Theo quy định thương mại mới, những công ty của Hoa Kỳ phải xin giấy phép lưu hành nếu sản xuất sản phẩm chứa đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Sự leo thang căng thẳng thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hồi cuối tuần trước không đơn thuần phản ánh kết quả đàm phán thất bại, mà sâu sắc hơn, khi niềm tin giữa hai siêu cường hàng đầu gần như cạn kiệt.
Các nhà nghiên cứu tâm lý học hành vi cho rằng đó là một loại phản xạ tự nhiên được nuôi dưỡng qua nhiều năm trong môi trường thương mại, ngoại giao bất ổn. Và hệ quả là, bất cứ một động thái nào, dù nhỏ nhất cũng lập tức kích hoạt hệ thống phòng thủ, trả đũa đã được thiết kế sẵn.
Quan hệ ngoại giao, thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc giờ đây không được dẫn dắt bởi thái độ xoa dịu, giải quyết vấn đề. Larry Hu, chuyên gia kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Macquarie nhận xét: “Nguyên nhân gốc rễ của căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là do thiếu sự tin tưởng lẫn nhau”.
Hồi tháng 6 trong các cuộc đàm phán tại London, cả hai nước đã đồng ý một thỏa thuận liên quan đến đất hiếm cho công nghệ. Nhưng thỏa thuận này đã nhanh chóng sụp đổ khi cả hai đều cảm thấy bị phản bội, vì họ nhận thấy bên kia hành động thiếu thiện chí.
Ví dụ, ngày 29/9 Hoa Kỳ mở rộng phạm vi kiểm soát xuất khẩu chip, phía Washington có thể coi sự thay đổi này là một sự điều chỉnh kỹ thuật. Trong khi Trung Quốc lại coi các hạn chế về đất hiếm là “tiếp nối” nỗ lực của Washington nhằm hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ cao của Trung Quốc.
Loạt phản ứng bán tháo trên thị trường Trung Quốc và Hoa Kỳ hôm thứ sáu tuần trước đã phản ánh đầy đủ mức độ rủi ro của doanh nghiệp. Và khả năng thiệt hại vẫn chưa dừng lại ở đó.
Gabriel Wildau, Giám đốc điều hành tại Teneo, cho biết: “Một quy định mới yêu cầu các công ty phải xin giấy phép từ Bộ Thương mại Trung Quốc để xuất khẩu các sản phẩm được sản xuất ở bất kỳ đâu trên thế giới nếu sản phẩm đó chứa đất hiếm của Trung Quốc có giá trị ít nhất 0,1% trong tổng giá trị sản phẩm”.
Do vậy, về lý thuyết, quy định này có thể buộc các công ty như Nvidia, TSMC và Intel phải xin phép các cơ quan quản lý Trung Quốc để bán sản phẩm của họ tại Hoa Kỳ.
Các nhà phân tích chỉ ra, quy định này của Trung Quốc được mô phỏng theo “quy định sản phẩm công nghệ” của Bộ Thương mại Hoa Kỳ yêu cầu cấp phép đối với bất kỳ sản phẩm nào được sản xuất bằng công nghệ có nguồn gốc Hoa Kỳ, bất kể sản phẩm đó được sản xuất ở đâu.
Jianwei Xu, chuyên gia kinh tế cấp cao về Trung Quốc tại Natixis, nhận định: “Vấn đề cụ thể mà thị trường đang chờ đợi là hai bên vẫn có thể quay lại bàn đàm phán để tìm kiếm một giải pháp ngắn hạn. Tuy nhiên, niềm tin giữa hai bên đã không còn nữa”.
Liu Weidong, nghiên cứu viên tại Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, cho rằng: “Lịch sử đã cho thấy áp lực của Hoa Kỳ là không hiệu quả, và sẽ chỉ dẫn đến mối quan hệ đối đầu hơn với Trung Quốc”.
Trước đó, vào cuối tuần trước, Trung Quốc đã công bố một khuôn khổ mới nhằm hạn chế xuất khẩu đất hiếm, đưa thêm nhiều công ty Hoa Kỳ vào danh sách đen và thu phí các tàu biển có liên quan khi cập cảng nước này. Đáp lại, Tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc.