"Đánh thức" khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài

Phát triển khu kinh tế (KKT) Mộc Bài cần hướng tới mô hình KKT đa chức năng, đa lĩnh vực, trọng tâm là hình thành một Trung tâm công nghiệp - đô thị - thương mại dịch vụ và logistic, có khả năng cạnh tranh ở tầm quốc gia, khu vực và quốc tế.

KKT Mộc Bài đang cần có những thể chế đặc biệt để phát triển, trở thành một cực tăng trưởng kinh tế và vùng động lực phát triển mới ở phía Nam của đất nước.

Lợi thế vượt trội

Nằm phía Tây Bắc của khu vực Đông Nam bộ, Tây Ninh có đường biên giới trên bộ dài thứ hai với nước bạn Campuchia, là hướng kết nối quan trọng của khu vực phía nam với Campuchia, tiểu vùng sông Mekong mở rộng và các nước ASEAN, đặc biệt là hướng kết nối thuận tiện nhất giữa TP.HCM với thủ đô Phnom Penh (Campuchia) thông qua trục đường Xuyên Á và cửa khẩu quốc tế Mộc Bài. Với vị trí chiến lược như vậy, Mộc Bài từ lâu đã trở thành cửa ngõ, cầu nối trên bộ quan trọng giữa Việt Nam và Campuchia.

Ông Nguyễn Thanh Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh cho biết, nhằm khai thác lợi thế địa kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực biên giới, góp phần xây dựng đường biên giới hòa bình, phát triển, từ năm 1998, Chính phủ đã thành lập KKT cửa khẩu Mộc Bài với quy mô trên 21.000 ha, là một trong những KKT cửa khẩu được Trung ương quan tâm, thành lập sớm nhất trong cả nước. Hiện nay, KKT cửa khẩu Mộc Bài tiếp tục được xác định là một trong những KKT trọng điểm của cả nước trong giai đoạn sắp tới.

Ngay từ khi mới thành lập, KKT cửa khẩu Mộc Bài được kỳ vọng tạo sự phát triển đột phá cho Tây Ninh. Có giai đoạn KKT cửa khẩu Mộc Bài đã thực sự là một điểm nhấn nổi bật, thu hút đầu tư, có nhiều các hoạt động thương mại, dịch vụ, du lịch, xuất nhập khẩu hàng hoá diễn ra sôi động, góp phần thay đổi bộ mặt, đời sống của vùng biên giới còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, KKT cửa khẩu Mộc Bài chưa đạt được mục tiêu phát triển và kỳ vọng đặt ra, nhất là khi chính sách ưu đãi phi thuế quan không còn thì KKTcửa khẩu Mộc Bài cũng mất đi sự hấp dẫn. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm định hướng phát triển mới, tạo ra động lực mạnh mẽ cho KKT cửa khẩu Mộc Bài có ý nghĩa quan trọng mang tính cấp bách.

Tạo bứt phá cho KKT cửa khẩu

Ông Nguyễn Xuân Thắng - Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho biết, thực tiễn phát triển hơn 20 năm qua của KKT cửa khẩu Mộc Bài đã bộc lộ không ít khó khăn, hạn chế, bất cập. Kết quả phát triển của KKT chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế.

Các dự án siêu thị, trung tâm thương mại, chợ đường biên chỉ khởi sắc vào những năm đầu khi áp dụng chính sách bán hàng miễn thuế cho khách nội địa tham quan, du lịch. Khi chính sách này thay đổi, hoạt động thương mại bị thu hẹp dần. Đặc biệt, đến nay vẫn chưa có chiến lược và quy hoạch để sử dụng hiệu quả diện tích của toàn khu với quy mô lớn.

Nguyên nhân của vấn đề này, đó là: Mô hình của KKT Mộc Bài chưa đủ rõ, còn đơn giản, chưa đặt đúng vị trí của khu trong sự phát triển, liên kết vùng; chưa thật sự tạo sức hấp dẫn thu hút các nguồn lực đầu tư và định hướng cho sự phát triển các lĩnh vực, ngành nghề của KKT…

Đặc biệt, KKT cửa khẩu Mộc Bài chưa có được những thể chế, chính sách mang tính vượt trội, chưa thu hút được các nhà đầu tư chiến lược, các doanh nghiệp đầu đàn, góp phần tạo nên sự bứt phá phát triển. Ông Nguyễn Xuân Thắng cho rằng, cần sớm hoàn thiện quy hoạch KKT cửa khẩu Mộc Bài với mức độ lan toả và tầm quan trọng không chỉ đối với tỉnh Tây Ninh mà đối với sự phát triển của cả Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, Vùng Đông Nam bộ và cả nước. Bên cạnh đó, KKT Mộc Bài cần có những thể chế đặc biệt cho phù hợp với lợi thế đặc biệt.

KKT cửa khẩu Mộc Bài hiện đang áp dụng mức ưu đãi theo Nghị định số 35/2022/NĐ-CP về việc quy định về quản lý Khu công nghiệp và KKT. Tuy nhiên, nếu chỉ áp dụng những cơ chế, chính sách hiện hành khó có thể tạo ra động lực thúc đẩy nâng cao năng lực cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài của KKT Mộc Bài.

Ở góc độ địa phương, Tây Ninh cũng đã có văn bản gửi Trung ương kiến nghị đưa định hướng phát triển Khu kinh tế Mộc Bài có tầm cạnh tranh của khu vực và quốc tế vào Chiến lược phát triển quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045 và nhiều năm tiếp theo trong Quy hoạch phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Về mô hình, điều chỉnh căn bản mô hình, phát triển Khu kinh tế Mộc Bài theo hướng tổng hợp đa chức năng: Công nghiệp - đô thị - dịch vụ mang tầm quốc gia và quốc tế; lấy công nghiệp hiện đại, kêu gọi các nhà đầu tư hàng đầu trên thế giới đến đầu tư làm động lực chính cho sự phát triển.

Về cơ chế chính sách, tỉnh Tây Ninh kiến nghị Trung ương xem xét áp dụng cơ chế đặc thù, vượt trội hơn so với các mô hình khu kinh tế cửa khẩu và mô hình đặc KKT hiện nay nhằm kiến tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi nhất, có khả năng cạnh tranh, thu hút nguồn lực ở khu vực Tiểu vùng sông Mekong, khu vực Đông Nam Á và quốc tế.