Doanh nghiệp cần biến AI thành lợi thế sống còn

Ông Dương Thanh Sơn — Chủ tịch Học viện ABM BECA:

Theo quan điểm của tôi, thế giới đang thay đổi nhanh hơn nhiều so với bộ máy quản trị doanh nghiệp truyền thống. Trí tuệ nhân tạo (AI) khiến chu kỳ đổi mới rút ngắn gấp 5–10 lần. Những doanh nghiệp nhỏ, nhanh nhẹn có thể vượt mặt “ông lớn” nếu biết tận dụng công nghệ. Vì thế, bài toán không còn là “có hay không có AI” mà là “ai triển khai AI trước sẽ chiếm được thị trường”.

Tôi thấy ba thực tế buộc chúng ta phải hành động ngay. Thứ nhất, giá trị doanh nghiệp đang chuyển dịch: tài sản hữu hình giờ chỉ là một phần; dữ liệu và khả năng khai thác bằng AI mới là tài sản chiến lược. Thứ hai, nhiều doanh nghiệp vẫn vận hành thủ công, dữ liệu phân tán, quyết định dựa vào cảm tính. Thứ ba, nhận thức về AI ở nhiều chủ doanh nghiệp còn hạn chế; thậm chí có nơi xem AI là mối đe dọa hơn là cơ hội. Thực trạng này không phải là lỗi của doanh nghiệp. Đó là hệ quả khi tốc độ công nghệ lấn áp năng lực thích ứng của cả hệ sinh thái, doanh nghiệp, trường học và chính quyền.

Trên thực tế, AI mang lại những lợi ích thực dụng, nhưng không phải phép màu. Trong hoạt động marketing, AI tối ưu hoá quảng cáo, chọn đúng khách hàng tiềm năng, và giúp tạo nội dung đa định dạng phù hợp từng kênh. Trong bán hàng và hậu cần, AI dự báo nhu cầu, quản trị tồn kho chính xác, giảm tồn kho dư thừa. Trong vận hành, tự động hóa các tác vụ lặp lại giúp doanh nghiệp giảm 20–40% chi phí và rút thời gian xử lý từ hàng giờ xuống còn vài phút. Những con số ấy không phải lý thuyết. Chúng là kết quả từ các dự án thực tế mà chúng tôi đã triển khai cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Nhưng, những lợi ích đó sẽ không đến nếu không có chiến lược. Tôi xin đề xuất ba trục hành động gắn với thực tế doanh nghiệp tại Việt Nam nói chung và tỉnh Bắc Ninh nói riêng.

Trước hết, phải nâng cao nhận thức và năng lực lãnh đạo doanh nghiệp. Đây không chỉ là khoá học công nghệ. Đây là chuỗi tập huấn thực chiến dành cho lãnh đạo, học xong áp dụng ngay. Lãnh đạo doanh nghiệp phải hiểu AI như công cụ chiến lược, chứ không phải là một tiện ích ngẫu nhiên. Khi họ thay đổi nhận thức, toàn bộ tổ chức sẽ bắt đầu di chuyển theo.

Thứ hai, cần những trợ lý AI thực tế cho doanh nghiệp. Tôi gọi đó là Trợ lý AI 360°. Đây không phải là chatbot đơn thuần. Đó là nền tảng tích hợp quản trị nội bộ, marketing, bán hàng và chăm sóc khách hàng, được tinh chỉnh theo đặc thù của từng doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp nhỏ nên có một trợ lý AI cá nhân hoá cho riêng mình, giúp tự động hóa nhập liệu, báo giá, trả lời khách hàng, phân tích xu hướng thị trường. Khi thực thi, doanh nghiệp sẽ thấy ngay hiệu quả: giảm thời gian, giảm sai sót, tăng tần suất tương tác với khách hàng.

Thứ ba, chính quyền cũng phải “đồng tốc” với doanh nghiệp. Nhiều rào cản nằm ở chỗ “không cùng tiếng nói” giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Cần chương trình nâng cao nhận thức công nghệ thông tin cho cán bộ, cần các chính sách hỗ trợ ứng dụng AI, chẳng hạn hỗ trợ nguồn lực đào tạo, ưu đãi cho dự án chuyển đổi số nhỏ, và khuyến khích mô hình hợp tác doanh nghiệp - trường học. Khi chính quyền hiểu và hỗ trợ, thủ tục sẽ bớt phiền hà, tốc độ triển khai sẽ tăng lên. Điều này không chỉ tạo môi trường thuận lợi, nó còn chuyển đổi niềm tin giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Song song với ba trục trên, tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ sinh thái kết nối. Chúng ta cần mạng lưới AI Leaders - nơi doanh nhân, chính quyền và hiệp hội chia sẻ kinh nghiệm, nguồn lực và cơ hội hợp tác. Không một doanh nghiệp nào có thể đứng riêng giữa làn sóng số hoá. Việc liên kết giúp lan tỏa hiệu quả, tạo những dự án liên vùng có tác động lớn hơn.

Tôi cũng xin lưu ý về mặt kỹ thuật ứng dụng. Nhiều doanh nghiệp đang sử dụng ChatGPT nhưng sai phương pháp. Việc áp dụng AI thiếu chiến lược, thiếu dữ liệu sạch và thiếu kiểm soát rủi ro dẫn đến kết quả kém. Do đó, đào tạo phải đi kèm với kiểm soát chất lượng dữ liệu và quy chuẩn vận hành. Đồng thời, cần đặt yếu tố đạo đức và an toàn dữ liệu lên hàng đầu. AI tốt chỉ khi nó minh bạch, giải thích được và tuân thủ quy định bảo vệ thông tin khách hàng.

Bên cạnh đó, giáo dục là nhân tố then chốt. Tôi đã đề xuất mô hình “Học viện giáo viên 4.0” để trang bị cho đội ngũ giảng dạy công cụ và kỹ năng ứng dụng AI. Khi giáo viên thay đổi, học sinh thay đổi, nguồn nhân lực tương lai được chuẩn bị. Nhưng ngay lúc này, doanh nghiệp cần chương trình đào tạo theo nhu cầu thực tế, thực tập có lương, hợp tác đào tạo giữa doanh nghiệp và trường nghề, cơ chế ghi nhận kỹ năng theo chuẩn. Đây là con đường ngắn nhất để thu hẹp khoảng cách giữa nhà trường và nhà máy.

Cuối cùng, tôi muốn nhắc rằng AI không lấy đi cơ hội của bạn. AI chỉ trao cơ hội cho những doanh nghiệp biết ứng dụng. Câu chuyện “cá nhanh ăn cá chậm” đối với chúng ta có thể là tiếng gọi hành động. Chúng ta có nguồn lực, có tinh thần khởi nghiệp và các doanh nghiệp nhỏ đầy nội lực. Chuyện còn lại là chiến lược và quyết tâm.

Tôi kêu gọi ba nhóm hành động ngay hôm nay bao gồm việc lãnh đạo doanh nghiệp hãy học thực chiến; doanh nghiệp hãy đầu tư vào trợ lý AI cá nhân hoá; chính quyền hãy đồng hành bằng chính sách và chương trình đào tạo.

Chỉ khi ba lực này cùng phối hợp, doanh nghiệp Việt sẽ không chỉ là nơi sản xuất. Nó sẽ trở thành nơi tạo giá trị, nơi các chuỗi cung ứng có hàm lượng công nghệ cao hình thành. Đó là tương lai bền vững, không chỉ là tăng trưởng bằng số lượng mà còn bằng chất lượng.