Vì sao Facebook kiện 4 người Việt ?

Theo nội dung Đơn kiện, Facebook cho rằng bốn cá nhân cư trú tại Việt Nam đã tạo ra một ứng dụng có tên “Ad Manager for Facebook (Quản lý Quảng cáo cho Facebook) trên Google Play - kho ứng dụng cho thiết bị dùng hệ điều hành Android. Facebook cho rằng, thông qua ứng dụng này, các bị đơn đã chạy quảng cáo trái phép với số tiền lên đến 36 triệu đô la Mỹ. Facebook đã hoàn tiền cho các nạn nhân và giúp họ bảo mật tài khoản.

Tòa án Mỹ hay Tòa Việt Nam có thẩm quyền xét xử?

Việc xem xét thẩm quyền của Tòa án Việt Nam phụ thuộc vào thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam và việc nguyên đơn (Facebook) có nộp đơn kiện tại Tòa án Việt Nam hay không.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 470 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 của Việt Nam, Tòa án Việt Nam có thẩm quyền riêng biệt đối với những vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài (tức là Tòa án nước ngoài không được xét xử) nếu thuộc một trong các trường hợp: vụ án dân sự đó có liên quan đến quyền đối với tài sản là bất động sản có trên lãnh thổ Việt Nam; vụ án ly hôn giữa công dân Việt Nam với công dân nước ngoài hoặc người không quốc tịch, nếu cả hai vợ chồng cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài ở Việt Nam; vụ án dân sự khác mà các bên được lựa chọn Tòa án Việt Nam để giải quyết theo pháp luật Việt Nam hoặc điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và các bên đồng ý lựa chọn Tòa án Việt Nam.

Như vậy, đối với vụ kiện của Facebook như nêu trên thì không thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam nên không bắt buộc phải khởi kiện tại Tòa án Việt Nam.

Tuy vậy, nếu Facebook (nguyên đơn) lựa chọn khởi kiện tại Tòa án Việt Nam thì Tòa án Việt Nam vẫn có thẩm quyền xét xử theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 469 Bộ luật Tố tụng Dân sự Việt Nam vì các bị đơn là cá nhân cư trú tại Việt Nam.

Mặc dù vậy, thực tế Facebook đã lựa chọn khởi kiện tại Tòa án bang California. Điều này cũng là dễ hiểu vì Facebook có trụ sở tại đây. Hơn nữa, với các cáo buộc bị đơn vi phạm pháp luật Hoa Kỳ; với sự quen thuộc đối với hệ thống pháp luật Hoa Kỳ và trình tự, thủ tục, thời gian giải quyết vụ kiện của Tòa án tại Hoa Kỳ có thể nhanh chóng và thuận lợi hơn cho mình thì Facebook lựa chọn khởi kiện tại Tòa án Hoa Kỳ là phù hợp.

Bản án của Tòa án Hoa Kỳ có được thi hành tại Việt Nam?

Trong trường hợp Tòa án có thẩm quyền tại Hoa Kỳ xét xử vụ án trên và đã ban hành Bản án có hiệu lực thì Bản án đó không đương nhiên có hiệu lực và thi hành tại Việt Nam.

Nếu các Bị đơn bị tuyên xử thua kiện mà không tự nguyện thi hành Bản án thì để thi hành Bản án đó tại Việt Nam, nguyên đơn (Facebook) phải thực hiện thủ tục yêu cầu công nhận và cho thi hành Bản án của Tòa án nước ngoài tại Việt Nam theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự Việt Nam.

Có thể truy cứu trách nhiệm hình sự hay không?

Với thông tin hiện tại, Facebook chỉ mới khởi kiện đối với các bị đơn tại Tòa án bang California theo thủ tục, trình tự của một vụ kiện dân sự (civil). Tuy vậy, với các cáo buộc của Facebook, Facebook cũng cho rằng các bị đơn có dấu hiệu vi phạm pháp luật Hình sự California.

Đối với cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam, các bị đơn đang cư trú tại Việt Nam nên với những thông tin đã được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng thì đó có thể xem là tin báo về tội phạm. Các cơ quan chức năng có thể vào cuộc xem xét, làm rõ và truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có hành vi phạm tội. Trong việc truy cứu trách nhiệm hình sự, có thể không cần phải có đơn tố giác của Facebook hay các nạn nhân mà các cơ quan chức năng có thể chủ động vào cuộc.

Về dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự trong vụ việc trên, có thể có dấu hiệu của tội phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Vụ kiện cho thấy trong môi trường mạng hay sự cách biệt về mặt biên giới, lãnh thổ không phải là nơi trú ẩn an toàn, loại trừ rủi ro pháp lý cho hành vi vi phạm pháp luật. Do vậy, phải luôn giữ ý thức tuân thủ pháp luật, dù là trên không gian mạng hay bất kỳ đâu.

(*) Giám đốc Công ty Luật KAV Lawyers, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài thương mại Phía Nam