Con người đang quá phụ thuộc vào AI?

MINH TUẤN• 01/12/2023 01:20

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở nên ngày một quen thuộc trong cuộc sống của chúng ta, nhưng liệu những gì chúng mang lại có vô tình khiến con người dần hình thành tâm lý “lệ thuộc”?

Những lợi ích mà AI đem lại là cực kì lớn, khi chúng có khả năng thay thế con người giúp gia tăng năng xuất đáng kể. AI có khả năng xử lý dữ liệu lớn và phức tạp trong thời gian ngắn, tăng cường hiệu suất làm việc và tiết kiệm thời gian. Với kì vọng sẽ thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, AI hiện nay đang được tập trung nghiên cứu và phát triển trong bối cảnh chuyển đổi số đang là vấn đề được ưu tiên hàng đầu.

Thập niên 2020 – thời kì bùng nổ của AI

Nếu như trong quá khứ, AI là một lĩnh vực vĩ mô, chưa thực sự phổ biến và dễ hiểu thì đến thập niên 2020, sức ảnh hưởng và độ phủ sóng của AI đã trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết. Đầu năm 2022, mạng xã hội trở nên cực nóng với sự ra đời của Generative Photo – một thuật ngữ chỉ những hình ảnh được tạo ra bởi AI từ những yêu cầu và dữ liệu có sẵn. Người dùng có thể có được những chiếc ảnh thẻ lung linh, những bức ảnh với phong cảnh đẹp mê hoặc, hay thậm chí du lịch nước ngoài mà không cần phải ra khỏi nhà. Tất cả những gì cần có là dữ liệu đầu vào gồm những bức ảnh rõ mặt và tiêu chí mong muốn, máy tính sẽ cho ra kết quả là những bức hình giống như mô tả với khuôn mặt người sử dụng mà không hề bị giả hay lỗi.

Cuối năm 2022, sự ra mắt của ChatGPT thậm chí còn tạo ra sự bùng nổ lớn hơn bởi sức mạnh đáng kinh ngạc mà hệ thống này làm được. Đây là ứng dụng hỏi, đáp tự động, sử dụng kĩ thuật học máy, học tăng cường từ phản hồi con người. Chat GPT có thể mô phỏng các cuộc đối thoại, trò chuyện giống con người và còn có thể làm thơ, phân tích dữ liệu, thậm chí có thể trả lời các câu hỏi phức tạp theo nhiều phong cách khác nhau và thách thức các tiền đề sai, bác bỏ các yêu cầu không phù hợp. Chat GPT sở hữu một hệ thống văn bản bao gồm 8 triệu tài liệu và hơn 10 tỉ từ.

Nhờ khối lượng dữ liệu khổng lồ này, Chat GPT sẽ xử lí một lượng lớn văn bản và thực hiện các thao tác xử lí, sắp xếp ngôn ngữ tự nhiên, từ đó tạo ra văn bản mới mạch lạc và trôi chảy hơn con người. Dù chỉ mới ra mắt trong một thời gian ngắn nhưng ChatGPT đã nhanh chóng gây sốt trên toàn cầu với hơn một triệu người đăng kí chỉ sau một tuần ra mắt, tính đến ngày 31/01/2023 đã cán mốc hơn 100 triệu người dùng. Đây là một con số đáng kinh ngạc bởi những nền tảng lớn như Facebook, Tiktok, Instagram cũng cần đến hàng chục năm để đạt số người dùng kỷ lục như vậy.

Sự xuất hiện của ChatGPT đánh dấu sự

Sự xuất hiện của ChatGPT đánh dấu sự "bùng nổ" của trí tuệ nhân tạo.

Con dao hai lưỡi

Tạp chí thể thao Sports Illustrated của Mỹ mới đây đã phải gỡ bỏ một số bài viết do AI tạo ra. Hai tác giả của những bài viết này là Drew Ortiz và Sora Tanaka, được cho là những tay viết “ảo” được tạo lập bởi trí tuệ nhân tạo với những câu văn vụng về và thiếu tính logic.

Đây không phải là lần đầu tiên các nhà xuất bản quốc tế gặp vấn đề với AI. Báo Gannett của Mỹ đã phải tạm dừng xuất bản các bài viết thể thao do AI tạo ra vào tháng 8 sau khi chúng bị chỉ trích trên mạng xã hội vì cách diễn đạt kỳ cục. Một bài báo thậm chí đã mô tả trận đấu bóng đá ở trường đại học là "cuộc gặp gỡ gần của các loại vận động". Ấn phẩm công nghệ CNET đã loại bỏ thử nghiệm AI của riêng mình vào đầu năm nay sau khi các bài viết được phát hiện có nhiều điểm không chính xác. Câu hỏi được đặt ra là, AI có đang bị “lạm dụng” trong những lĩnh vực vốn cần sự khác biệt của con người?

Trong thời đại công nghệ phát triển, việc máy móc sinh ra để hỗ trợ và thay thế con người là điều đáng được khích lệ. Tuy nhiên, kể từ khi AI được phổ biến rộng rãi và dễ dàng tiếp cận, ngoài những lợi ích tốt, cũng có nhiều trường hợp AI được sử dụng cho mục đích không đáng được khích lệ. Những bức tranh được người dùng tạo ra bởi những phần mềm AI sau đó đem rao bán tràn lan trên mạng, dẫn đến việc hai nền tảng bán tranh ảnh lớn nhất trên thế giới là Shutterstock và Getty Images phải mạnh tay xóa những sản phẩm của máy móc và đưa ra chính sách kịp thời để ngăn chặn những tác phẩm nghệ thuật AI. Những trang web viết nội dung tự động tràn lan trên mạng và rất dễ để tiếp cận cũng bị lạm dụng bởi nhiều học sinh, sinh viên trong các bài luận, khiến việc chấm điểm vô hình chung trở nên khó để công bằng. Những sản phẩm được tạo ra bởi AI ngày một tinh vi và giống với con người, khiến việc phân biệt càng trở nên khó khăn.

Những lo ngại về sự mất kiểm soát đối với AI đang ngày một tăng.

Với sự phát triển từng ngày của công nghệ, có rất nhiều lo ngại về sự mất kiểm soát khi AI đang ngày càng trở nên thông minh. Tiến Sĩ Geoffrey Hinton, một trong những nhà khoa học được xem là "cha đỡ đầu" của AI lên tiếng cảnh báo về nguy cơ máy móc kiểm soát con người: "Chúng ta phải nghiêm túc xem xét khả năng AI trở nên thông minh hơn chúng ta, chuyện dường như rất có thể sẽ xảy ra, và chúng có các mục tiêu của riêng mình. Đây cũng là chuyện nhiều khả năng sẽ xảy ra… Chúng có thể phát triển mục tiêu chiếm quyền kiểm soát, và nếu chúng làm thế thì chúng ta sẽ gặp rắc rối".

Với khả năng học tập không giám sát, không loại trừ khả năng AI sẽ đi quá giới hạn vượt tầm kiểm soát của con người, khi đó hậu quả sẽ rất khó lường. Ngoài ra, những lo ngại khác có thể kể đến như thất nghiệp, nhân tính hóa máy móc, mất cân bằng xã hội...

Rõ ràng, song song với sự tiến bộ của AI, chúng ta cũng cần nghiêm túc cân nhắc nghiên cứu, phát triển và thực hiện rất nhiều những biện pháp cũng như công nghệ để kiểm soát chính AI và người sử dụng những công nghệ này.