Điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân 2 tháng/lần: Liệu có khả thi?

Theo đó, Bộ Công Thương vừa đưa Dự thảo nghị định quy định cơ chế, thời gian điều chỉnh, căn cứ lập và điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân để lấy ý kiến các bộ ngành, nhằm triển khai thi hành Luật Điện lực sẽ có hiệu lực từ 01/02/2025.

Cụ thể, Dự thảo mới xây dựng sẽ sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến công bố, công khai chi phí sản xuất kinh doanh điện. Trong đó Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có trách nhiệm báo cáo chi phí sản xuất kinh doanh điện, thuê đơn vị kiểm toán độc lập và công bố công khai chi phí, giá bán điện bình quân, thay vì Bộ Công Thương sẽ công bố nội dung này.

Các chi phí công bố công khai gồm thực tế thực hiện các khâu (phát điện, truyền tải điện, phân phối - bán lẻ điện, điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện lực, điều hành - quản lý ngành) và các khoản chi phí khác. Cùng đó là giá bán lẻ điện bình quân, kết quả kinh doanh lỗ, lãi và các chi phí chưa được tính vào giá điện...

Dự thảo mới cũng sửa đổi nguyên tắc về mức, thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân. Mục tiêu nhằm phản ánh kịp thời biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ để bảo toàn, phát triển vốn và tránh giật cục trong quá trình điều chỉnh giá điện, có thể điều chỉnh nhiều lần trong năm.

Cụ thể, khi giá bán điện bình quân tăng từ 2% trở lên so với giá bán điện bình quân hiện hành thì giá điện được phép điều chỉnh tăng. Thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân tối thiểu là hai tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất.

Như vậy mức điều chỉnh này thấp hơn so với quy định hiện nay, khi giá điện được thay đổi ba tháng một lần với chi phí đầu vào tăng từ 3% trở lên. Tuy vậy sẽ giữ nguyên quy định giảm giá điện từ 1% trở lên so với giá hiện hành, EVN có trách nhiệm giảm tương ứng…

Nhìn nhận về đề xuất đã nêu, không ít ý kiến cho rằng, việc giảm thời gian điều chỉnh giá điện xuống 2 tháng/lần rất khó khả thi. Bởi, thời gian này không đủ cơ sở để tính toán giá điện bình quân mà còn khiến người dân cảm thấy ngành điện chỉ “nhăm nhe” tăng giá.

Theo chuyên gia năng lượng - Đào Nhật Đình, trong khi quy định điều chỉnh giá điện 3 tháng/lần còn chưa được thực thi đầy đủ, nghiêm túc, thì việc đề xuất rút ngắn xuống 2 tháng liệu có làm được không?

Vị chuyên gia này cho rằng, việc minh bạch chi phí sản xuất điện ở từng loại nguồn điện, từng khâu vận hành làm cơ sở đưa ra mức giá phù hợp cũng là bài toán phải được tính đến.

“Ở Thái Lan, điện khí tự nhiên chiếm tỷ trọng lớn nên họ chốt cố định giá thành sản xuất điện. Sau đó, cứ 3 tháng họp một lần để xem xét các yếu tố tăng - giảm của nguyên liệu đầu vào, từ đó mới điều chỉnh giá. Trong khi ở Việt Nam, chi phí sản xuất - kinh doanh điện thường công bố mỗi năm một lần nên nhiều người vẫn băn khoăn về tính minh bạch, hiệu quả kinh doanh của ngành điện”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Đồng quan điểm, xoay quanh vấn đề này, PGS TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính cũng bày tỏ băn khoăn, khi thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân tối thiểu là 6 tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất cho đến nay vẫn không thực hiện được, bây giờ thay đổi và rút ngắn thời gian thì liệu có thực hiện được hay không.

"Với quyết định 6 tháng/ lần không thực hiện mà bây giờ lại đưa ra một phương án mới là 2 tháng điều chỉnh một lần thì tính khả thi có hay không? Việc rút ngắn chu kỳ điều chỉnh chỉ đảm bảo trong điều kiện hệ thống giá, quản lý minh bạch và đáng tin cậy, có nghĩa là hạch toán đúng, đủ, kịp thời và đáng tin cậy. Đồng thời, có sự hỗ trợ đối với nhóm dân cư dễ bị tổn thương như trợ giá hoặc trợ cấp. Cuối cùng là phải công khai và giải thích đầy đủ cơ chế về tính gía, tạo sự đồng thuận trong xã hội”, vị chuyên gia này chia sẻ.

Còn theo PGS TS Nguyễn Minh Duệ - Chủ tịch Hội đồng khoa học, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, việc điều chỉnh giá bán điện xuống 2 tháng/lần là quá ngắn và không đủ cơ sở để điều chỉnh.

“Việc điều chỉnh giá điện phụ thuộc vào giá thành bình quân của hệ thống, trong đó liên quan đến hàng loạt chi phí như phát điện, truyền tải, phân phối… nên rất phức tạp và đòi hỏi sự minh bạch, công bằng. Trong khi hiện tại, chi phí sản xuất điện cho từng loại điện, từng khâu vận hành ở Việt Nam còn chưa rõ ràng.

Chưa kể, việc điều chỉnh cũng cần có quy trình quản lý và giám sát. Nếu điều chỉnh 2 tháng/lần, hệ thống giám sát phải minh bạch trong tính giá điện bình quân để tránh trục lợi, lạm dụng chính sách”, PGS TS Nguyễn Minh Duệ lý giải.

Đồng thời đặt vấn đề, vậy, đơn vị nào sẽ kiểm tra và giám sát việc tính toán chi phí này? Với dữ liệu ngành điện đồ sộ như thế, doanh nghiệp vừa cung cấp thông tin để kiểm tra đợt này, lại tiếp tục cho đợt tới thì khó có thể đảm bảo.