Việt Nam được đánh giá thế nào về đầu tư xanh ở Đông Nam Á?

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 18/04/2024 04:00

Trong bối cảnh các quốc gia Đông Nam Á đẩy mạnh giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050, Việt Nam được đánh giá là một trong những "đầu tàu" đầu tư xanh tại khu vực.

Việt Nam là 1 trong 4 quốc gia đầu tiên tại Đông Nam Á

Việt Nam là 1 trong 4 quốc gia đầu tiên tại Đông Nam Á đạt được tiến bộ về phát hành tín chỉ carbon

>>Khơi thông vốn đầu tư xanh ở Đông Nam Á

Các nhà nghiên cứu từ công ty tư vấn toàn cầu Bain and Company đã công bố báo cáo cho thấy, Đông Nam Á đang bị chậm trễ trong mảng đầu tư xanh để đáp ứng mục tiêu giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Mức tiêu thụ năng lượng trong khu vực sẽ tăng thêm 40% trong thập kỷ này, lượng khí nhà kính vẫn gia tăng do chưa thể chấm dứt phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch.

Mức đầu tư xanh ở khu vực Đông Nam Á đã tăng thêm 20% vào năm ngoái nhưng vẫn chưa nhằm nhò gì so với nhu cầu cấp bách 1,5 nghìn tỷ USD cho giai đoạn 2020 - 2030. Ngân hàng Standard Chartered cảnh báo “lượng khí thải ở 10 quốc gia trong khu vực có thể vượt quá cam kết năm 2030 tới 32% nếu họ tiếp tục đi theo quỹ đạo hiện tại”.

Kimberly Tan, Giám đốc điều hành của GenZero cho biết: “Chúng tôi tin rằng việc tăng tốc nỗ lực của các quốc gia, doanh nghiệp và nhà đầu tư là điều bắt buộc vì Đông Nam Á vẫn đang đi chệch hướng một cách đáng tiếc”.

Hiện nay, năng lượng sạch chỉ chiếm 10% nguồn cung năng lượng tại Đông Nam Á, các khoản đầu tư cho năng lượng hóa thạch cao gấp 5 lần so với năng lượng tái tạo. Chi phí vốn cao cũng như các quy định về lưới điện và thuế quan không chắc chắn cũng khiến việc cấp vốn cho các dự án tái tạo trở nên khó khăn hơn.

Có tới 60% nhà máy nhiệt điện trong khu vực còn niên hạn sử dụng, nghĩa là chúng vẫn bị ràng buộc bởi các thỏa thuận mua bán dài hạn và cam kết hoàn vốn đầu tư, khiến việc đóng cửa nhà máy nhiệt điện trở nên khó khăn hơn nhiều. Hàng trăm tỷ USD vốn bị “mắc kẹt” trong các nhà máy nhiệt điện ở châu Á.

Lào khởi công nhà máy điện gió lớn nhất Đông Nam Á vào cuối năm ngoái

>>Giải pháp nào xây dựng môi trường đầu tư xanh?

Theo báo cáo tháng 4/2024 của Ủy ban Phát triển Kinh tế Singapore và công ty tư vấn McKinsey, Đông Nam Á là khu vực hoạt động kém thứ hai khi nói đến đầu tư vào năng lượng tái tạo, chỉ sau Châu Phi vùng cận Sahara.

Trong khi đó, chỉ có 4 trong số 10 quốc gia trong khu vực: Indonesia, Malaysia, Singapore và Việt Nam đạt được tiến bộ trong việc định giá carbon. Để đạt được mục tiêu, công suất lắp đặt năng lượng mặt trời hàng năm cần tăng từ mức 5 GW hiện tại lên 35 GW trong giai đoạn 2030-2050.

Tại Đông Nam Á, Việt Nam là quốc gia được đánh giá hội đủ tiềm năng để hoàn thành mục tiêu giảm phát thải về 0 vào năm 2050. Cường độ năng lượng mặt trời tự nhiên được ghi nhận trung bình vào khoảng 5kWh/m2, tiềm năng năng lượng mặt trời ở Việt Nam là 60-100 GWh/năm.

Mặc dù có điều kiện tự nhiên tốt và tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo rất lớn nhưng công suất năng lượng tái tạo của cả nước vẫn bị giới hạn ở mức 5% tổng công suất phát điện.

Đáng tiếc, nguyên nhân chính gây cản trở là rào cản pháp lý. Làn sóng bùng nổ điện gió tại nhiều địa phương mấy năm trước giờ bỗng dưng chùng xuống. Như ở Quảng Trị, điện gió vướng đủ thứ từ giá bán điện, mặt bằng, tuân thủ pháp luật đến mâu thuẫn với người dân bản địa.

Địa phương này quy hoạch 31 dự án điện gió với tổng công suất 1.177,2 MW, sau nhiều năm mới chỉ có 2/3 trong số đó đi vào hoạt động với tổng công suất 742,2 MW. Sự chậm trễ điển hình này sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu chung mà Việt Nam đã cam kết tại COP26.

Bain and Company, McKinsey và Standard Chartered đề xuất 13 ý tưởng đầu tư xanh ở khu vực có thể sinh lợi 150 tỷ USD đến năm 2030. Trong đó, Việt Nam có đầy đủ điều kiện để nhà đầu tư “rót tiền” như nông nghiệp bền vững, nhà máy năng lượng tái tạo quy mô lớn...