Truy xuất nguồn gốc: Cánh cửa để mở ra một nền thương mại minh bạch

Phát biểu tại Hội thảo, TS Trịnh Bá Dương - Chủ tịch AseanHub, Chuyên gia Đổi mới sáng tạo Quốc gia, đại diện Techfest cho biết, trong bối cảnh hiện nay chúng ta đang thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, trong đó xác định rõ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong ba đột phá chiến lược mới của đất nước trong giai đoạn phát triển tiếp theo. Đây là định hướng mang tính nền tảng và cấp thiết, tạo hành lang chính sách mạnh mẽ để thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào giải quyết các bài toán lớn, trong đó có bài toán truy xuất nguồn gốc và chống hàng giả hàng nhái.

Theo TS Trịnh Bá Dương, tình trạng làm giả hiện nay không chỉ là sao chép mẫu mã, mà còn giả mạo cả thông tin, dữ liệu và mã truy xuất. Những phương pháp truyền thống như tem nhãn, mã vạch đơn thuần không còn đủ sức để đối phó với thủ đoạn tinh vi, đang bộc lộ nhiều bất cập, dễ bị làm giả, làm lại, thậm chí bị giả mạo cả mã QR. Do đó, cần những giải pháp có tính đột phá thực sự, dựa trên tích hợp công nghệ thông minh và liên kết chuỗi dữ liệu số hóa.

TS Trịnh Bá Dương đặc biệt nhấn mạnh đến tính thực tiễn và khả năng triển khai sâu rộng của mô hình kết hợp ba công nghệ: RFID – Blockchain – AI. Sự kết hợp ba công nghệ này tạo nên một hệ thống truy xuất nguồn gốc chính xác, minh bạch và tự động hóa, đủ sức đối phó với mọi hình thức làm giả hiện đại.

“Không chỉ dừng lại ở sản phẩm tiêu dùng, hệ thống này hoàn toàn có thể triển khai trong các lĩnh vực như y tế, dược phẩm, nông sản, logistics, thủy sản, và cả thương mại điện tử xuyên biên giới”, TS Trịnh Bá Dương đánh giá.

Nhìn sang các nước Asean, TS Trịnh Bá Dương cho biết, Thái Lan đã bắt đầu ứng dụng RFID kết hợp Blockchain trong xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, giúp theo dõi toàn bộ hành trình trái cây từ vườn đến cửa khẩu.

Singapore cũng đang triển khai nền tảng dùng AI để giám sát chất lượng thuốc và thực phẩm chức năng. Ở Việt Nam, chúng ta đã có những doanh nghiệp tiên phong trong ngành dược và nông sản áp dụng RFID và truy xuất số hóa, tuy nhiên quy mô còn nhỏ lẻ và thiếu tính liên kết vùng, liên kết ngành.

TS Trịnh Bá Dương cũng cho biết, về phía Techfest, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia cũng đang đề xuất, trong khuôn khổ định hướng của Nghị quyết 57, chúng ta cần một chiến lược quốc gia về truy xuất nguồn gốc thông minh, tập trung vào ba điểm:

Thứ nhất, tích hợp các công nghệ mới, đặc biệt là RFID, Blockchain và AI trong một kiến trúc hệ thống thống nhất, liên thông dữ liệu từ trung ương đến địa phương, từ doanh nghiệp lớn đến hộ sản xuất nhỏ.

Thứ hai, chuẩn hóa dữ liệu và hạ tầng mã số mã vạch quốc gia, có thể liên kết với các nền tảng khu vực ASEAN, thúc đẩy xuất khẩu và thương mại số hoá xuyên biên giới giúp lưu thông hàng hoá các nước trong khu vực một cách hiệu quả nhất.

Thứ ba, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, với các giải pháp chi phí thấp, dễ tiếp cận, đi kèm chính sách ưu đãi cụ thể.

“Nếu chúng ta xem công nghệ là chìa khóa, thì truy xuất nguồn gốc phải là cánh cửa để mở ra một nền thương mại minh bạch, văn minh và bền vững. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là nền tảng để bảo vệ người dân, hỗ trợ doanh nghiệp và nâng tầm quốc gia trong nền kinh tế số”, TS Trịnh Bá Dương nhấn mạnh.

Theo TS Lê Văn Tấn - Viện trưởng Viện phát triển Khoa học Công nghệ & Giáo dục, hàng giả, hàng nhái hiện nay tràn lan khắp thị trường. Chính phủ cũng đã ra lời kêu gọi là toàn dân chung sức để chống hàng giả.

Ông cho rằng, đã đến giai đoạn báo động, vì nó trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống sức khỏe, thậm chí là đe dọa cả tính mạng của con người. Chính vì thế, trong dự thảo sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất đưa vào các quy định mới liên quan đến việc ứng dụng công nghệ vào công tác quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, hàng hóa.

Cũng theo TS Tân, Nhà nước có chính sách hỗ trợ, đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ trong việc giám sát, quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa; khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất, kỹ thuật, phát triển nguồn nhân lực để ứng dụng công nghệ trong việc giám sát, quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Bên cạnh đó, Bộ Khoa học và Công nghệ giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về ứng dụng công nghệ trong việc giám sát, quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, bao gồm mã số, mã vạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa, nhãn điện tử và các công nghệ dựa trên nền tảng mã số, mã vạch.

"Các bộ quản lý ngành, lĩnh vực, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai ứng dụng công nghệ trong việc giám sát, quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa trong phạm vi, lĩnh vực được phân công quản lý", TS Lê Văn Tấn cho biết.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Phạm Văn Thọ - Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty CP Công nghệ chống giả Việt Nam (ACTIV) đánh giá, trong bối cảnh hội nhập kinh tế và yêu cầu minh bạch thông tin sản phẩm ngày càng cao, truy xuất nguồn gốc trở thành xu thế tất yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.Hiện nay các nước, các bên đều có quy định về truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hóa để phục vụ cho việc áp mức thuế. Đối với Việt Nam, để các sản phẩm hàng hóa giữ vững được vị thế và phát triển thêm các thị trường mới, việc thực hiện truy xuất nguồn gốc có vai trò rất quan trọng.

Ông Thọ cho rằng, trong bối cảnh kinh tế thị trường có nhiều cạnh tranh, vấn nạn hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ vẫn còn xuất hiện trên các chợ truyền thống và sàn thương mại điện tử khiến cho bao doanh nghiệp và người tiêu dùng điêu đứng, do đó doanh nghiệp muốn vươn ra biển lớn thì doanh nghiệp phải đáp ứng đòi hỏi khắt khe của thị trường về chất lượng, mẫu mã, giá cả… và trên hết là có giải pháp để đưa đến tay người tiêu dùng hàng thật của doanh nghiệp thì người tiêu dùng mới không quay lưng lại với sản phẩm của mình.

“Để giúp doanh nghiệp giải được bài toán này, True Data là giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa bằng công nghệ tiên tiến với vật mang dữ liệu là chip RFID, chíp lưu được thông tin các công đoạn trong sản xuất, kinh doanh, gồm: mã truy vết sản phẩm, mã truy vết địa điểm, thời gian sự kiện truy xuất nguồn gốc của từng công đoạn và giải pháp có tính năng kết nối cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia”, ông Thọ cho biết.

Đồng thời, ông cũng cho rằng, giải pháp sẽ giúp doanh nghiệp tăng cường truy xuất nguồn gốc theo sự phát triển của thế giới trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu thế chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ. Đối với xuất khẩu hàng hóa, nếu không đáp ứng được yêu cầu về truy xuất nguồn gốc sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh. Còn đối với hàng hóa nhập khẩu, thông qua việc truy xuất nguồn gốc giúp cho việc kiểm soát chất lượng của các mặt hàng nhập khẩu tốt hơn, tạo được niềm tin cho người tiêu dùng và sự cạnh tranh bình đẳng giữa hàng nhập khẩu và hàng sản xuất trong nước. Qua đó, giúp người tiêu dùng hạn chế mua phải hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, đặc biệt là những sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe như thực phẩm, dược phẩm...