B3W có thể đấu lại BRI?

Hội nghị Thượng đỉnh G7 London hồi tháng sáu, Tổng thống Joe Biden đề xuất sáng kiến “Build Back Better World” (B3W). Mục tiêu tổng quát là khắc phục hậu quả đại dịch COVID-19, chủ thể tác động là hỗ trợ các dự án cơ sở hạ tầng cho các nước có thu nhập tính theo đầu người trung bình và thấp.

Phần mô tả khiến người ta liên tưởng đến sáng kiến “Belt and Road Initiative” (BRI) do ông Tập Cận Bình phát động năm 2015, cũng là một chiến lược tập trung hỗ trợ hạ tầng cơ sở cho hàng chục quốc gia.

Chính vì lẽ đó, nhiều suy đoán được đưa ra, rằng: B3W là đối trọng của BRI, là công cụ để Mỹ và phương Tây cạnh tranh với Bắc Kinh, và nhiều bài phân tích, bình luận bắt đầu vẽ ra viễn cảnh, cơ hội cũng như thách thức đối với phần còn lại.

Thật ra, đây không phải lần đầu tiên các quốc gia tư bản thực hiện chiến lược đầu tư bài bản, đồng bộ ra nước ngoài. Gần nhất là giai đoạn từ nửa cuối thế kỳ 19 đến hết thế chiến II.

Trong vòng 1 thế kỷ, các công ty tư bản ở Mỹ bỏ ra hàng trăm tỷ USD, Pháp ào ạt chi hàng trăm tỷ Franc, Anh, Hà Lan cũng vậy, để phục vụ mục đích khai thác tài nguyên thiên nhiên, xây dựng hệ thống cai trị ở các nước thuộc địa.

Những gì còn sót lại hôm nay là hàng loạt công trình giao thông, nhà cửa mang kiến trúc phương Tây. Thế chiến II kết thúc, làn sóng xuất khẩu tư bản diễn ra dưới hình thức văn minh hơn, là đầu tư phát triển bằng phương thức thỏa thuận hợp tác song phương.

Nhắc lại để thấy rằng, chẳng có món đầu tư, hỗ trợ nào là miễn phí hoàn toàn, lần này ông Joe Biden hứa hẹn nguồn vốn khổng lồ lên đến 40.000 tỷ USD, do các tập đoàn tư nhân khổng lồ thuộc các nước G7 chi trả.

Hẳn nhiên, chúng ta không thể lấy cái chưa có để so sánh với cái đã có, ở đây là BRI, với 2.600 dự án có mặt trên 40 quốc gia, tổng vốn giải ngân 3,7 nghìn tỷ USD.

Câu hỏi đầu tiên, làm sao để G7 huy động số tiền khổng lồ này từ khu vực tư nhân và thuyết phục các Quốc hội đồng ý mang đi đầu tư khắp thế giới? Hãy phân tích xem.

Top 100 công ty có số lượng vốn hóa lớn nhất hành tinh năm 2020, khu vực Bắc Mỹ chiếm đa số với 2/3 trong tổng số. Trong đó, riêng Amazon, Apple, Alphabet, Facebook, Microsoft chiếm hơn một nửa, khoảng 6 nghìn tỷ USD.

Đây là các tập đoàn chuyên về bán lẻ, phần mềm, dịch vụ IT, phần cứng và thiết bị công nghệ; còn lại là dược, thực phẩm, đồ uống, truyền thông, tài chính ngân hàng, chỉ có 2 tập đoàn đa ngành.

Trong danh sách này không có doanh nghiệp nào chuyên về xây dựng hạ tầng cơ sở như cầu cống, đường sá, sân bay, bến cảng. Làm sao để thuyết phục Apple hoặc Microsoft hay Coca Cola xây một con đường cao tốc ở Đông Nam Á và thu phí? Đó là vấn đề!

Joe Biden không được biết đến là một người có tính cách bốc đồng. Tuy nhiên 40.000 tỷ USD có phải là con số không tưởng? Theo Wikipedia, GDP toàn cầu năm 2020 là 83,84 nghìn tỷ USD.

Các chuyên gia từ Ngân hàng Phát triển Á châu cho rằng, từ nay đến năm 2030, chỉ tính riêng các nước châu Á sẽ cần 26 nghìn tỷ USD để thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng.

BRI có những nước đi vững chắc hơn, nó đã là một Diễn đàn hợp tác quốc tế cao cấp bao gồm 29 quốc gia thành viên, đại diện bởi các nguyên thủ, có lộ trình rõ ràng, các ngân hàng chuyên trách được lập ra để huy động và quản lý nguồn vốn.

G7 đơn thuần chỉ là diễn đàn về tài chính và tiền tệ, họ chưa có kinh nghiệm cùng nhau đầu tư ra nước ngoài, đó là chưa kể tính phức tạp của dự án này khi có quá nhiều bên liên quan.

Chuyên gia Choi Shing Kwok, Giám đốc Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore đánh giá, các nước kinh tế đang phát triển ở châu Á, Phi và Mỹ La tinh thích tham gia các dự án của “Vành đai và Con đường” vì sự dễ dàng khi ký các thỏa thuận. Hơn thế nữa, Bắc Kinh còn rất giỏi trong việc mua chuộc các quan chức sở tại.