Gửi bình luận
Bài toán tỷ giá, thuế đối ứng không đơn thuần là câu chuyện kỹ thuật của cơ quan điều hành, mà là một phần của chiến lược điều hành tổng thể để giữ ổn định và duy trì tăng trưởng.
Theo các chuyên gia, Mỹ có thể áp dụng chính sách thuế đối ứng nhằm đảm bảo tính công bằng trong thương mại, đặc biệt đối với những quốc gia có mức thuế nhập khẩu cao hơn so với Mỹ. Nguy cơ áp thuế đối ứng từ Mỹ đang tạo ra sức ép lên nền kinh tế Việt Nam. Do đó, những diễn biến mới trong chính sách thương mại quốc tế, cùng với biến động tỷ giá trong nước cho thấy Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc chơi toàn cầu và cần tính toán cẩn trọng từng bước đi.
Nguy cơ áp thuế đối ứng từ Mỹ
Ngay từ đầu năm 2025, tỷ giá của Việt Nam đã tăng gần 2% và trên thị trường tự do, tỷ giá thậm chí tiến sát mốc 25.800 VND/USD. Dù diễn biến này nằm trong dự liệu, nhưng bản chất sự tăng giá của USD không chỉ phản ánh cung cầu ngoại tệ, mà còn cho thấy sự chủ động trong điều hành chính sách tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), nhằm duy trì mặt bằng lãi suất thấp – một trong những nỗ lực hỗ trợ tăng trưởng trong điều kiện kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định.
Tỷ giá tại Việt Nam được xác định qua ba thị trường: thị trường tự do (dân cư), thị trường liên ngân hàng và thị trường giữa NHNN với các ngân hàng thương mại. Diễn biến trên các thị trường này thường không đồng nhất, nhưng đều bị chi phối bởi xu hướng quốc tế, đặc biệt là chỉ số USD Index (DXY), chính sách lãi suất của Fed và nhu cầu ngoại tệ cho nhập khẩu.
Đáng chú ý, dù DXY đã giảm từ 108 xuống mức 103, phản ánh đồng USD yếu đi so với rổ tiền tệ chính, nhưng tỷ giá trung tâm tại Việt Nam vẫn liên tục được điều chỉnh tăng. Điều này cho thấy định hướng điều hành tỷ giá không hoàn toàn phụ thuộc vào diễn biến của USD toàn cầu, mà đặt trọng tâm vào ưu tiên trong nước: duy trì thanh khoản hệ thống, giữ ổn định lãi suất và chuẩn bị sẵn sàng cho các cú sốc thương mại có thể xảy ra.
Một trong những cú sốc được dự báo sắp tới chính là việc Mỹ có thể áp dụng chính sách thuế đối ứng, một biện pháp mà chính quyền Donald Trump tuyên bố sẽ công bố vào đầu tháng 4/2025.
Ông Nguyễn Minh Tuấn, CEO AFA Capital giải thích, thuế đối ứng là việc một quốc gia áp mức thuế tương ứng với những gì họ nhận từ đối tác thương mại. Nếu Việt Nam đang đánh thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ ở mức trung bình 5,1% (theo trọng số thương mại), thì Mỹ có thể áp ngược trở lại mức tương tự với hàng hóa từ Việt Nam, điều mà cho đến nay chưa xảy ra, do hàng hóa Việt Nam vào Mỹ thường được hưởng thuế suất thấp hoặc ưu đãi.
Theo dữ liệu mới nhất, Việt Nam hiện đang đứng thứ ba trong danh sách các quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ. Trong khi Trung Quốc và Mexico, hai nước đứng đầu danh sách này đã lần lượt bị áp các mức thuế riêng, cho thấy khả năng Việt Nam bị đưa vào tầm ngắm là hoàn toàn có cơ sở.
Trong trường hợp thuế đối ứng được triển khai, mức thuế trung bình mà hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ có thể tăng thêm 2,9%, nâng tổng mức thuế thực tế lên khoảng 8% nếu tính theo giá trị giao dịch từng mặt hàng. Với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 30% tổng xuất khẩu, tác động này sẽ là đáng kể, đặc biệt đối với các ngành có biên lợi nhuận thấp.
Dữ liệu phân tích từ báo cáo chuyên ngành cho thấy mức độ rủi ro không đồng đều giữa các ngành. Khoảng 70% xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ hiện nay nằm ở nhóm có rủi ro thấp, bao gồm công nghệ, máy móc, dệt may và sắt thép. Các ngành này hiện đang bị đánh thuế tương đối cao nên nếu có điều chỉnh thuế đối ứng, chênh lệch sẽ không đáng kể. Tuy nhiên, nhóm có rủi ro trung bình gồm nông nghiệp và thủy sản đang đứng trước khả năng bị áp thuế từ mức gần 0% lên đến gần 20%. Nguy hiểm hơn cả là nhóm rủi ro cao, bao gồm gỗ, giấy, giày dép, mũ nón và một số sản phẩm nông nghiệp đặc thù, khi mức thuế có thể bị nâng gấp nhiều lần.
“Đáng lưu ý là phần lớn giá trị xuất siêu từ Việt Nam sang Mỹ hiện đang đến từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Theo số liệu cập nhật đến tháng 2/2025, trong khi khu vực FDI tiếp tục ghi nhận xuất siêu thì khu vực doanh nghiệp trong nước lại nhập siêu.
Điều này làm dấy lên lo ngại rằng nếu Mỹ áp thuế, phần lớn tác động sẽ rơi vào khu vực FDI. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp Việt Nam nằm trong những nhóm ngành bị ảnh hưởng nặng, hoặc có chuỗi cung ứng liên quan, thì gián tiếp vẫn sẽ chịu sức ép không nhỏ”, ông Tuấn cho biết.
Định hướng phản ứng cho Việt Nam
Ở góc độ chiến lược, vị chuyên gia phân tích có hai hướng phản ứng được đặt ra cho Việt Nam. Một là chủ động điều chỉnh chính sách thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, như một động thái thiện chí nhằm giảm căng thẳng thương mại.
Hai là tăng kim ngạch nhập khẩu từ Mỹ nhằm giảm thâm hụt thương mại, điều mà thực tế Việt Nam đã làm trong thời gian qua, với việc nhập khẩu thêm một số mặt hàng công nghiệp, nông sản và công nghệ cao từ Mỹ. Việc này vừa giúp cải thiện cán cân thương mại song phương, vừa tạo dư địa đàm phán nếu Mỹ chính thức áp dụng thuế đối ứng.
Trong bức tranh chung, nếu phải lựa chọn giữa các biện pháp thương mại bị động, thì thuế đối ứng với mức tăng thuế 2,9% vẫn được xem là phương án “ít tiêu cực hơn” so với kịch bản đánh thuế bao trùm 10% như tuyên bố trước đây của ông Trump. Tuy vậy, điều này không có nghĩa là Việt Nam có thể chủ quan. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định, việc duy trì ổn định vĩ mô, đặc biệt là tỷ giá và môi trường lãi suất hợp lý, sẽ là yếu tố then chốt để bảo vệ nền tảng tăng trưởng.
Nhìn lại ba tháng đầu năm, có thể thấy Việt Nam đang chủ động trong chính sách điều hành kinh tế vĩ mô. Việc NHNN mở rộng biên độ tỷ giá, chủ động tăng tỷ giá trung tâm và kiểm soát mặt bằng lãi suất cho thấy rõ định hướng ưu tiên tăng trưởng. Trong khi đó, về phía tài khóa, các động thái điều chỉnh thuế và chính sách thương mại đều đang được cân nhắc để ứng phó với kịch bản thuế đối ứng có thể xảy ra.
Việt Nam cần bảo vệ xuất khẩu - động lực tăng trưởng chính, trong khi mặt khác phải tính toán để kiểm soát lạm phát và ổn định tỷ giá. Điều này đòi hỏi sự phối hợp linh hoạt giữa chính sách tiền tệ và tài khóa, cũng như phản ứng kịp thời với diễn biến bên ngoài.
Kết thúc quý I/2025, các doanh nghiệp trong nước cũng đang chuẩn bị công bố báo cáo tài chính, điều này sẽ phản ánh rõ hơn tác động của chính sách vĩ mô tới hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh này, giới đầu tư cần đặc biệt chú ý đến những doanh nghiệp có khả năng chống chịu tốt trước biến động tỷ giá và chính sách thương mại, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu, công nghệ, ngân hàng và hạ tầng.
Nhìn chung, bài toán tỷ giá và thuế đối ứng không đơn thuần là câu chuyện kỹ thuật của ngân hàng trung ương hay Bộ Tài chính, mà là một phần của chiến lược điều hành tổng thể để giữ ổn định và duy trì tăng trưởng. Với những biến số đang ngày càng nhiều, phản ứng linh hoạt, chính sách kịp thời và tầm nhìn dài hạn sẽ là chìa khóa để Việt Nam vượt qua giai đoạn nhiều biến động này.
