Gửi bình luận
Chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng mạnh mẽ, đe dọa thương mại toàn cầu khi các quốc gia đẩy mạnh can thiệp vì lý do an ninh kinh tế và cạnh tranh chiến lược.
Sau giai đoạn thịnh vượng nhờ toàn cầu hóa, thế giới dường như đang ngày càng thu hẹp mong muốn mở cửa về thương mại. Thông điệp "Nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Donald Trump chỉ là dấu hiệu đầu tiên cho sự thoái trào của thương mại tự do và rộng mở.
Theo số liệu của Global Trade Alert, trong 5 năm qua, các quốc gia đã công bố trung bình 3.000 hạn chế kinh tế mỗi năm, tức tăng gần 4 lần so với trước đây.
Sự can thiệp của Nhà nước vào thương mại quốc tế đã bắt đầu tăng tốc trước đại dịch COVID-19. Ở đó, chính phủ các nước phát triển hơn đã tận dụng lý do "an ninh kinh tế" để triển khai các biện pháp nhằm đối phó với một loạt rủi ro, từ an ninh quốc gia đến những thách thức về cạnh tranh.
Từ năm 2017 đến 2019, các thành viên của Nhóm G7 — Canada, Pháp, Đức, Italia, Nhật Bản, Vương quốc Anh và Mỹ — đóng góp gần một nửa số hạn chế kinh tế toàn cầu, bao gồm cả các cuộc tấn công thuế quan giữa Hoa Kỳ và các nền kinh tế này trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, cũng như sự gia tăng trợ cấp trên toàn cầu.
Trong kỷ nguyên Trump 2.0, xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục gia tăng khi thuế quan ngày càng trở thành tâm điểm của các chính sách thương mại.
Theo Jonathan E. Hillman, chuyên gia của CFR, các nhà hoạch định chính sách đã mở rộng khái niệm an ninh kinh tế để giải thích cho “hầu như bất kỳ thất bại thị trường, tác động bên ngoài, hoặc rủi ro nào mà chính phủ cảm thấy cần phải giải quyết”.
Xu hướng này không chỉ giới hạn trong các rủi ro an ninh truyền thống - như ngăn chặn đối thủ tiếp cận công nghệ nhạy cảm và bảo đảm nguồn cung quân sự - mà còn mở rộng sang các rủi ro khác như đại dịch, biến đổi khí hậu và thiếu hụt năng lực sản xuất nội địa.
Đại dịch COVID-19 cũng được cho là một cột mốc thúc đẩy các hạn chế gia tăng. Các hạn chế trong tiếp cận dược phẩm và thiết bị y tế thiết yếu đã bộc lộ những rủi ro trong chuỗi cung ứng tích tụ trong nhiều thập kỷ, khiến các nhà hoạch định chính sách bắt đầu ưu tiên khả năng phục hồi hơn hiệu quả đối với các chuỗi cung ứng quan trọng.
Sự trở lại của chính sách công nghiệp đã khiến trợ cấp tăng vọt. Từ năm 2020, trợ cấp đã tăng hơn 6 lần so với 5 năm trước đó, chiếm 58% tổng số can thiệp toàn cầu. Các nền kinh tế lớn tiên tiến và mới nổi—bao gồm Mỹ, Brazil, Đức, Ấn Độ và Vương quốc Anh—cũng tăng cường sử dụng các chính sách nội địa hóa.
Xung đột Nga - Ukraine càng làm trầm trọng thêm hạn chế đầu tư và xuất khẩu. Các hạn chế đầu tư nhắm vào Nga đã tăng gấp 20 lần kể từ năm 2022. Ngoài ra, Hoa Kỳ và các đối tác đã mở rộng kiểm soát xuất khẩu các công nghệ lưỡng dụng, trong khi nhiều nền kinh tế mới nổi áp dụng hạn chế xuất khẩu nông sản để đối phó với giá lương thực tăng cao.
Tiềm năng của công nghệ mới và vũ khí hóa các sản phẩm này giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, đã buộc các nước mở rộng kiểm soát xuất khẩu và đầu tư, đồng thời chặn hàng hóa và dịch vụ không an toàn vào nền kinh tế của họ.
Từ năm 2014, 7/10 sản phẩm hàng đầu bị Hoa Kỳ áp đặt hạn chế xuất khẩu thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin, bao gồm thiết bị bán dẫn, mạch tích hợp và máy xử lý dữ liệu.
Sự gia tăng các biện pháp can thiệp của Nhà nước có khả năng tiếp tục trong nhiều năm tới, theo Jonathan. Các mục tiêu lớn như phát triển ngành công nghiệp chiến lược và tái cấu trúc chuỗi cung ứng sẽ mất nhiều thời gian để đạt được, ngay cả khi các biện pháp can thiệp đạt hiệu quả cao.
Bên cạnh đó, thuế quan có thể sẽ trở thành một công cụ quan trọng hơn trong chính sách thương mại toàn cầu. Nếu các đe dọa thuế quan của Tổng thống Trump được thực hiện toàn bộ hoặc một phần, khả năng cao sẽ có sự trả đũa từ Trung Quốc, Liên minh châu Âu và các quốc gia khác. Trong khi đó, Brazil, Ấn Độ và nhiều nền kinh tế mới nổi cũng đang đẩy mạnh việc sử dụng thuế quan như một công cụ bảo hộ.
Dù vậy, tần suất can thiệp không nhất thiết phản ánh mức độ tác động. Thực tế cho thấy, mặc dù số lượng can thiệp tăng mạnh, thương mại toàn cầu vẫn tiếp tục tăng trưởng, tuy chậm hơn.
Một trong những rủi ro lớn nhất là sự thiếu hụt các quy tắc chung để điều chỉnh an ninh kinh tế, theo chuyên gia từ CFR. Mặc dù có một số tiến triển giữa các nền kinh tế G7, nhưng vẫn chưa có sự thống nhất về định nghĩa cũng như giới hạn giữa các biện pháp hợp pháp và bất hợp pháp. Điều này tạo ra nguy cơ gia tăng căng thẳng thương mại, khi an ninh kinh tế của một quốc gia có thể trở thành mối đe dọa đối với quốc gia khác.
