Xoay trục thích ứng, xuất khẩu rau quả bứt phá

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết: Theo Cục Hải quan, 11 tháng của năm, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt hơn 7,7 tỷ USD, tăng 17,3% và là mức xuất khẩu cao nhất từ trước tới nay.

- Sự bứt tốc mạnh mẽ của xuất khẩu rau quả những tháng cuối năm đã minh chứng cho nội lực và khả năng thích ứng nhanh, đúng hướng của doanh nghiệp xuất khẩu, thưa ông?

Ngành rau quả bước vào năm 2025 trong khó khăn. Các thị trường xuất khẩu như Trung Quốc, châu Âu đều nâng cao hàng rào kỹ thuật trong khi thị trường Mỹ là chính sách thuế quan. Trước tác động của thị trường, có thời điểm doanh nghiệp và các hộ nông dân lúng túng, kim ngạch xuất khẩu giảm. Tuy nhiên, cũng rất nhanh sau “cú sốc” đó, các doanh nghiệp xuất khẩu đã rút ra những bài học kinh nghiệm và kịp thời có các biện pháp khắc chế để phát huy tối đa tiềm lực xuất khẩu trong những tháng cuối năm. Từ đà tăng trưởng này, trong tháng 12- tháng cuối cùng của năm, rau quả hứa hẹn sẽ tiếp tục bứt tốc và có khả năng cán mốc kỷ lục xuất khẩu 8,5 tỷ USD, vượt mục tiêu đề ra là 8 tỷ USD.

Hiện nay, sầu riêng tiếp tục là mặt hàng tạo động lực tăng trưởng. Ngoài xuất khẩu sầu riêng tươi, các doanh nghiệp đã đầu tư công nghệ cấp đông đạt tiêu chuẩn phục vụ xuất khẩu sang EU, Mỹ… góp phần gia tăng giá trị xuất khẩu, thúc đẩy phát triển mạnh công nghiệp chế biến sâu ở trong nước.

Bên cạnh đó, không thể không kể đến nhiều loại trái cây nhiệt đới khác đang phục hồi tốt như xoài, mít, thanh long, chanh dây… tại nhiều thị trường có FTA với Việt Nam. Những ngày cuối tháng 11, Nghị định thư xuất khẩu mít tươi sang Trung Quốc đã được ký kết, mở đường cho thêm loại nông sản của Việt Nam tiếp cận thị trường trọng điểm.

Kết quả tăng trưởng tích cực này mang lại triển vọng khả quan cho xuất khẩu rau quả trong năm 2026 với mục tiêu hướng đến là 10 tỷ USD khi có thêm một số mặt hàng được xuất khẩu chính ngạch, một số thị trường trọng điểm được khơi thông. Điển hình là thị trường Mỹ đang tăng trưởng với mức hơn 58%, dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng sau khi nước này miễn thuế đối ứng với nhiều sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu.

- Theo ông, đâu là mấu chốt tạo nên dấu ấn xuất khẩu của ngành?

Theo tôi, đó là sự vào cuộc kịp thời của Chính phủ và các bộ, ngành trong việc hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp và nông hộ từng bước tháo gỡ khó khăn và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu thông qua nhiều hoạt động cụ thể như tận dụng tốt lợi thế từ thị trường quốc tế, nhất là các FTA, đàm phán ký kết các Nghị định thư xuất khẩu…

Tôi nhấn mạnh đến nội dung này bởi trong xu hướng tiêu dùng xanh, sạch và ngày càng chú trọng đến chất lượng để bảo vệ, nâng cao sức khoẻ người tiêu dùng, các thị trường lớn dự báo tiếp tục có các hàng rào kỹ thuật mới hoặc chính sách bảo hộ sản xuất trong nước thông qua hàng rào thuế quan, các biện pháp phòng vệ thương mại, siết chặt quy định về nguồn gốc xuất xứ, về đóng gói nhãn mác.

Đây là xu hướng tất yếu trong thương mại toàn cầu và tạo ra khó khăn, thách thức chung cho các nước xuất khẩu, không cứ chỉ có Việt Nam chịu tác động. Trong điều kiện bất lợi đó, thị trường nào, doanh nghiệp nào vượt qua sớm sẽ tạo lợi thế cạnh tranh, chiếm thị phần tốt hơn.

Thực tế này đòi hỏi doanh nghiệp phải ứng phó kịp thời, trong đó, quan trọng nhất là các doanh nghiệp, nông hộ cần nắm bắt nhanh chóng thông tin, quy định mới liên quan đến chính sách thuế quan, hàng rào kỹ thuật… để có giải pháp thích ứng phù hợp. Điều này chỉ có thực hiện được nếu có sự đồng hành, hỗ trợ, dẫn dắt kịp thời của các cơ quan quản lý để vừa sớm vượt qua rào cản, đi đúng hướng, đạt được hiệu quả kinh tế cao.

- Trong giai đoạn phát triển mới, cơ hội lớn nhưng mức độ cạnh tranh lớn hơn, rủi ro khó lường hơn, đặt ra yêu cầu gì đối với doanh nghiệp, thưa ông?

Hiện nay, các quốc gia xuất khẩu trái cây đang nỗ lực tối ưu hoá chi phí, đầu tư nguyên liệu đạt chuẩn khiến Việt Nam đối mặt với cạnh tranh về chất lượng, giá thành. Doanh nghiệp Việt vì vậy cần tiếp tục tháo gỡ những khó khăn nội tại như đầu tư mở rộng vùng trồng đạt chuẩn, nhất là tiêu chuẩn Global Gap hoặc tương đương để chủ động sản xuất đáp ứng đơn hàng tăng nhanh; ổn định và điều chỉnh giảm chi phí logistics đến các thị trường xa; xây dựng kho lạnh, lắp đặt thiết bị công nghệ chế biến, xây dựng thương hiệu riêng… Nói cách khác, sản xuất theo tư duy thị trường, nâng cao trách nhiệm và đầu tư bài bản nâng cao trình độ sản xuất, chất lượng sản phẩm là giải pháp để doanh nghiệp chuyển sang cạnh tranh bằng chất lượng, tiêu chuẩn, đảm bảo xuất khẩu bền vững, tránh dư thừa cục bộ, giảm rủi ro rớt giá theo mùa vụ và không bị thua thiệt khi ra thị trường quốc tế.

- Trân trọng cảm ơn ông!