mỗi 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 140 tỷ USD) nhu cầu cuối đối với xe điện chỉ tạo ra 2,8 triệu việc làm, trong khi đầu tư cùng số tiền vào xây dựng nhà ở sẽ tạo ra 3,7 triệu việc làm.
Các dữ liệu khác cũng cho kết luận tương tự.
Ông Gene Ma, Trưởng bộ phận nghiên cứu Trung Quốc tại Viện Tài chính Quốc tế (IIF), phát hiện rằng từ năm 2012 đến 2023, Trung Quốc đã mất 86 triệu việc làm trong lĩnh vực nông nghiệp và 17 triệu việc làm trong các ngành công nghiệp như sản xuất và khai khoáng, trong khi chỉ tạo thêm 82 triệu việc làm trong khu vực dịch vụ. Tổng cộng, quốc gia này đã mất ròng 21 triệu việc làm trong 11 năm.
Nhân viên văn phòng cũng đối mặt với nguy cơ mất việc khi làn sóng ứng dụng công nghệ AI hiệu suất cao, chi phí thấp đang lan rộng. Chẳng hạn những tuần gần đây, chính quyền địa phương tại Quảng Châu đã tích hợp các mô hình AI do DeepSeek phát triển để xử lý giấy tờ hành chính. Một số người lo ngại điều này có thể khiến một số công việc công chức bị thay thế.
Những con số này buộc chính quyền Trung Quốc phải cân đo đong đếm các chính sách, đặc biệt khi họ đã đặt mục tiêu tạo hơn 12 triệu việc làm đô thị mới trong năm nay và giữ tỷ lệ thất nghiệp đô thị quanh mức 5,5%
Hỗ trợ việc làm được xem là ưu tiên hàng đầu trong kế hoạch hành động thúc đẩy tiêu dùng mà chính phủ Trung Quốc công bố hôm Chủ nhật. Hôm thứ Hai, ông Fu Jinling – quan chức Bộ Tài chính – nói với báo chí rằng Bắc Kinh đã dành ra 66,7 tỷ nhân dân tệ để hỗ trợ các chính sách liên quan đến việc làm trong năm nay. Số tiền này nhằm “khuyến khích và hướng dẫn doanh nghiệp tuyển thêm lao động,” với trọng tâm là sinh viên mới tốt nghiệp.
