Gửi bình luận
Hà Nội và TP HCM thúc đẩy giao thông xanh, song cần thêm hỗ trợ để tài xế công nghệ tự tin chuyển đổi sang xe điện.
Chuyển đổi sang phương tiện xanh đang được nhiều đô thị lớn như TP HCM và Hà Nội thúc đẩy mạnh mẽ, trong đó có kế hoạch thay thế dần toàn bộ xe máy xăng bằng xe điện đối với tài xế công nghệ và giao hàng. Đây là chủ trương quan trọng nhằm giảm phát thải, cải thiện môi trường đô thị và theo kịp xu hướng toàn cầu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy lực lượng tài xế, những người trực tiếp chịu ảnh hưởng vẫn còn rất nhiều băn khoăn.
Theo khảo sát mới đây của Grab, có tới 80% tài xế chưa từng trải nghiệm xe điện và hơn 60% chưa sẵn sàng chuyển đổi. Nguyên nhân chính đến từ chi phí đầu tư ban đầu cao và khó tiếp cận nguồn vốn vay. Với nhiều người, chiếc xe máy là tài sản lớn của cả gia đình, nên ngay cả việc trả góp 1-2 triệu đồng/tháng cũng trở thành gánh nặng.
TP HCM dự kiến hỗ trợ 3-5 triệu đồng cho tài xế hộ nghèo, cận nghèo khi đổi sang xe điện. Tuy nhiên, theo Grab, chính sách này khó bao phủ khi hàng chục nghìn tài xế không có hộ khẩu thành phố. Ngoài ra, đa phần tài xế khó tiếp cận vốn vay ngân hàng do thiếu tài sản thế chấp và hợp đồng lao động ổn định. Tình trạng này cũng phổ biến tại Hà Nội, nơi tập trung lượng lớn tài xế công nghệ, nhiều người nhập cư từ các tỉnh khác.
Một rào cản lớn khác là hạ tầng sạc chưa đồng bộ. Hơn 60% tài xế Grab cho biết đang thuê trọ, chỉ 1/3 có thể sạc xe qua đêm tại nhà. Thời gian sạc dài, quãng đường di chuyển ngắn và chi phí bảo dưỡng cao cũng là những yếu tố khiến nhiều người lo ngại. Theo bà Đặng Thùy Trang, Giám đốc Đối ngoại Grab Việt Nam, điều kiện tiên quyết là phát triển hệ thống trạm sạc công cộng đủ rộng khắp và cho phép nhiều hãng xe dùng chung để tối ưu hóa nguồn lực.
Grab kiến nghị cần có lộ trình chuyển đổi linh hoạt, dựa trên tuổi thọ và hiệu suất xe. Xe đã hoạt động trên 12 năm có thể bắt buộc đổi, trong khi xe mới vẫn nên được khai thác tiếp. Ngoài ra, cần mở rộng lựa chọn sang xe hybrid. Chính sách hỗ trợ cũng phải dài hơi, bao gồm trợ giá, ưu đãi thuế phí, lãi suất vay thấp, cũng như ưu tiên làn đường, bãi đỗ.
Đại diện Grab dẫn chứng kinh nghiệm Trung Quốc - thị trường xe điện lớn nhất thế giới: phải mất 30 năm để xây dựng chiến lược, vừa phát triển hạ tầng, vừa duy trì trợ giá và giảm thuế. “Họ không chỉ làm trong 1-2 năm hoặc áp mệnh lệnh hành chính yêu cầu chuyển đổi ngay. Đến nay, Trung Quốc vẫn đang trợ giá và giảm thuế mạnh mẽ để hỗ trợ người dân”, bà Trang nói.
Hiện cả TP HCM và Hà Nội đều đang xây dựng lộ trình giao thông xanh. Riêng TP HCM, đề án chuyển đổi dự kiến ảnh hưởng đến khoảng 400.000 tài xế công nghệ và giao hàng. Hà Nội cũng đặt mục tiêu giảm dần xe xăng trong khu vực nội đô, đồng thời khuyến khích người dân và doanh nghiệp sử dụng xe điện. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM (HIDS), các chuyên gia và doanh nghiệp ủng hộ chủ trương nhưng kiến nghị cần có lộ trình đủ dài, ít nhất 5 năm khuyến khích tự nguyện trước khi áp dụng biện pháp hành chính. Bên cạnh đó, việc hạn chế hay cấm ký hợp đồng mới với tài xế xe xăng phải có cơ sở pháp lý rõ ràng để tránh rủi ro cạnh tranh không lành mạnh và nguy cơ hình thành thế độc quyền.
Thực tế cho thấy, bài toán chuyển đổi xanh không chỉ nằm ở ý chí chính sách, mà còn gắn liền với khả năng chi trả của hàng trăm nghìn tài xế. Với thu nhập bấp bênh, họ khó tự gánh chi phí cao nếu không có cơ chế hỗ trợ đủ mạnh. Gói hỗ trợ vài triệu đồng hiện nay chỉ mang tính khởi đầu, chưa tạo được lực đẩy đủ lớn. Các gói tín dụng ưu đãi, cho thuê xe kèm dịch vụ bảo dưỡng hay hình thức trả góp linh hoạt mới có thể giải quyết gốc rễ.
Song song với đó, hạ tầng sạc là thách thức không nhỏ. Nếu không có mạng lưới trạm sạc công cộng rộng khắp, việc chuyển đổi sẽ khó đi vào thực tế. Đề xuất chia sẻ trạm giữa các hãng là giải pháp hợp lý để tiết kiệm chi phí và tạo thuận lợi cho người dùng.
Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy, giao thông xanh là quá trình dài hơi, cần chiến lược tổng thể và sự kiên trì chính sách. Việt Nam, đặc biệt tại hai đô thị lớn Hà Nội và TP HCM, nếu muốn đạt mục tiêu chuyển đổi, cần vừa đầu tư hạ tầng, vừa có gói hỗ trợ dài hạn và cơ chế pháp lý minh bạch. Khi đó, việc chuyển đổi sang xe điện mới có thể trở thành xu thế tất yếu, thay vì nỗi lo sinh kế của hàng trăm nghìn tài xế công nghệ.
