Gỡ "nút thắt" để Việt Nam trở thành thị trường điện gió lớn nhất khu vực

Nhiều tiềm năng phát triển

Đó là nhận định của ông Jerome Pecresse, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của GE Renewable Energy về thị trường điện gió Việt Nam. Ông Jerome Pecresse cũng đánh giá cao tiềm năng năng lượng tái tạo của Việt Nam và cho rằng Việt Nam đã có một bước tiến đáng kể trong việc phát triển năng lượng mặt trời và gió.

Theo quy hoạch điện VII điều chỉnh, Việt Nam đặt mục tiêu đạt công suất điện gió 800 MW năm 2020 và đạt 6 GW vào năm 2030. Khu vực Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng có tiềm năng tốt với tốc độ gió quanh mức 6,5 - 7,5 m/s với chiều cao tuabin khoảng 120m là đã có thể đưa vào hoạt động.

Hiện nay, một số công nghệ điện gió tiên tiến đã được áp dụng, cơ chế giá FIT (giá áp dụng cho điện sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo để bán lên lưới hoặc sử dụng tại chỗ nhằm giảm tải cho lưới điện) cho điện gió cũng tăng lên 8,5 cent/kWh trên bờ và 9,8 cent/kWh cho dự án ngoài khơi. 

Ông Benoit Nguyen, Trưởng bộ phận cố vấn năng lượng tái tạo, Công ty năng lượng DNV GL đánh giá, cùng với các chính sách ưu đãi khác như miễn thuế nhập khẩu thiết bị, thuế thu nhập doanh nghiệp, đây sẽ là lợi thế thu hút đầu tư của Việt Nam.

Theo số liệu của Bộ Công Thương tính đến cuối tháng 6 năm 2019, tổng công suất lắp được các dự án điện điện mặt trời khoảng hơn 4GW, con số này lớn hơn nhiều so với các  quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á.

Việt Nam đã có nhiều điện mặt trời hơn các nước khác, đồng thời tiềm năng phát triển điện gió của Việt Nam có thể xem là lớn nhất trong khu vực, lợi thế về đường bờ biển dài cũng như chất lượng gió để phát triển điện gió trên bờ, gần bờ hay ngoài khơi xét về dài hạn.

...nhưng cũng lắm thách thức

Tuy nhiên, ông Jerome Pecresse cho biết hiện nay quy trình phê duyệt dự án vào Quy hoạch phát triển Điện được xem là một trong những nút thắt cần phải tháo gỡ. “Nếu có thể đẩy nhanh tiến độ phê duyệt dự án thì điện gió cũng như năng lượng tái tạo sẽ đóng góp được nhiều hơn cho nguồn điện” bởi khi dự án được phê duyệt, chúng ta chỉ mất khoảng 12-18 tháng để nhà máy điện gió đi vào vận hành. Một số nhà đầu tư đang sẵn sàng để đổ tiền vào trong những dự án này, ông Jerome Pecresse cho hay.

Còn theo ông Ashish Sethia, Giám đốc phân tích và cố vấn khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Tập đoàn Tài chính năng lượng mới Bloomberg, trong tương lai, các nguồn năng lượng tái tạo sẽ đủ rẻ để cạnh tranh và không cần đến hỗ trợ của Chính phủ. 

Vị chuyên gia này cho biết, hiện đã có các hợp đồng mua bán điện của doanh nghiệp, tuy nhiên, những rủi ro liên quan đến hợp đồng mua bán điện (PPA) vẫn đang là thách thức lớn nhất đối với việc đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió. 

Hợp đồng mua bán điện chuẩn mẫu mà Bộ Công thương đưa ra cho điện mặt trời rất khó cho nhà đầu tư huy động vốn, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài bởi các điều khoản trong đó mang lại rủi ro quá lớn cho nhà đầu tư.

Bà Hương Trần, Giám đốc thương mại của Mainstream Renewable Power nhận định, ngoài rủi ro về hợp đồng mua bán điện và vấn đề bao tiêu thì cơ sở hạ tầng cũng là một thách thức lớn. 

Cụ thể, các dự án năng lượng tái tạo thường nằm ở khu vực có phụ tải thấp, nhu cầu thấp, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Nhận thấy tiềm năng và những giá trị lớn mà điện gió mang lại, nhiều tỉnh, thành đã bắt đầu phê duyệt các dự án nhưng lại chưa có hệ thống lưới điện. Cũng chính vì không có sẵn lưới điện nên việc đấu nối vào các đường dây có điện áp 110 kV và 220 kV rất khó khăn, bên bao tiêu mất thời gian xác định các đường dây truyền tải.

Những thách thức trong quy trình bồi thường, giải phóng và bàn giao mặt bằng đối với các dự án điện gió trên bờ cũng được đại diện Mainstream Renewable Power chỉ ra. 

Ngoài ra, một dự án điện gió sẽ mất khoảng 18 – 24 tháng mới hoàn thành xây dựng trong khi Nhà nước chỉ cho thời hạn 3 năm xây dựng nhà máy để doanh nghiệp được áp dụng cơ chế FIT nên rất khó để các dự án này được xây dựng và kịp đưa vào vận hành.

Theo bà Liming Qiao, Giám đốc khu vực châu Á, Hiệp hội Điện gió toàn cầu, với tiềm năng về điện gió rất lớn, Việt Nam sẽ là điểm đầu tư hấp dẫn, nếu có được các khung pháp lý ổn định và lâu dài. Việt Nam cần nỗ lực hơn để cải thiện tính hiệu quả và minh bạch trong các quy định của thị trường cũng như quy trình đấu thầu mua sắm. Bên cạnh đó, các hợp đồng mua bán điện phải được chuẩn hóa; quy trình phê duyệt dự án cần đơn giản, rõ ràng hơn để có thể thúc đẩy các nhà đầu tư tham gia vào thị trường này.