Kinh tế Lào khởi sắc - tạo dư địa hợp tác Việt - Lào

Tính trung bình, nền kinh tế của đất nước này đã tăng 7,5% mỗi năm và thương mại tăng 17% mỗi năm kể từ năm 2000, phản ánh tầm quan trọng của thương mại như một động lực chính cho sự tăng trưởng của Lào.

Có thể nói, thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21 đối với nền kinh tế Lào là một giai đoạn phát triển khá ấn tượng. Nền kinh tế Lào không mấy bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Hầu hết các ngành kinh tế của nước này, từ công nghiệp khai thác, dệt may, chế biến thực phẩm và đồ uống, đến sản xuất xi măng, nông nghiệp, dịch vụ, xây dựng đều đạt mức tăng trưởng cao hơn dự kiến.

Vào tháng 3 năm 2018, Hội đồng Kinh tế và Xã hội Liên Hợp Quốc đã tuyên bố rằng Lào lần đầu tiên đủ điều kiện thoát khỏi tình trạng LDC. Tổng thu nhập bình quân đầu người của Lào đạt 1.996 USD trong năm 2017, cao hơn giới hạn 1.230 USD của các nước LDC, và chỉ số tài sản con người của nước này đạt 72,8 so với ngưỡng 66. Chỉ số dễ bị tổn thương kinh tế của nước này đạt 33,7, cao hơn một chút so với ngưỡng 32 hoặc thấp hơn.

Tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Lào đã tránh được các rủi ro kinh tế vĩ mô. Điều này có nghĩa là Lào đã vượt qua ngưỡng thu nhập bình quân đầu người và chỉ số tài sản con người. Chỉ số dễ bị tổn thương về kinh tế, vốn đo lường khả năng chống chịu của đất nước trước những cú sốc kinh tế và sự bất ổn, vẫn chưa vượt ngưỡng cần thiết.

Tăng trưởng kinh tế dự kiến sẽ duy trì mạnh mẽ mặc dù trong năm qua Lào phải hứng chịu các thảm họa liên quan đến lũ lụt. Sản xuất tiếp tục phát triển, đặc biệt là trong các đặc khu kinh tế Savannakhet, Viêng Chăn và Champasak. Lĩnh vực dịch vụ đang được đẩy mạnh để tăng trưởng.

Nhưng để đủ điều kiện thoát khỏi tình trạng LDC, chỉ cần có hai trong ba tiêu chí phải được đáp ứng. Nếu Lào có thể đáp ứng các tiêu chí một lần nữa trong chu kỳ đánh giá năm 2021, họ sẽ chính thức được xóa khỏi danh sách LDC vào năm 2024.

Mặc dù vậy, quốc gia này vẫn cần phải vượt qua những thách thức kinh tế vĩ mô và cơ cấu hiện tại.

Bất ổn kinh tế vĩ mô vẫn là một mối lo ngại do nợ công ngày càng tăng, thiếu hụt doanh thu, rủi ro của ngành tài chính và hạn chế trong khả năng giảm thiểu tổn thương trước những cú sốc. Vào tháng 1 năm 2017, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã nâng hạng Lào từ quốc gia có nguy cơ mắc nợ nước ngoài từ trung bình lên cao.

Cuộc họp bàn tròn thường niên với các đối tác phát triển tại Viêng Chăn vào tháng 12 năm 2018 đã kêu gọi chính phủ Lào chú trọng hơn vào việc quản trị chính sách tài khóa hiệu quả song song với việc thực hiện chiến lược toàn diện về quản lý nợ.

Đối với tín dụng của mình, Lào đã thực hiện các bước để duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô. Sẽ có củng cố tài khóa để thâm hụt dự kiến sẽ giảm xuống dưới 5% GDP. Chính phủ tăng cường quản lý và hiệu quả doanh thu công bằng cách đưa ra các khoản thanh toán thuế điện tử, đồng thời điều chỉnh chi tiêu hiện tại trong nửa đầu năm 2019. 

Một thách thức khác đối với Lào là cấu trúc nền kinh tế. Lào vẫn chủ yếu phụ thuộc vào sản xuất và xuất khẩu tài nguyên thiên nhiên, với khoáng sản và điện chiếm 30% GDP và 60% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Đồng thời, tỷ trọng xuất khẩu truyền thống như gỗ, hàng may mặc và nông sản đang giảm dần và vẫn chỉ tập trung vào ba đối tác thương mại chính. Hiện Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam) chiếm 70% tổng thị phần xuất khẩu.

Thực tế cho thấy gia tăng xuất khẩu các sản phẩm có nguồn gốc tài nguyên đã làm cho Lào có được thặng dư thương mại từ nhóm ngành này. Tuy nhiên, mức thặng dư có được còn thấp hơn nhiều so với mức thâm hụt do nhu cầu nhập khẩu hàng hóa cho tiêu dùng và nguyên vật liệu phục vụ các ngành không dựa vào tài nguyên vẫn cao. Trong thời gian tới, đáp ứng nhu cầu đảm bảo tăng trưởng bền vững, chính phủ Lào không thể không tính đến thực tiễn này.

Cùng với đó, một số lĩnh vực tiềm năng của Lào đang đặt ra một số vấn đề trong việc phát triển bền vững, cụ thể trong lĩnh vực thủy điện. Được coi là địa điểm lý tưởng để xây dựng các đập thủy điện, theo ước tính của Hiệp hội Thủy điện Quốc tế (IHA), Lào có tiềm năng thủy điện tới 26,5 GW, thuộc một trong những quốc gia Đông Nam Á có tài nguyên thủy điện dồi dào nhất.

Hiện nay, với lợi thế lượng mưa trung bình hàng năm lớn, địa hình nhiều đồi núi và mật độ dân số thấp, Lào có thể khai thác được khoảng 18 GW điện trong tiềm năng của mình, theo IHA. Vị trí địa lý của Lào cũng là nơi sông Mekong và nhiều nhánh phụ của nó chảy qua, đóng góp khoảng 35% tổng lưu lượng của sông Mekong.

Tuy nhiên, các nhà hoạt động bảo vệ môi trường đã nhiều lần lên tiếng về các dự án thủy điện của Lào trên sông Mekong, cho rằng chúng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến dòng chảy của nước, hoạt động của các loài cá và phù sa xuống hạ lưu, đe dọa sinh kế hàng chục triệu người sống dọc dòng sông.

Một báo cáo của Ủy hội Sông Mekong cho biết các dự án thủy điện trên dòng sông này làm sụt giảm sản lượng lúa, số lượng cá và phù sa ở vùng hạ nguồn, nơi các quốc gia như Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanmar và Việt Nam đóng góp khoảng 15% sản lượng lúa gạo toàn cầu.

Do đó, việc tăng trưởng kinh tế dựa quá nhiều vào các ngành dựa vào tài nguyên sẽ làm cho nền kinh tế phải đối mặt với rủi ro từ sự gia tăng tính dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài, quốc gia này phải đảm bảo sự tăng trưởng bền vững.

Điều đó có thể đạt được bằng cách đa dạng hóa các hoạt động phi tài nguyên. Đa dạng hóa xuất khẩu có thể giúp Lào tự thoát khỏi những cú sốc tiêu cực tiềm ẩn liên quan đến sự phụ thuộc vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, góp phần giảm bớt tổn thương cho nền kinh tế, đó là một trong ba tiêu chí để tốt nghiệp LDC.

Trong tương lai, Lào nên đặt mục tiêu vượt qua các thách thức kinh tế vĩ mô hiện tại và cải thiện môi trường kinh doanh của đất nước để khu vực doanh nghiệp tư nhân có thể phát triển mạnh. Ưu tiên trước mắt là thực hiện các bước táo bạo hơn về củng cố tài chính và kỷ luật tài khóa bao gồm cải thiện chính sách quản lý thuế và hiện đại hóa thu ngân sách tài chính để giảm thâm hụt ngân sách.

Đầu tư công cần được ưu tiên lại và thu nhỏ quy mô, đặc biệt là trong lĩnh vực thủy điện do tầm quan trọng ngày càng tăng của ngành tài nguyên trong nền kinh tế. Tuy nhiên, để đạt được sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ và lâu dài sẽ cần sự phát triển mạnh mẽ của khu vực tư nhân.