Từ vụ “móc ngoặc, thổi giá” kit xét nghiệm COVID-19: Không thể “vừa đá bóng, vừa thổi còi”!

Hàng loạt lãnh đạo ngành y “ngã ngựa”

Những ngày qua, Giám đốc CDC Hải Dương Phạm Duy Tuyến thông đồng với Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á (Công ty Việt Á) thổi giá kít xét nghiệm COVID-19 để nhận hoa hồng gần 30 tỷ đồng vừa được phanh phui đã làm rúng động dư luận. Đáng chú ý, đến nay, Công ty Việt Á được xác định đã bán loại kít test (xét nghiệm) này cùng một số sinh phẩm khác cho trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) và cơ sở y tế tại 62 tỉnh, thành. Giá trị cung cấp kit test từ vài trăm triệu, vài tỷ cho đến hàng chục tỷ đồng…

Trước đó, vào giữa năm 2020, ông Nguyễn Nhật Cảm, khi đó là Giám đốc CDC Hà Nội, bị khởi tố và bắt giam để điều tra về hành vi “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại CDC Hà Nội. Ông Cảm bị xác định có vai trò chủ mưu, đã lợi dụng dịch bệnh, vụ lợi, thông đồng nâng giá máy xét nghiệm COVID-19 lên 7 tỷ đồng, gấp 3 lần giá nhập. Nhiều cán bộ cấp dưới của ông Cảm và lãnh đạo một số doanh nghiệp trang thiết bị y tế cũng bị khởi tố, bắt giam. 

Cùng với vụ án “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại CDC Hà Nội, cơ quan công an đã điều tra mở rộng vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Bệnh viện Bạch Mai, Công ty CP Công nghệ y tế BMS và các đơn vị có liên quan trong việc thực hiện các đề án lắp đặt máy, thiết bị y tế phục vụ khám, chữa bệnh tại Bệnh viện Bạch Mai theo hình thức xã hội hóa. Ông Nguyễn Quốc Anh (nguyên Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai), ông Nguyễn Ngọc Hiền (nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai) và kế toán trưởng của bệnh viện này bị khởi tố, bắt giam về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Tháng 2/2021, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an tiếp tục ra quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam ông Nguyễn Minh Khải (nguyên Giám đốc Bệnh viện Mắt TPHCM), Võ Thị Chinh Nga (nguyên Phó Giám đốc), Phí Duy Tiến (nguyên Phó Giám đốc) và Nguyễn Quốc Toản (nguyên Trưởng Khoa Phẫu thuật, gây mê hồi sức thuộc Bệnh viện Mắt TPHCM) để điều tra về hành vi “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”.

Cũng trong năm 2021, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố ông Nguyễn Quang Tuấn (Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai) do có liên quan tới những sai phạm trong đấu thầu trang thiết bị y tế xảy ra tại Bệnh viện Tim Hà Nội vào thời kỳ ông Tuấn làm giám đốc bệnh viện này.

Tương tự, ông Nguyễn Minh Quân (Giám đốc Bệnh viện TP Thủ Đức, TPHCM) cũng bị khởi tố, bắt giam do thông đồng, cấu kết thực hiện hành vi trái quy định của Luật Đấu thầu trong việc mua sắm vật tư trang thiết bị y tế tại Bệnh viện TP Thủ Đức, gây thiệt hại nghiêm trọng tài sản Nhà nước.

>>“Đục nước béo cò”: Vô cảm hay tội ác?

Cần sửa đổi Luật Đấu thầu

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp – Giám đốc Công ty Luật HPVN cho rằng, trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp thì chỉ định thầu là hình thức đấu thầu cần thiết trong những hoàn cảnh cấp thiết; nhưng để điều luật này không bị các đối tượng lợi dụng thì cần phải sửa đổi, bổ sung cho chặt chẽ hơn.

“Cần cân nhắc những nội dung bất cập trong điều khoản phụ đi kèm được quy định tại Điều 22 Luật Đấu thầu 2013. Việc sửa đổi điều luật này theo hướng không quá chặt chẽ nhưng không quá thoáng đến mức “bỏ trắng trận địa” như quy định tại khoản 2 Điều 22”, luật sư Hiệp nói.

Bên cạnh đó Giám đốc Công ty Luật HPVN cho rằng, cần sửa đổi Thông tư 14 của Bộ Y tế để xử lý các bất cập trong đấu thầu trang thiết bị y tế. Theo Thông tư 14, đơn vị phải báo cáo kết quả trúng thầu các gói thầu mua sắm thiết bị y tế về Bộ Y tế. Thông tin này được đăng tải công khai trên trang web chính thức, là cơ sở cho đơn vị tham khảo làm giá kế hoạch thầu.

Nhưng đến nay, trên trang đăng tải và tra cứu kết quả lựa chọn nhà thầu, giá trang thiết bị y tế của Cổng thông tin Bộ Y tế chỉ có một số trang thiết bị lớn, chưa phân nhóm theo Thông tư 14, cấu hình kỹ thuật chưa đầy đủ, chưa thống nhất danh mục chung…, vì vậy các đơn vị rất khó lập giá kế hoạch. Hơn nữa, thuốc men, trang thiết bị y tế là loại hàng hóa đặc thù, nên việc mua sắm tại các cơ sở y tế cần tăng cường vai trò quản lý và trách nhiệm của bản thân đơn vị cũng như các cơ quan chức năng liên quan.

Đồng quan điểm, luật sư Trương Anh Tú, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cũng cho rằng, những sai phạm trong đấu thầu trang thiết bị y tế thời gian qua không chỉ khiến giới y khoa lo lắng mà còn khiến người dân thực sự hoang mang và bất bình.

“Đối với ngành y, nguyên nhân để xảy ra tình trạng nâng khống giá thiết bị y tế là do chúng ta phân cấp phân quyền cho các cơ sở y tế để họ chủ động trong việc mua sắm thiết bị cũng như thuốc, vật tư y tế, hóa chất xét nghiệm…; vô hình trung đã giao cho họ cái quyền “vừa đá bóng vừa thổi còi”, dễ xảy ra tiêu cực. Ngay cả việc đấu thầu rộng rãi còn xảy ra tình trạng “quân xanh, quân đỏ” thao túng giá, thì đấu thầu hạn chế và chỉ định thầu chính là cơ hội để một số lãnh đạo bệnh viện không giữ được mình trước quyền lợi lớn, trở nên tự tung tự tác”, luật sư Trương Anh Tú nói.

Cũng theo luật sư Tú, ngành y tế cần rà soát lại quy định của pháp luật liên quan đến cơ chế đấu thầu thuốc, thiết bị y tế để tránh trường hợp các cơ sở y tế “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Việc vừa khám chữa bệnh vừa mua vật tư y tế, thuốc men là điều không bình thường. Bên cạnh đó, các cơ quan bảo vệ pháp luật như công an, thanh tra cần tăng cường kiểm tra, xử lý những vi phạm pháp luật trong ngành y tế.