Đánh thức vùng động lực logistics miền Trung

Logistics đóng vai trò là xương sống của thương mại xuyên biên giới, đảm bảo dòng chảy hàng hóa xuyên biên giới diễn ra thông suốt và hiệu quả. Trong Quy hoạch phát triển vùng giai đoạn 2021 - 2030, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung được xác định trở thành đầu mối logistics liên kết cả Bắc - Nam và Đông - Tây, đóng góp trên 6% doanh thu ngành logistics toàn quốc vào năm 2050.

Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung nằm trên trục giao thương Bắc – Nam, đồng thời tiếp giáp với Lào qua các cửa khẩu quốc tế, hệ thống cảng biển quan trọng. Đặc biệt, tuyến hành lang kinh tế Đông – Tây (EWEC) và các tuyến giao thông kết nối qua các cửa khẩu quốc tế đóng vai trò như “mạch máu” vận tải xuyên quốc gia, giúp vận chuyển hàng hóa giữa Việt Nam – Lào – Thái Lan – Myanmar và xa hơn là các thị trường ASEAN và Nam Á.

Vùng động lực chờ trợ lực

Với lợi thế "lưng tựa Trường Sơn, mặt hướng Biển Đông", khu vực này hội đủ điều kiện để hình thành hệ sinh thái logistics đa phương thức, kết hợp giữa đường bộ, đường sắt, hàng không và cảng biển, phục vụ mục tiêu xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ logistics xuyên biên giới.

Việc hình thành các hành lang vận tải thế hệ mới không chỉ là yêu cầu tất yếu với Vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung, mà còn là “đòn bẩy chiến lược” giúp khu vực này vươn lên trở thành trung tâm logistics năng động, kết nối hiệu quả với thị trường quốc tế.

Phát triển hành lang vận tải thế hệ mới có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc kích hoạt tiềm năng còn đang “ngủ yên” của Hành lang kinh tế Đông – Tây (EWEC) – một trong những tuyến giao thương xuyên biên giới chiến lược của tiểu vùng sông Mê- Kông mở rộng (GMS). Tuyến EWEC kéo dài từ cảng biển Đà Nẵng của Việt Nam đi qua Lào (Savannakhet) sang Thái Lan (Mukdahan) và kết thúc tại cảng Mawlamyine (Myanmar), được kỳ vọng trở thành trục vận tải xuyên Á hiệu quả nhất, giúp các quốc gia không giáp biển như Lào tiếp cận Biển Đông nhanh chóng và tiết kiệm chi phí.

Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, EWEC vẫn chưa phát huy được hết vai trò do hạ tầng kết nối chưa đồng bộ, năng lực của các doanh nghiệp logistics của vùng còn hạn chế và thiếu các trung tâm phân phối dọc tuyến. Chính vì vậy, việc đầu tư, nâng cấp hành lang vận tải thế hệ mới với tư duy tích hợp hạ tầng vật lý và số, kết nối đa phương thức, và mô hình quản lý hiện đại được xem là chìa khóa để “đánh thức” tiềm năng này.

Đặc biệt, sự hình thành của các trung tâm logistics, các khu công nghiệp dịch vụ dọc tuyến sẽ giúp tái cấu trúc chuỗi cung ứng, thúc đẩy thương mại hai chiều và tạo cú hích mạnh mẽ cho cả vùng. Bên cạnh đó, sự phối hợp chính sách giữa Việt Nam – Lào – Thái Lan trong việc đơn giản hóa thủ tục hải quan, áp dụng cơ chế “một cửa” tại các cửa khẩu quốc tế, triển khai hệ thống vận tải thông minh xuyên biên giới sẽ tạo môi trường thuận lợi, an toàn và hiệu quả cho hoạt động logistics.

Đây chính là nền tảng để EWEC không chỉ là một tuyến giao thông, mà trở thành một hành lang phát triển kinh tế thực sự, tạo động lực tăng trưởng bền vững cho cả khu vực.

Mặc dù tiềm năng lớn, nhưng logistics xuyên biên giới tại khu vực vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức như hạ tầng kết nối chưa đồng bộ, một số tuyến quốc lộ, đường sắt, đường kết nối cửa khẩu còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu vận chuyển khối lượng lớn. Bên cạnh đó, thủ tục hải quan, kiểm dịch còn chồng chéo, quy trình thông quan tại cửa khẩu quốc tế chưa thật sự hiện đại, gây mất thời gian và chi phí. Hoạt động của các doanh nghiệp còn thiếu tính trọn gói, thiếu dịch vụ logistics chất lượng cao, tỷ lệ doanh nghiệp logistics địa phương còn thấp, năng lực cạnh tranh chưa mạnh.

Phát triển hạ tầng liên vùng

Trong khi đó, Quy hoạch Vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung đã xác định tập trung phát triển vùng động lực miền Trung - vùng động lực quốc gia là đầu tàu dẫn dắt sự phát triển của vùng, phát triển các hành lang kinh tế theo trục Bắc - Nam, các hành lang kinh tế Đông – Tây.

Đặc biệt, phát triển mạnh dịch vụ logistics theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ tiên tiến, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; hình thành các trung tâm logistic gắn với cảng biển, cảng hàng không, cửa khẩu; phát triển các trung tâm logistics cấp vùng và quốc gia trên cơ sở hệ thống cảng biển trong vùng và các hành lang vận tải quốc tế chính. Phấn đấu đóng góp trên 6% tổng doanh thu logisctics của cả nước.

Để khơi thông các “điểm nghẽn”, cần có các giải pháp đột phá, chuyên gia kiến nghị cần đầu tư mạnh vào hạ tầng logistics, vận tải đa phương thức, hạ tầng kết nối giữa cảng biển – cảng cạn – kho bãi – ga đường sắt. Số hóa và hiện đại hóa thủ tục thông quan xuyên biên giới, hướng tới cơ chế một cửa. Ưu đãi và thu hút doanh nghiệp logistics quốc tế đầu tư, kết hợp với phát triển nguồn nhân lực logistics chất lượng cao. Thí điểm các khu thương mại tự do, trung tâm logistics xuyên biên giới, tạo thể chế linh hoạt và thuận lợi cho giao thương quốc tế.

Hành lang vận tải thế hệ mới không chỉ là những tuyến đường kết nối địa lý, mà còn là cầu nối chiến lược đưa vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung hòa mình vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc phát triển logistics xuyên biên giới một cách bài bản, hiện đại và bền vững chính là chìa khóa để nâng cao năng lực cạnh tranh vùng, thu hút đầu tư và tạo động lực phát triển kinh tế lâu dài, là “đòn bẩy vàng” đưa miền Trung vươn tầm khu vực, kết nối hiệu quả với Lào, Thái Lan và xa hơn là toàn khu vực ASEAN.