Dấn thân vào hành trình thay đổi

>> Khởi nghiệp nông nghiệp mới - thời đại mới

Trao đổi với DĐDN, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng: “Thay đổi một suy nghĩ, thay đổi một cuộc đời, thay đổi một cách tiếp cận, chúng ta sẽ thấy thay đổi một hành trình”.

- Thưa Bộ trưởng, bất chấp những biến động, khó khăn của năm 2022, ngành nông nghiệp đã “cán đích” ngoạn mục, Bộ trưởng ấn tượng với kết quả nào của ngành?

Để kết lại năm 2022, dù rất nhiều khó khăn, đến giờ này mặc dù chưa thực sự đạt như kỳ vọng của ngành, của doanh nghiệp, cũng người nông dân, nhưng cũng là thành quả rất đáng tự hào.

Trong khi nhiều quốc gia đang khủng hoảng về sản xuất nông nghiệp, thậm chí có những chuỗi ngành hàng của một số quốc gia bị đứt gãy hẳn, thì ngành nông nghiệp của chúng ta vẫn đứng vững, vừa đóng góp cho sự tăng trưởng nói chung, vừa đóng góp cho an sinh xã hội và vấn đề bao trùm là chúng ta chưa bao giờ bị khủng hoảng về lương thực, thực phẩm.

Điều này để nói rằng sứ mệnh của ngành nông nghiệp không chỉ giải quyết vấn đề tăng trưởng, vấn đề bao trùm cho hàng chục triệu nông dân ở nông thôn, hàng chục triệu lao động ở khu vực nông nghiệp, khu vực dịch vụ. Vai trò của nông nghiệp nằm trong một cấu trúc chung về kinh tế lẫn xã hội.

Chúng ta có thể thấy tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp đã bắt đầu “bén rễ” vào nhận thức xã hội vào người nông dân, vào doanh nghiệp. Chúng ta thấy rằng không thể quay lại con đường sản xuất nông nghiệp lấy tiêu chí sản lượng để làm mục tiêu phấn đấu nữa, bắt đầu tư duy làm sao tạo ra giá trị gia tăng theo xu thế kinh tế nông nghiệp.

Ngày càng thấy rõ định vị thị trường có vai trò quan trọng hơn sản xuất, bởi sản xuất mà không có thị trường thì sản xuất sẽ bị “tắc nghẽn”. Do đó, vai trò kiến tạo của nền nông nghiệp và kiến tạo không gian thị trường rất quan trọng và thể hiện rất rõ trong năm 2022. Chúng ta đã mở cửa rất nhiều thị trường, mở cửa cho rất nhiều loại nông sản của Việt Nam tiếp cận thị trường khó tính.

- Sau nhiều năm, hạt lúa Việt đã có thương hiệu tại thị trường châu Âu, tín hiệu vui mừng này liệu có lan toả trong thời gian tới đây, thưa Bộ trưởng?

Xu hướng này sẽ không và không thể đảo ngược. Những doanh nghiệp xuất khẩu gạo chất lượng cao sang thị trường Châu Âu hay thị trường Nhật Bản là minh chứng rằng chúng ta đã hướng vào vấn đề chất lượng, hướng về yêu cầu của từng loại thị trường khác nhau. Chúng ta không thể “mặc đồng phục”, không thể đồng nhất tất cả các sản phẩm mà phải tạo ra nhiều phân khúc thị trường kể cả trong nước và nước ngoài. Tư duy thị trường đã bắt đầu “bén rễ”, được doanh nghiệp và người nông dân quan tâm.

Câu chuyện gạo sang châu Âu dù ở giai đoạn này quy mô chưa lớn, sản lượng chưa nhiều nhưng rõ ràng là tín hiệu cho thấy chúng ta đã thay đổi sẽ tạo ra được giá trị gia tăng mới cao hơn. Điều này sẽ dẫn dắt người trồng lúa, đảm bảo được tiêu chuẩn ngay từ khi chọn giống, quy trình canh tác, chuẩn hóa từng chất lượng nông sản.

Như vậy, tư duy đường dài của doanh nghiệp sẽ đưa đến tư duy đường dài cho người nông dân. Dần hình thành một cách tự nhiên sự liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân, hình thành những vùng nguyên liệu ổn định lâu dài, bền vững. Bây giờ không có khái niệm “mùa vụ” hay “thương vụ”, không nghĩ ngắn mà phải nghĩ dài, không nghĩ cho 1 bên mà phải nghĩ cho cả 2 bên, tức là cho cả doanh nghiệp và người nông dân.

>> Dư địa phát triển nông nghiệp hữu cơ còn rất lớn

>> Cơ hội từ cổ phiếu nông nghiệp

- Vậy đâu là nền tảng quan trọng để ngành nông nghiệp tiếp tục gặt hái thành công trong năm được dự báo nhiều biến động, thậm chí khủng hoảng như 2023, thưa Bộ trưởng?

Để thoát khỏi “lời nguyền được mùa rớt giá” chỉ có cách chúng ta phải tổ chức lại sản xuất, phải vượt qua tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, tự phát và phải kết nối thành chuỗi –trong chuỗi này có sự hợp tác của những người sản xuất với doanh nghiệp, hình thành tư duy hợp tác và tư duy liên kết.

Hiện nay, Bộ NN&PTNT đã xây dựng được 6 vùng nguyên liệu: ĐBSCL cho lúa gạo, Tây Nguyên về cà phê, cây ăn quả khác… Các vùng nguyên liệu này vừa mang tính chất đối phó với thị trường, vừa để lâu dài chúng ta chế biến sâu nông sản thay vì chỉ xuất khẩu nông sản thô, vừa phải mở rộng thị trường trong và ngoài nước.

- Bước sang năm mới, Bộ trưởng có gửi gắm gì tới các doanh nghiệp, nông dân để phát triển bền vững ngành nông nghiệp như tinh thần Nghị quyết 19-NQ/TW?

Mặc dù, những kết quả đạt được trong năm 2022 là những tín hiệu vui, nhưng những khó khăn đã nảy sinh ở những tháng cuối năm. Các chuyên gia quốc tế cũng đã dự báo năm 2023 có thể còn khó khăn hơn nữa. Lạm phát toàn cầu bắt đầu thẩm thấu, lan tỏa đến các quốc gia có độ trễ lớn hơn. Khi thế giới thay đổi thì chúng ta cần phải có chiến lược để chủ động thích ứng. Ví dụ các chuẩn mực của thị trường EU hay là thị trường Mỹ, Nhật Bản… đã bắt đầu truy xuất nguồn gốc. Những nông sản không chỉ được tiếp nhận bằng giá cả, bằng chất lượng, mà còn bởi các quy trình canh tác có bị tác động bởi môi trường thiên nhiên không, có tác động tới đa dạng sinh học hay không, biến đổi khí hậu hay không... hay vấn đề “thẻ vàng” IUU của thủy sản là một minh chứng.

Trước sức ép thay đổi đó, nếu chủ động thay đổi sẽ đỡ rủi ro hơn và biết đâu lại là cơ hội để xây dựng hình ảnh một nền nông nghiệp trách nhiệm, bền vững. Như Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nói, “người ta không bắt mình thay đổi cho người ta mà là cho chính bản thân mình”.

Tôi mong muốn cộng đồng doanh nghiệp dấn thân vào một hành trình thay đổi, vì Thủ tướng đã cam kết tại COP26 đến năm 2050 Việt Nam có nền nông nghiệp trách nhiệm, bền vững. Mọi quyết tâm chính trị phải được chuyển hóa, thể hiện bằng trách nhiệm của người sản xuất, và doanh nghiệp.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng!