Gửi bình luận
Nỗ lực liên kết QR code xuyên biên giới đang giúp ASEAN thúc đẩy giao dịch bằng nội tệ, từng bước giảm phụ thuộc vào đồng USD.
Đông Nam Á đang thúc đẩy việc thanh toán xuyên biên giới khi các nước trong khu vực đang cho phép giao dịch bằng QR code tức thời tại hàng triệu điểm chấp nhận thanh toán. Phương thức thanh toán này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp nhỏ và cải thiện đáng kể dòng tiền của họ.
Theo nhiều doanh nghiệp trong khu vực, các giải pháp thanh toán tức thời sẽ là yếu tố then chốt để thúc đẩy các nền kinh tế Đông Nam Á, nơi mà phần lớn là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME).
Bên cạnh đó, những đổi mới này được kỳ vọng sẽ làm giảm vai trò của các dịch vụ chuyển tiền truyền thống như hệ thống Swift của Mỹ hay mạng lưới thẻ tín dụng như Visa và Mastercard, bằng cách cung cấp phương thức thanh toán xuyên biên giới nhanh hơn, rẻ hơn và được quyết toán trực tiếp bằng nội tệ, không cần trung gian là đồng USD.
Trong những năm gần đây, thành công và tốc độ triển khai liên kết thanh toán mã QR xuyên biên giới tại Đông Nam Á được thúc đẩy bởi mức độ phổ cập thanh toán di động và sự trưởng thành trong việc xây dựng tiêu chuẩn QR quốc gia của từng thị trường. Điều này đã giúp khu vực này đi đầu về thanh toán kỹ thuật số, theo nhận định của các chuyên gia.
Theo báo cáo của DataReportal, tính đến tháng 2 năm nay, tỷ lệ người dùng Internet từ 16 tuổi trở lên sử dụng thanh toán mã QR tại Malaysia, Thái Lan, Việt Nam và Singapore đều vượt mức trung bình toàn cầu (50,8%). Trong đó, Malaysia (66,1%) và Thái Lan (61,5%) chỉ xếp sau Trung Quốc (67,4%) trên toàn cầu.
Nhằm mở rộng đà tăng trưởng ra ngoài thị trường nội địa, sáng kiến Kết nối Thanh toán Khu vực (Regional Payment Connectivity – RPC) đã được khởi xướng từ năm 2022 bởi 5 quốc gia thành viên ASEAN: Singapore, Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Philippines. Kể từ đó, Việt Nam, Lào, Brunei và Campuchia cũng đã tham gia sáng kiến này.
Trong ba năm qua, sáng kiến tập trung vào việc xây dựng hệ thống thanh toán xuyên biên giới nhanh, liền mạch và chi phí thấp hơn bằng nội tệ thông qua các mã QR tiêu chuẩn hóa và có khả năng tương tác, đặc biệt dành cho các giao dịch bán lẻ của doanh nghiệp nhỏ, khách du lịch và lao động di cư. Điều này đòi hỏi nỗ lực song phương giữa từng cặp quốc gia để đảm bảo tương thích kỹ thuật và tuân thủ các khung pháp lý tương ứng.
“Một hệ thống thanh toán QR thống nhất trong khu vực sẽ mang lại một lựa chọn thực sự thay thế cho các mạng lưới thanh toán có trụ sở tại Mỹ, phục vụ người dùng bán lẻ và doanh nghiệp nhỏ,” Giáo sư tài chính Nawazish Mirza tại Trường Kinh doanh Excelia (Pháp) nhận định.
Ông nói thêm: “Điều này có thể dần làm giảm sự thống trị của đồng USD trong các giao dịch chi tiêu xuyên biên giới hàng ngày và thúc đẩy việc sử dụng nội tệ trong dài hạn.”
Tại Tuyên bố chung của Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 42 năm 2023, khối 10 nước thành viên đã kêu gọi tăng cường kết nối thanh toán khu vực và khuyến khích các giao dịch bằng nội tệ nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế khu vực, đồng thời củng cố khả năng phòng ngừa rủi ro và thúc đẩy hội nhập.
Theo Báo cáo chính sách năm 2023 của Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô ASEAN+3 (Amro), việc triển khai liên kết mã QR xuyên biên giới cùng với cải tiến trong hệ thống thanh toán tổng thời gian thực (RTGS) có thể tạo điều kiện mạnh mẽ cho các giao dịch bằng nội tệ, từ đó giúp giảm phụ thuộc vào ngoại tệ.
Ông Syed Ahmad Taufik Albar, Tổng Giám đốc khối dịch vụ tài chính cộng đồng của Maybank, nhấn mạnh lợi ích của kết nối thanh toán này đối với các lĩnh vực như thương mại xuyên biên giới giữa các doanh nghiệp siêu nhỏ và SME, đặc biệt là những sản phẩm có hàm lượng nội địa hoặc nguồn gốc ASEAN cao, cũng như trong dòng vốn FDI nội khối và du lịch.
“Nếu hệ thống mã QR xuyên biên giới được triển khai thành công tại cả 10 nước ASEAN, điều này sẽ thúc đẩy quá trình hội nhập khu vực ASEAN ngày càng sâu rộng hơn,” chuyên gia này nhấn mạnh.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 46 tổ chức ở Kuala Lumpur trong năm nay, chiến lược cộng đồng kinh tế ASEAN giai đoạn 2026–2030 tiếp tục nhấn mạnh rằng ASEAN sẽ thúc đẩy việc sử dụng nội tệ để giảm thiểu rủi ro từ biến động tỷ giá và các cú sốc kinh tế - tài chính từ bên ngoài.
Chiến lược này được phát triển trong bối cảnh đồng USD đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm, trong khi các biện pháp tăng thuế do Mỹ dẫn đầu buộc các nước phải kéo dài các cuộc đàm phán thương mại.
Sáng kiến kết nối thanh toán này cũng đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ các cường quốc châu Á như Trung Quốc và Nhật Bản, với mong muốn tích hợp mạng lưới thanh toán số của họ vào hệ sinh thái ASEAN, mở đường cho việc sử dụng nội tệ nhiều hơn trong các giao dịch nội vùng và từng bước thoát khỏi sự phụ thuộc vào các hệ thống do Mỹ chi phối.
Năm ngoái, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản cho biết đang phối hợp để đảm bảo hệ thống thanh toán QR nội địa của nước này (JPQR) có thể tương thích với các tiêu chuẩn QR tại 7 nước ASEAN.
Hợp tác tiền tệ giữa Trung Quốc và các đối tác ASEAN cũng ngày càng sâu sắc, với nhiều sáng kiến như thỏa thuận hoán đổi tiền tệ song phương và triển khai các hệ thống thanh toán QR xuyên biên giới.
Sau thành công của liên kết thanh toán QR hai chiều với Campuchia hồi đầu năm nay, Trung Quốc đang thúc đẩy các mô hình tương tự thông qua hợp tác chính phủ với nhiều nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam và Indonesia đang trong lộ trình.
Tháng 5 vừa qua, Ngân hàng Indonesia công bố từ ngày 17/8, công dân nước này có thể thực hiện giao dịch bằng đồng rupiah tại Trung Quốc và Nhật Bản thông qua hệ thống QR thanh toán xuyên biên giới của Indonesia.
Bên cạnh nỗ lực từ các chính phủ, các tổ chức tài chính tư nhân như ngân hàng, công ty thanh toán số và các nhà vận hành ví điện tử cũng đóng vai trò tích cực trong việc mở rộng sáng kiến kết nối thanh toán này.
Tuy nhiên, theo Giáo sư Mirza, mặc dù ASEAN đã đạt được tiến bộ đáng kể trong kết nối QR thanh toán khu vực, nhưng những hệ thống này khó có thể thay thế Swift hay các mạng lưới thẻ lớn trong các giao dịch thương mại xuyên biên giới quy mô lớn trong tương lai gần.
“Để thúc đẩy việc sử dụng nội tệ trong các dòng chảy thương mại và đầu tư quy mô lớn, đồng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) đang dần trở thành trung tâm của chiến lược,” ông chỉ ra.
Các dự án như mBridge đã thí điểm việc sử dụng CBDC trong thanh toán xuyên biên giới giữa 5 ngân hàng trung ương, bao gồm Ngân hàng Trung ương Trung Quốc và Ngân hàng Thái Lan, với hơn 25 ngân hàng trung ương khác, bao gồm Malaysia, Philippines và Indonesia tham gia với tư cách quan sát viên. Dự án đã bước sang giai đoạn phát triển sản phẩm khả thi tối thiểu (MVP) từ năm 2024.
Thông qua công nghệ sổ cái phân tán (DLT) và hợp đồng thông minh, CBDC có thể giảm nhu cầu về trung gian tài chính trong các giao dịch xuyên biên giới, đồng thời tự động hóa các giao dịch khối lượng lớn bằng nội tệ, giúp rút ngắn thời gian và giảm chi phí đáng kể, theo báo cáo của Amro công bố tháng 6/2025.
Ước tính, khoảng 90% các ngân hàng trung ương hiện đang tiến hành nghiên cứu hoặc thử nghiệm liên quan đến CBDC, trong đó Trung Quốc đi đầu với việc triển khai e-CNY cho sử dụng trong nước.
Tốc độ áp dụng rộng rãi sẽ phụ thuộc vào tiến trình trong lĩnh vực pháp lý và công nghệ. Tuy nhiên, hướng đi đã rõ ràng. CBDC đang trên đà trở thành một phần quan trọng trong làn sóng hội nhập tài chính tiếp theo của khu vực.
