Từ vụ gạo ST25, những thương hiệu Việt nào từng dính đến tranh chấp sở hữu?

ANH KHÔI• 03/05/2021 15:09

Mặc dù là những thương hiệu đình đám trong thị trường nội địa, thế nhưng việc bảo hộ thương hiệu của các doanh nghiệp vào thị trường nước ngoài chưa được các doanh nghiệp Việt quan tâm thích đáng.

Cà phê Trung Nguyên, thuốc lá Vinataba, Petro Vietnam, bánh phồng tôm Sa Giang, kẹo dừa Bến Tre, võng xếp Duy Lợi, cà phê Buôn Ma Thuật, Đắk Lắk... là những thương hiệu chẳng còn xa lạ với người tiêu dùng Việt Nam, thế nhưng, trong lịch sử phát triển, đây là những thương hiệu từng gặp không ít khó khăn liên quan đến việc vi phạm và tranh chấp sở hữu trí tuệ vì nhiều lý do khác nhau.

Như Nước mắm Phan Thiết, vào tháng 10/2011, một giáo viên Mỹ gốc Việt cho biết, Công ty Kim Seng, trụ sở tại: 1561 Chapin road, MonTebello, California 90640 và tại 6121 Randolph street, City of commerce, California 90040 (Mỹ) kinh doanh đa sản phẩm cũng như đã đăng ký thương hiệu “nước mắm nhĩ thượng hạng Phan Thiết” tại Văn phòng bản quyền sáng chế và nhãn hiệu thương mại Hoa kỳ, từ ngày 01/6/1999.

Ngoài nước mắm Phan Thiết, thì nước mắm Phú Quốc của Việt Nam cũng là một trong những thương hiệu đã bị đăng ký sở hữu nhãn hiệu tại nước ngoài - Ảnh minh họa

Ngoài nước mắm Phan Thiết, thì đây là những chai nước mắm Phú Quốc của Việt Nam đã bị đăng ký sở hữu thương hiệu bởi một Công ty tại Mỹ

Vào năm 2009, nhãn hiệu này được gia hạn và có hiệu lực trên toàn nước Mỹ, đáng nói, thương hiệu nước mắm Phan Thiết được Kim Seng đăng ký trước khi Việt Nam có Luật Sở hữu trí tuệ (2005).

Hay Cafe Buôn Ma Thuật và Đắk Lắk, tháng 6/2011, những cú click tìm kiếm tình cờ trên mạng đã giúp Luật sư Lê Quang Vinh – Công ty CP Sở hữu trí tuệ Bross và Cộng sự, trụ sở tại Hà Nội, phát hiện hai nhãn hiệu cà phê Buôn Ma Thuột và Đắk Lắk đã bị doanh nghiệp nước ngoài chiếm dụng tại Pháp và Trung Quốc.

Ông Vinh làm văn bản gửi Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đắk Lắk cho biết, chỉ dẫn địa lý cafe Buôn Ma Thuột đã bị Công ty Guangzhou Buon Ma Thuot Coffee Co.,Ltd có văn phòng đặt tại Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đăng ký độc quyền nhãn hiệu thời hạn 10 năm, bắt đầu từ 2010 và 2011 cho một số loại sản phẩm trên toàn lãnh thổ Trung Quốc.

Còn tên DAK LAK của tỉnh trồng nhiều cà phê nhất Việt Nam cũng bị Công ty ITM ENTREPRISES (Pháp) đăng ký nhãn hiệu, đã được cơ quan sở hữu trí tuệ Pháp cấp độc quyền sử dụng cho sản phẩm cà phê của họ từ tháng 9/1997. Công ty này sử dụng thương hiệu được cấp độc quyền, sau đó tiếp tục đăng ký trên phạm vi toàn cầu theo hệ thống Madrid.

Theo đó, thương hiệu cà phê DAK LAK của họ sẽ được bảo hộ tại các quốc gia khác không kể Pháp, gồm: Áo, Bulgaria, Bỉ, Hà Lan, Luxembourg, Thụy Sĩ, Czech, Đức, Croatia, Hungary, Ý, Ma rốc, Monaco, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Rumani, Slovenia, Nga, Slovakia, Serbia…

Trong số những thương hiệu chỉ giới địa lý, thương hiệu Nước mắm Phú Quốc cũng đã bị Viet Huong Fishsauce có địa chỉ tại Mỹ sử dụng làm nhãn hiệu hàng hóa từ năm 1982 và thương hiệu này được cơ quan đăng ký nhãn hiệu Mỹ cấp nhãn hiệu “Nước mắm Phú Quốc” có hình bản đồ Việt Nam và đảo Phú Quốc. Sau đó, Công ty này đã lần lượt đăng ký nhãn hiệu “Nước mắm Phú Quốc” ở cộng đồng chung Châu Âu và Úc.

Năm 2006, Công ty này được cấp đăng ký nhãn hiệu Phú Quốc ở Trung Quốc vẫn với mẫu nhãn hiệu và logo như đã nêu.

Ngày 11/5/2011, Công ty TNHH thương mại Việt Hương (VIET HUONG TRADING COMPANY LIMITED) một doanh nghiệp tại Hồng Kông đã chính thức nộp đơn lên cơ quan có thẩm quyền để đăng ký bảo hộ độc quyền nhãn hiệu “Phú quốc” cho nhóm hàng hóa 30 (trong đó có nước mắm) trên lãnh thổ Trung Quốc.

Kẹo dừa Bến Tre của bà Nguyễn Thị Tỏ cũng có một thời gian dài phải đi đòi lại thương hiệu

Còn với Kẹo dừa Bến Tre, năm 1998, khi đang có doanh số tiêu thụ tại thị trường Trung Quốc rất cao, thương hiệu kẹo dừa Bến Tre của bà Nguyễn Thị Tỏ (tức Hai Tỏ) bỗng sụt giảm nghiêm trong. Qua nhiều kênh thông tin, bà được biết, trên thị trường đang có sản phẩm kẹo dừa giả, nhái kẹo dừa Bến Tre.

Cụ thể, tháng 8/2008, Công ty TNHH Rừng Dừa đã đăng kí độc quyền nhãn hiệu Kẹo dừa Bến Tre tại Trung Quốc được 8 tháng, chỉ còn ba tháng nữa là được cấp bằng độc quyền.

Cùng người phiên dịch, bà Tỏ đến trình bày sự việc tại Cục Quản lý hành chánh Công thương nhãn hiệu hàng hóa quốc gia nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, nêu rõ những thiệt hại về kinh tế và luật pháp mà doanh nghiệp làm giả gây ra tại thị trường Trung Quốc và Việt Nam.

Đến năm 1999, bà Tỏ thành công trong việc đòi lại tên cho sản phẩm đặc trưng của Bến Tre này.

Một trong những ông lớn Cà phê là Cà phê Trung Nguyên cũng vướng vào hiện trạng tương tự, tháng 7/2000, Thương hiệu cà phê Trung Nguyên – thương hiệu được đánh giá là nổi bật nhất của cà phê Việt Nam đã bị một công ty của Mỹ là Rice Field nhanh chân đăng ký trước tại Cơ quan Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ (USPTO).

Sau 2 năm thương thảo, Công ty này đã chấp thuận trả lại quyền bảo hộ và nhận làm đại lý phân phối sản phẩm Cà phê Trung Nguyên của Việt Nam tại Mỹ.

Cà phê Trung Nguyên cũng mất 2 năm thương thảo để đòi lại thương hiệu từ tay một doanh nghiệp tại Mỹ

Năm 2002, Vinataba – thương hiệu thuốc lá hàng đầu của Việt Nam đã bị P.T. Putra Stabat Industri (một công ty của Indonesia) chiếm đoạt đăng ký tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và 9 nước Asean.

Khi nắm được thông tin này, Tổng công ty thuốc lá Việt Nam đã phải chi đến 1 tỷ đồng cho việc bảo vệ thương hiệu ở nước ngoài, do có đăng ký thương hiệu từ trước và những cố gắng của đơn vị này, ngày 24/1/2003, tại Lào, Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam đã được công nhận là doanh nghiệp có quyền sở hữu thương hiệu Vinataba, Công ty Sumatra không chứng minh được quyền sở hữu của mình đã buộc phải hủy bỏ các sản phẩm mang thương hiệu Vinataba...

Tại Campuchia, tháng 12/2002, sản phẩm Vinataba của Việt Nam cũng được công nhận, và tại Trung Quốc, đến tháng 03/2003, việc sở hữu thương hiệu Vinataba của Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam mới được công bố.

Bên cạnh những thương hiệu đã nêu, PetroVietnam cũng từng trải qua một thời binh biến về thương hiệu khi tháng 4/2002, một Công ty Nguyen Lai Corporation của Mỹ đã nộp đơn tại USPTO đăng ký thương hiệu PetroVietnam & hình ngọn lửa – thương hiệu quen thuộc và rất nổi tiếng của ngành công nghiệp dầu khí của Việt Nam.

Ngoài ra, còn một số các doanh nghiệp khác như võng xếp Duy Lợi, Bi’tis, bánh phồng tôm Sa Giang.... cũng đã bị mất thương hiệu tại các nước.

Mặc dù là những chuyện đã qua, thế nhưng nhìn vào thực tế của các thương hiệu đã nêu, thì đây có thể coi là một bài học nhãn tiền đắt giá cho sự chủ quan và chậm trễ trong việc đăng ký bảo hộ thương hiệu ở nước ngoài nhiều doanh nghiệp Việt Nam khiến sản phẩm của chính mình bị đánh mất vị thế, chỗ đứng trên thị trường quốc tế.

Đánh mất thương hiệu vào tay chủ thể nước ngoài sở hữu, không chỉ khiến tài sản bị thất thoát, rơi vào tay người khác mà còn khiến những sản phẩm đó bị kiện hoặc bị ngăn chặn xuất khẩu ngay tại cửa khẩu biên giới các nước do xâm phạm độc quyền nhãn hiệu.

Trong thực trạng hiện nay, khi đất nước ngày một hội nhập sâu rộng, tham gia nhiều Hiệp ước quốc tế thì một lần nữa, bài học về đăng ký sở hữu thương hiệu tại các nước đối với doanh nghiệp Việt đang cần thiết hơn bao giờ hết, tránh để những hệ lụy như gạo ST25 vừa qua.