Chuyện chưa kể về cha đẻ của Tập đoàn Lotte

Năm 1941, một chàng trai trẻ người Hàn Quốc tên Shin Kyuk-ho đã quyết định bỏ lại trang trại lợn của gia đình và thực hiện khát vọng lớn lao của mình. Sau khi tốt nghiệp trung học, Shin Kyuk-ho đã lên một con tàu từ Busan đến Nhật Bản với ước mơ trở thành tiểu thuyết gia.

Tuy nhiên, dòng đời đưa đẩy khiến chàng trai trẻ từ một người với hai bàn tay trắng đã tạo dựng nên một trong những tập đoàn lớn nhất Hàn Quốc – Lotte và được biết đến như “ông trùm kẹo cao su” Châu Á. Ngày nay, Lotte có một chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh, khách sạn và công viên giải trí trên toàn cầu.

Khởi đầu với kẹo cao su

Shin Kyuk-ho, sinh năm 1921, là con út trong một gia đình có 10 anh chị em tại Ulsan, một thị trấn cảng nhỏ ở phía đông nam Hàn Quốc. Năm 1941 Shin đến Nhật Bản chỉ với 80 yen trong túi, chàng trai trẻ nhận giao báo và sữa trong khi theo học một trường cao đẳng kỹ thuật. Thời điểm đó, Shin tự đặt tên tiếng Nhật là Shigemitsu để có thể dễ dàng hòa nhập với sinh viên ở nước này.

Shin Kyuk-ho, ông trùm đế chế Lotte. Ảnh: Munhwa

Giống như nhiều người ở Nhật Bản sau chiến tranh, Shin say mê với tất cả những thứ gì của người Mỹ. Khi thấy lính Mỹ thổi bong bóng cho trẻ em, ông hào hứng với ý tưởng thành lập công ty riêng ở Tokyo để làm kẹo cao su cho thị trường Nhật Bản. Một thành phố Nhật Bản vốn không phải là nơi lý tưởng để một người Hàn Quốc lập nghiệp, càng không nói là xây dựng đế chế kinh doanh, khi đến năm 1945, Hàn Quốc vẫn còn chịu sự thống trị của Nhật Bản.

Điều này đồng nghĩa, giấc mơ trở thành tiểu thuyết gia của Shin chỉ còn lại dấu vết trong cái tên Lotte. Lotte lấy cảm hứng từ tên Charlotte, nhân vật chính trong tiểu thuyết Thế kỷ 18 của nhà văn Johann Wolfgang von Goethe có tên là “The Sorrows of Young Werther”.

Ban đầu, nhiều người tỏ ra hoài nghi sự thành công của kẹo cao su. Bởi sự thù địch của người Nhật Bản với các sản phẩm phương Tây khi ấy còn rất cao. Đặc biệt phần lớn dân số còn không có tiền chi cho thực phẩm chứ đừng nói là đồ ngọt. Nhưng rồi, kẹo cao su bong bóng của Lotte đã gây tiếng vang với khách hàng, đặc biệt là trẻ em – luôn xếp hàng để chờ có được thứ kẹo thổi vui mắt. Bí mật đằng sau nó là một quả bóng trong mỗi gói. Lotte cũng tổ chức bốc thăm may mắn với bao bì chính là những tấm vé quay thưởng.

Shin nhanh chóng mở rộng sản xuất sang các sản phẩm khác như bánh kẹo, chocolate, bao gồm cả dòng chocolate Shana vẫn còn phổ biến trong các thanh chocolate sữa ngày nay. Công ty ông tài trợ cho các chương trình và đôi bóng chày Nhật Bản, Lotte Orions.

Người phát ngôn của Lotte Confectionery đã nói với SCMP: “Kẹo cao su là một trong những sản phẩm đinh của Lotte Confectionery. Trong đó, kẹo cao su Xylitol của Lotte là có ảnh hưởng lớn nhất. Nó thậm chí còn được gọi là “kẹo cao su quốc dân” của người Hàn Quốc”.

Ngày nay, thứ kẹo cao su thường có màu xanh trắng này đã xuất hiện trên hầu hết các cửa hàng tiện lợi khắp thế giới.

Năm 1965, Lotte nhận được món quà mà Shin đã chờ đợi từ lâu: Nhật Bản và Hàn Quốc cuối cùng đã bình thường hóa quan hệ ngoại giao. Điều này cho phép Lotte mở rộng về quê mẹ năm 1967. Khi ấy, Hàn Quốc đang trải qua giai đoạn tăng trưởng không giống như bất cứ điều gì thế giới từng thấy. Sản phẩm đầu tiên của Lotte ở Hàn Quốc cũng là kẹo cao su, nhưng giờ đây, theo sau nó là một đoàn quân hùng hậu các thực phẩm khác

Từ giai đoạn này trở đi, Lotte đã sớm phát triển và trở thành tập đoàn lớn đứng thứ 5 tại Hàn Quốc. Vào khoảng những năm 1970, 1980, Lotte bắt đầu tập trung vào việc mở rộng thị trường nước ngoài, xây dựng một nhà máy ở bang Michigan, Mỹ và mở văn phòng bán hàng ở Chicago để giúp bán kẹo cao su và bánh quy cho thị trường Mỹ.

Từ lĩnh vực kinh doanh kẹo cao su, ông Shin đã dần dần phát triển sang các lĩnh vực khác bao gồm xây dựng, bán lẻ, hóa chất. Các chi nhánh của Tập đoàn này bao gồm Lotte Shopping Co., Lotte Chemical Corp. và Lotte Engineewing & Construction Co...

Sau đó, Lotte bắt đầu mở rộng thị trường trên khắp Châu Á và ra mắt các công ty con tại các thị trường đang phát triển như Thái Lan vào năm 1988, Indonesia vào năm 1993. Một năm sau, Lotte tấn công sang Trung Quốc và ngay sau đó triển khai mở rộng quy mô tương tự sang thị trường Philippines và Việt Nam.

Nhưng thành công lớn nhất của đế chế Lotte vẫn là kẹo cao su. Shin có một bức ảnh được đóng khung của Lotte Green Gum tại văn phòng của mình trên tầng 34 của chi nhánh chính của Lotte Hotel ở trung tâm Seoul, như một lời nhắc nhở về niềm đam mê và nỗ lực thuở ban đầu.

Xylitol vốn là một thứ thường được dùng để thay thế đường ở Phần Lan vì lợi ích về nha khoa. Khi được phép dùng làm phụ gia thực phẩm năm 1977, Lotte đã nhanh chóng nắm bắt thời cơ để tạo ra một loại kẹo cao su ngọt. Shin Kyuk-ho chính là người đầu tiên ở Nhật Bản làm điều này.

Trụ sở của Lotte nằm ở tòa nhà cao thứ 6 thế giới ở Seoul, Hàn Quốc.

Người phát ngôn của Lotte tự tin tuyên bố, kẹo cao su Hàn Quốc sẽ trở thành cơn bão khi xu hướng sống “healthy” phát triển và Xylitol là lựa chọn lành mạnh hơn so với kẹo cao su thông thường. “Nếu bạn xếp những miếng kẹo cao su chúng tôi đã bán ra đến nay, nó sẽ dài tới 269.561km, tương đương với 6,7 vòng quanh Trái đất”.

Chao đảo vì cuộc nội chiến vương quyền

Ông Shin có 3 đời vợ, Trong thời gian chung sống với người vợ thứ hai là một phụ nữ Nhật, ông sinh được hai người con trai là Shin Dong Joo và Shin Dong Bin. Hai người con trai chia nhau quản lý gia sản của người cha. Người anh cả Shin Dong Joo quản lý trụ sở tại Nhật Bản của Lotte còn người con thứ hai Shin Dong Bin điều hành khoảng 74 chi nhánh của Lotte Hàn Quốc và hoạt động của Lotte tại các quốc gia khác.

Xung đột bắt đầu nảy sinh khi người con thứ quản lý hầu hết chi nhánh cũng như công việc kinh doanh của Lotte tại thị trường Nhật Bản, đóng góp chủ lực cho doanh thu của công ty nên được lòng các nhân viên cấp dưới. Shin Dong Bin được biết đến là người có công đưa Lotte trở thành 1 trong 5 tập đoàn đa ngành có quy mô tài sản lớn nhất Hàn Quốc.

Trái lại, người anh cả Shin Dong Joo lại được ông Shin ủng hộ lên làm lãnh đạo trụ sở ở Nhật Bản nhưng không trực tiếp quản lý các mảng doanh thu chính như người em.

Hệ quả là khi ông Shin suy yếu về sức khỏe và muốn truyền lại đế chế cho người con cả nhưng vấp lại sự phản đối của những người ủng hộ con thứ.

Lotte là một trong những tập đoàn kinh tế gia đình (tiếng Hàn Quốc gọi là "chaebol") lớn nhất của Hàn Quốc, góp phần đáng kể cho động lực phát triển kinh tế của quốc gia này trong nhiều thập kỷ.

Theo New York Times: "Hầu như không có tập đoàn nào không bị rung chuyển trong cuộc chiến tranh giành quyền lực giữa các 'hoàng tử chaebol'. Cuộc chiến chỉ kết thúc khi người kế vị chính thức ngồi lên chiếc ghế quyền lực. Thế nên, có lẽ các ông chủ Samsung và Hyundai lại may mắn vì họ chỉ có một người con trai.

Còn chuyện nhà Lotte có lẽ không được suôn sẻ vì có tới 2 người con trai. Tưởng như chỉ có trong phim ảnh, sóng gió ập tới tập đoàn Lotte bắt đầu từ tranh chấp quyền thừa kế giữa 2 con trai của người sáng lập tập đoàn Shin Kyuk Ho, 93 tuổi. Cuộc tranh chấp này, Lotte cũng là ngoại lệ với các tranh chấp quyền thừa kế khác vì những cách thức không thể "kỳ lạ" hơn, đi ngược với lễ giáo truyền thống. Bởi ở Hàn Quốc, chia sẻ chuyện kinh doanh trong gia tộc dường như là điều "tối kỵ".

Cuộc chiến giành quyền điều hành "gã khổng lồ" bán lẻ Lotte khiến tình cảm anh em Shin Dong-joo (phải) và Shin Dong-bin ngày càng xa cách. Ảnh: Yonhap News

Cũng như nhiều chaebol khác, Lotte đôi khi cũng bị cáo buộc vì có những hoạt động kinh doanh không minh bạch và các mối quan hệ quá mức thân thiết với các chính trị gia.

Năm 2015, hai con trai của ông Shin là Dong-joo và Dong-bin từng trở thành tâm điểm phản ánh của truyền thông trong nước khi họ công khai cuộc chiến giành quyền kiểm soát tập đoàn Lotte. Hai người này cáo buộc lẫn nhau về năng lực quản lý kém, những khiếm khuyết cá nhân và cả tội thao túng người cha đã già yếu, sống lệ thuộc vào xe lăn những năm cuối đời.

Cuối cùng, người con trai nhỏ hơn là Dong-bin đã giành được ghế chủ tịch tập đoàn Lotte. Tuy nhiên người con này và cả ông Shin đã bị buộc tội gây thiệt hại cho tập đoàn 72 triệu USD trong các thương vụ cho thuê giá rẻ với người con gái lớn và người bạn gái của ông Shin.

Liên quan tới bê bối đó, con gái ông Shin bị phạt 2 năm tù, trong khi người bạn gái của ông, vốn là cựu người mẫu, diễn viên, nhỏ hơn ông Shin 39 tuổi, đã được hưởng án treo.

Những năm cuối đời vừa qua, ông Shin Kyuk-ho vướng vào nhiều bê bối, trong đó có chuyện vào cuối năm 2017, ông bị kết án có hành xử nghề nghiệp bất chính, biển thủ ngân sách công ty để làm lợi cho những người thân thích.

Mặc dù bị tuyên phạt 4 năm tù và bị phạt 2,97 triệu USD vì tội biển thủ công quỹ và vi phạm tín nhiệm, song ông Shin Kyuk-ho được phép tại ngoại vì lý do sức khỏe.

Ông Shin Kyuk-ho, nhà sáng lập tập đoàn Lotte, một trong những tập đoàn lớn nhất của Hàn Quốc, vừa qua đời hồi tháng 1/2020 ở tuổi 99 theo hãng tin Yonhap.

Ông Shin là một trong những nhà sáng lập thế hệ đầu tiên của các chaebol ở Hàn Quốc. Với việc ông Shin qua đời, theo Yonhap, tất cả các nhà sáng lập của 5 tập đoàn kinh tế gia đình lớn nhất của Hàn Quốc gồm Samsung, Hyundai, LG, Lotte và SK đều đã mất.

Tập đoàn Lotte hiện sở hữu hàng chục chi nhánh, trong đó có Lotte Shopping Co., Lotte Chemical Corp. và Lotte Engineering & Construction Co..

Khối tài sản của ông Shin ước tính hơn 1 ngàn tỉ won (861 triệu USD).