Việc duy trì thuế suất cao nhất 35% áp dụng với thu nhập từ 100 triệu đồng/tháng tại Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi đang đặt ra nhiều băn khoăn về tính hợp lý.
Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua đang nhận được sự quan tâm và kỳ vọng lớn từ người dân và cộng đồng doanh nghiệp. Việc điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh khoảng 40%, lên 15,5 triệu đồng/tháng đối với bản thân người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng đối với mỗi người phụ thuộc, được kỳ vọng sẽ phần nào giảm bớt áp lực chi tiêu trong bối cảnh chi phí sinh hoạt liên tục leo thang.
Cùng với đó, biểu thuế lũy tiến từng phần được rút gọn từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, với các mức thuế suất lần lượt là 5%, 10%, 20%, 30% và 35%. Theo thiết kế mới, mức thuế suất cao nhất 35% áp dụng cho phần thu nhập vượt 100 triệu đồng/tháng, nhằm thực hiện mục tiêu điều tiết thu nhập cao, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Biểu thuế mới cũng được đánh giá là giúp giảm hiện tượng “nhảy bậc”, hạn chế sốc thuế khi quyết toán cuối năm và đơn giản hóa việc tính toán nghĩa vụ thuế cho người lao động.
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực, nhiều chuyên gia cho rằng, mức thuế suất 35% cùng ngưỡng thu nhập áp dụng hiện nay vẫn còn những điểm chưa hợp lý.
Theo TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học (ĐH Kinh tế Quốc dân), thuế thu nhập cá nhân cần được đặt trong mối tương quan với các sắc thuế khác liên quan đến thu nhập và tài sản như thuế bất động sản, chứng khoán. Thuế thu nhập cá nhân không chỉ nhằm tạo nguồn thu cho ngân sách, mà còn có vai trò phân phối lại thu nhập và bảo đảm mức sống tối thiểu phù hợp với thực tiễn.
Ở góc độ này, dù đã được điều chỉnh, mức giảm trừ gia cảnh theo Luật mới vẫn chưa thực sự hợp lý. Theo chuyên gia này, quy định hiện nay có thể phù hợp với khu vực nông thôn, các tỉnh lẻ, nhưng tại các đô thị lớn như Hà Nội, TPHCM, mức giảm trừ này vẫn thấp so với chi phí sinh hoạt, đặc biệt là chi phí nhà ở – vốn có thể chiếm tới khoảng 50% thu nhập của người lao động.
Từ thực tế đó, TS Phạm Thế Anh đề xuất nên tính toán mức giảm trừ gia cảnh theo địa bàn cư trú và nơi làm việc, thay vì áp dụng một mức chung cho cả nước.
“Mức giảm trừ gia cảnh được áp dụng từ năm 2013 đến nay, trong khi chi phí sinh hoạt đã tăng rất mạnh. Nếu chỉ tính theo tốc độ tăng GDP bình quân đầu người từ năm 2012 đến nay, thì mức giảm trừ hợp lý phải vào khoảng 25 triệu đồng/tháng. Vì vậy, con số 15,5 triệu đồng theo luật mới vẫn còn khá khiêm tốn”, TS Thế Anh cho biết.
Liên quan đến biểu thuế mới với mức thuế suất cao nhất 35%, TS Phạm Thế Anh cho rằng, nếu mục tiêu là giảm bất bình đẳng, chính sách thuế cần chuyển trọng tâm sang đánh thuế tài sản và tình trạng găm giữ, đầu cơ tài sản, thay vì dồn gánh nặng lên nhóm người làm công ăn lương.
“Đánh thuế thu nhập từ lương quá cao có thể vô tình khuyến khích dòng tiền chuyển sang đầu cơ tài sản, làm suy yếu động lực lao động và sản xuất. Trong khi đó, hoạt động găm giữ, đầu cơ bất động sản hiện lại chỉ chịu mức thuế giao dịch khoảng 2% trên tổng giá trị là khá thấp”, ông Thế Anh nêu quan điểm.
Thực tế cho thấy, người làm công ăn lương thường có thu nhập không quá cao, bị khấu trừ thuế đầy đủ và khó có khả năng né thuế; trong khi đó, thu nhập từ giao dịch tài sản thường lớn hơn nhưng lại dễ lách luật. Do vậy, lập luận cho rằng Việt Nam cần duy trì mức thuế suất 30 – 35% vì tương đương các nước trong khu vực là chưa thực sự thuyết phục, nếu không đi kèm việc so sánh ngưỡng thu nhập áp dụng.
Dẫn chứng từ kinh nghiệm quốc tế, TS Phạm Thế Anh cho biết, tại Philippines, để chịu thuế suất 35%, người nộp thuế phải có thu nhập khoảng 300 triệu đồng/tháng (tương đương 3,6 tỷ đồng/năm). Trong khi đó, ở Singapore và Thái Lan, mức thuế này chỉ áp dụng với thu nhập khoảng 7 – 8 tỷ đồng/năm; còn Malaysia có thuế suất tối đa 30%, nhưng ngưỡng áp dụng lên tới khoảng 13 tỷ đồng/năm.
Cùng quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú, Giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng mức thuế suất cao nhất 35% áp dụng cho thu nhập trên 100 triệu đồng/tháng là quá cao và chưa phản ánh đúng biến động kinh tế hiện nay.
“Mức thuế suất 35% được đưa vào Luật Thuế thu nhập cá nhân từ năm 2007, khi đó ngưỡng áp dụng là trên 80 triệu đồng/tháng – tương đương khoảng 5.000 USD. Đến nay, giá trị quy đổi này đã thay đổi rất nhiều, nhưng thuế suất cao nhất gần như không được điều chỉnh tương xứng”, ông Tú phân tích.
Theo chuyên gia này, dù mức giảm trừ gia cảnh đã được nâng lên, việc giữ nguyên thuế suất cao nhất và chỉ điều chỉnh ngưỡng chịu thuế từ 80 triệu lên 100 triệu đồng/tháng là chưa đáng kể. Với mức thuế suất 35%, ngưỡng thu nhập áp dụng cần được nâng lên khoảng 300 triệu đồng/tháng, nhằm bảo đảm đúng tinh thần “đánh vào người có thu nhập rất cao”, đồng thời tránh tạo áp lực quá lớn đối với nhóm lao động chất lượng cao.
