Luật Công nghiệp công nghệ số được phê duyệt chính thức hợp pháp hóa tiền mã hóa như một công cụ để trao đổi và đầu tư, trong khi các quy định về stablecoin vẫn còn bỏ ngỏ.
Theo Luật Công nghiệp công nghệ số và các văn bản pháp lý quy định, tiền mã hóa hiện đã được công nhận như một công cụ trao đổi và đầu tư nhưng không phải là một phương tiện thanh toán. Trong khi đó, Stablecoin (tiền điện tử cố định bao gồm các loại được neo giá theo USD và VND) sẽ có cơ chế quản lý riêng biệt. Quy định hiện hành không áp dụng đối với các hình thức kỹ thuật số của tiền pháp định, nghĩa là các stablecoin được bảo chứng bằng tiền pháp định không được xếp vào loại tài sản số theo luật pháp Việt Nam, theo báo cáo nghiên cứu và phân tích của PwC Việt Nam.
Nghiên cứu về thị trường tiền mã hóa, PwC ghi nhận Việt Nam nằm trong số các quốc gia dẫn đầu ASEAN về tỷ lệ thâm nhập thị trường với khoảng 5% dân số đã sử dụng tiền mã hóa, chỉ đứng sau Singapore (tỷ lệ thâm nhập khoảng 20%, được hỗ trợ với khung pháp lý hoàn thiện hơn so với các quốc gia khác trong khu vực).
Tổng lượng tiền mã hóa mà người Việt Nam nắm giữ ước tính khoảng 18 tỷ USD và dự kiến sẽ tăng trưởng với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) ở mức 18–35% ước đạt khoảng 48–109 tỷ USD vào năm 2030, tùy thuộc vào tính cởi mở của khung pháp lý.
Căn cứ trên bối cảnh, diễn biến thị trường, khung pháp lý với các quy định, các nhà phân tích đưa ra 2 kịch bản về triển vọng tăng trưởng của thị trường tiền mã hóa Việt Nam - gắn liền cùng các điều kiện.
Cụ thể, 2 kịch bản tăng trưởng dựa trên các tình huống công nhận chính thức về tình trạng pháp lý của tiền mã hóa: 1) Tăng trưởng thận trọng với khung pháp lý nghiêm ngặt, 2) Triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ hơn với khung pháp lý chung nới lỏng hoặc chiếu theo xu hướng pháp lý toàn cầu.
Đây có thể xem là kịch bản hạn chế khi khung pháp lý với các quy định cho phép hoạt động các sàn giao dịch tiền mã hóa với các điều khoản và điều kiện tuân thủ được quy định rõ ràng: hạn mức giao dịch, AML, chính sách thuế, VASP (giấy phép cấp cho nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo - Virtual Asset Service Provider) v.v...
Trong kịch bản này, ngân hàng, PSP (nhà cung cấp dịch vụ thanh toán, có thể truyền thống hoặc sử dụng mã hóa token hóa - PSP token), sàn giao dịch tiền điện tử, công ty chứng khoán, v.v. có giấy phép VASP (ưu tiên trong nước) được cơ quan quản lý phê duyệt.
Kịch bản này đồng nghĩa các thành viên trên thị trường phải đòi hỏi có mức độ tuân thủ và chống gian lận cao. Hoạt động lưu ký có thể phải được thực hiện thông qua VASP được cấp phép.
Quan điểm của Chính phủ ở kịch bản này sẽ là ưu tiên duy trì kiểm soát chặt chẽ dòng vốn, bảo vệ các bên liên quan và duy trì sự ổn định của nền kinh tế hiện tại.
Với diễn biến như vậy, nhà đầu tư sẽ chịu một số tác động trong một thị trường kiểm soát chặt với tiền mã hóa như hạn chế dòng vốn và giảm sức hấp dẫn của tiền mã hóa; có thu hút các nhà đầu tư nhỏ lẻ mới, tuy nhiên tăng trưởng chậm và hạn chế. Cùng với đó, sự siới hạn phạm vi sản phẩm sẽ đồng nghĩa các tổ chức tham gia chủ yếu phục vụ đa dạng hóa danh mục hơn là tìm kiếm lợi nhuận.
Như vậy ở kịch bản này, sự ưu tiên ổn định và chống gian lận được đề cao nhưng cũng với đó hy sinh dòng vốn và sự tham gia của nhà đầu tư. Tăng trưởng thị trường hạn chế, quá trình hội nhập với hệ sinh thái tiền mã hóa toàn cầu diễn ra với tốc độ chậm, PwC nhìn nhận.
Kịch bản này đặt ra với tiền đề áp dụng khung pháp lý chung/linh hoạt hoặc dựa trên các chuẩn mực toàn cầu. Các quy định cho phép hoạt động các sàn giao dịch tiền mã hóa với các hạn chế tối thiểu, được hỗ trợ bởi khung pháp lý quốc tế cho giao dịch xuyên biên giới. Qua đó, khuyến khích sự tham gia cạnh tranh của các tổ chức tài chính nước ngoài/quốc tế, PSP, tổ chức sàn giao dịch tiền mã hóa.
Ở kịch bản này, mức độ tuân thủ và chống gian lận được yêu cầu từ trung bình đến thấp, có thể cho phép ví tự lưu ký và lưu trữ phi tập trung.
Ở góc độ Chính phủ, quan điểm bao trùm là ưu tiên tối đa hóa lợi ích kinh tế từ dòng vốn xuyên biên giới, cải thiện độ mở của nền kinh tế.
Các điều kiện tiền đề trên sẽ giúp thị trường và nhà đầu tư tăng thu hút vốn, thúc đẩy nền kinh tế kỹ thuật số và nâng cao sức hấp dẫn của tiền mã hóa; Tăng cường mức độ thâm nhập thị trường. Cùng với đó mức độ mở rộng sản phẩm với các dịch vụ sản phẩm phái sinh lớn, đồng thời tăng cường mức độ tham gia sâu hơn từ các tổ chức tài chính.
Theo PwC Việt Nam, kịch bản cơ bản sẽ bao gồm các điều kiện cơ sở giúp thu hút nguồn vốn đáng kể, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số và tăng cường sự tham gia của nhà đầu tư. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến rủi ro tuân thủ và rủi ro hệ thống cao hơn.
Đối với cả 2 kịch bản, các chuyên gia nhận định, sự thành công của các chương trình thí điểm và sandbox sẽ tạo ra tiềm năng đáng kể cho các ứng dụng dựa trên blockchain và tiền mã hóa như giao dịch thanh toán on/off-ramp, ứng dụng hợp đồng thông minh, v.v.
Dựa trên các kịch bản phát triển, chuyên gia dự báo thị trường tiền mã hóa Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng khoảng 20–35% hàng năm, dựa trên cơ sở tỷ lệ thâm nhập tương đối cao và các chủ trương chính sách theo từng giai đoạn.
Trên thực tế, thị trường tiền mã hóa Việt Nam đã và đang chuẩn bị, vận hành theo Nghị quyết 05/2025 về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Tuy nhiên, những diễn biến trên thị trường cho thấy sự vận động tăng trưởng của thị trường sẽ không chỉ gắn bó với các điều kiện "cứng" và cứ thế tăng trưởng theo những dự phóng đường thẳng, mà có sự linh hoạt đáng kể.
Chẳng hạn, theo bà Nguyễn Trúc Vân, Giám đốc Trung tâm mô phỏng dự báo Kinh tế - Xã hội (Viện Nghiên cứu Kinh tế TPHCM), Thành viên Tổ tham mưu thành lập IFC TP.HCM, với các cơ chế dành cho sandbox ở mức khuyến khích đủ lớn, một đặc biệt của thị trường tài sản số của Việt Nam nói chung sẽ là có tính chấp nhận cao. Nó có nghĩa các cơ chế tương lai đối với thị trường này sẽ ngày càng cởi mở.
Tuy nhiên, ở một chiều khác, nhiều quy định để kiểm soát chặt chẽ, giảm thiểu rủi ro cũng sẽ được đặt ra. Chẳng hạn tại TPHCM, thị trường tài sản số dự kiến sẽ được phát triển tại Trung tâm tài chính quốc tế. Các quy định về ngoại hối, chuyển tiền và cơ chế báo cáo nhằm kiểm soát rửa tiền và ngăn chặn việc trung tâm tài chính bị lợi dụng làm kênh chuyển vốn vòng từ trong nước ra vẫn đang đòi hỏi sự cân bằng giữa đảm bảo an toàn và "thắt chặt dây an toàn" trong thị trường tài sản mã hóa...
"Việt Nam hợp pháp hóa tiền mã hóa sẽ tạo điều kiện cho các ứng dụng sử dụng blockchain bắt đầu với hoạt động giao dịch có quản lý trên các sàn giao dịch được cấp phép", PwC Việt Nam khẳng định.
Trên thị trường, hiện vẫn chưa có quyết định sau cùng về những sàn giao dịch đầu tiên được cấp phép, song với các nỗ lực chuẩn bị đi trước, tiên phong đầu tư trên thị trường như Chứng khoán SSI với SSI Digital, TCEX, VPEX, 1Matrix, MBBank... đang được nhắc đến như những "ứng cử viên" nổi bật.
Việc cấp phép và thí điểm năm sàn giao dịch sẽ thiết lập một môi trường giao dịch được giám sát với các quy tắc rõ ràng (ví dụ: KYC/AML/CFT, lưu ký/tách biệt, báo cáo, v.v.), tăng cường bảo vệ nhà đầu tư và giảm rủi ro đối tác cũng như rủi ro vận hành. Sự minh bạch về quy định này sẽ thu hút sự tham gia rộng rãi hơn của các nhà đầu tư cá nhân, tạo điều kiện cho các tổ chức tài chính tham gia và dịch chuyển hoạt động giao dịch về trong nước.
Khi khuôn khổ quản lý dần hoàn thiện, các sản phẩm nâng cao (ví dụ: sản phẩm phái sinh) có thể được đưa vào, cho phép nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro và quản trị rủi ro hiệu quả hơn. Điều này sẽ giúp tăng tính thanh khoản, nâng cao vòng quay tài sản và thúc đẩy hình thành một thị trường năng động, hiệu quả.
PwC cũng nêu ra các khả năng ứng dụng theo quy định của khung pháp lý - với 2 cột mốc thời gian ngắn hạn, trung và dài hạn.
Ngắn hạn: Thí điểm thanh toán stablecoin thành công ở Đà Nẵng sẽ xác thực các biện pháp kiểm soát, quy định, kỹ thuật và hoạt động cần thiết cho giải pháp tuân thủ các giao dịch thanh toán bằng tiền mã hóa. Điều này sẽ cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách bằng chứng để tinh chỉnh các tiêu chuẩn, tạo niềm tin cho các đối tượng tham gia thị trường và thiết lập kế hoạch chi tiết cho các khu vực pháp lý và cũng như các ứng dụng khác liên quan đến tiền mã hóa.
Dựa trên nền tảng này, Việt Nam có thể mở rộng sang các sáng kiến hỗ trợ thanh toán bằng tiền mã hóa như cấp phép on/off-ramping, tích hợp ngân hàng/PSP, v.v. Các ứng dụng này sẽ rút ngắn thời gian thanh toán và giảm chi phí, tăng cường truy xuất nguồn gốc và cho phép triển khai các ứng dụng sâu rộng hơn (thanh toán và chuyển tiền xuyên biên giới).
Hiện, Đà Nẵng đã phê duyệt thí điểm có kiểm soát cho dự án thanh toán stablecoin, Basal Pay của Alphatrue Solutions JSC, trở thành thành phố đầu tiên ở Việt Nam thí điểm chuyển đổi tài sản kỹ thuật số. Đây là dự án chuyển đổi tài sản số đầu tiên tại Việt Nam tuân thủ AML/CFT và tích hợp Travel Rule của FATF.
Trung và dài hạn: Với việc hợp pháp hóa tiền điện tử, các giải pháp dựa trên blockchain, ví dụ như hợp đồng thông minh (sử dụng mã tự thực thi thực hiện các quy tắc giao dịch được xác định trước), hệ thống quản lý ngân quỹ dựa trên stablecoin (giao dịch ngân quỹ sử dụng token neo giá tiền pháp định để thực hiện thanh toán 24/7 và đối soát theo thời gian thực), mã hóa tài sản thực (đưa tài sản ngoài chuỗi lên blockchain, cho phép sở hữu theo phần và chuyển nhượng tức thời), v.v.
Các công cụ này tự động hóa quy trình, rút ngắn chu kỳ thanh toán, tăng cường tính minh bạch và khả năng đối chiếu, giảm chi phí vận hành, đồng thời tăng cường tuân thủ và kiểm soát.
