Gửi bình luận
Mỹ vừa tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam và một số quốc gia khác theo Đạo luật Bảo vệ động vật có vú biển, tạo “khoảng thở” quan trọng cho ngành ghẹ duy trì thị trường xuất khẩu chủ lực.
Chuyên gia lạc quan, nếu Việt Nam hoàn tất hồ sơ đáp ứng yêu cầu của NMFS và giữ vững chứng nhận “so sánh tương đương”, kim ngạch xuất khẩu ghẹ sang Mỹ có thể tăng 3–5% trong năm 2026.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), ngày 31/10/2025, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (U.S. Court of International Trade) đã ban hành phán quyết về vụ kiện giữa Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ (NRA) cùng một số doanh nghiệp thủy sản Mỹ với Chính phủ Hoa Kỳ liên quan đến việc thực thi Đạo luật Bảo vệ Động vật Có vú Biển (MMPA).
Theo phán quyết này, thời điểm có hiệu lực của lệnh cấm nhập khẩu ghẹ (swimming crab) từ Việt Nam, Philippines, Indonesia và Sri Lanka dự kiến áp dụng từ ngày 1/1/2026 được tạm hoãn cho đến khi Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA/NMFS) hoàn tất việc xem xét lại “khả năng so sánh tương đương”. Việc xem xét nhằm đánh giá mức độ tương đương trong bảo vệ động vật có vú biển giữa các nước xuất khẩu và Mỹ.
Trước đó, ngày 11/10/2025, NFI và các bên liên quan đã khởi kiện NOAA/NMFS tại New York, cho rằng cơ quan này vi phạm thủ tục hành chính khi từ chối công nhận tính tương đương cho 240 nghề cá của 46 quốc gia, trong đó có nghề khai thác ghẹ của Việt Nam. Sau quá trình thương lượng, Bộ Tư pháp Mỹ và nhóm nguyên đơn đạt được thỏa thuận và đệ trình lên tòa án. Theo thỏa thuận: Lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ 4 quốc gia nói trên sẽ chưa có hiệu lực cho đến khi NMFS có quyết định mới.
Các quốc gia bị từ chối, trong đó có Việt Nam, sẽ có ít nhất 60 ngày để bổ sung thông tin cho NOAA phục vụ việc xem xét lại. NMFS sẽ làm việc trực tiếp với cơ quan thủy sản từng nước, cung cấp hướng dẫn chi tiết về hồ sơ. Sau khi nhận hồ sơ, NMFS có 120 ngày để ra quyết định mới, đồng thời công bố kết quả và thông báo chính thức cho các quốc gia liên quan.
Nhờ thỏa thuận này, các nghề cá khai thác ghẹ của Việt Nam, bao gồm nghề lưới rê và lưới vây (Fishery ID 2988), vẫn được phép xuất khẩu sang Mỹ trong thời gian chờ đợi. Tuy nhiên, đây cũng là “khoảng lặng ngắn” để Việt Nam khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, cung cấp dữ liệu chi tiết. Thông tin cần được bổ sung gồm: Số liệu về khai thác không chủ đích (bycatch) đối với động vật có vú biển theo nghề và ngư cụ; Dữ liệu về mắc cạn (strandings); Các biện pháp giám sát, báo cáo và kế hoạch bảo tồn (đặc biệt liên quan cá heo Irrawaddy); Thông tin về cơ chế thực thi, nguồn lực tài chính cho các kế hoạch giảm thiểu rủi ro. Các tài liệu cần có bản dịch tiếng Anh và gửi qua email: [email protected].
Việc Mỹ tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu giúp ngành ghẹ Việt Nam duy trì thị trường xuất khẩu quan trọng. Tuy nhiên, kết quả cuối cùng phụ thuộc vào chất lượng hồ sơ mà Việt Nam gửi đến NOAA/NMFS trong khoảng thời gian 60 ngày. Giai đoạn này đòi hỏi sự phối hợp giữa cơ quan quản lý thủy sản, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp nhằm hoàn thiện các dữ liệu khoa học và minh chứng tuân thủ quy định về bảo vệ động vật biển.
9 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu ghẹ đạt gần 58 triệu USD, tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ năm trước. Dù tốc độ tăng còn khiêm tốn, nhưng xuất khẩu sang các thị trường mới như EU và khối CPTPP đang mở ra dư địa đáng kể cho sản phẩm ghẹ chế biến của Việt Nam.
Riêng tại thị trường Mỹ – vốn chiếm gần 81% tổng kim ngạch xuất khẩu ghẹ – doanh thu đạt hơn 46 triệu USD, tăng 5% so với cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, đà tăng này đã chậm lại so với mức tăng hai con số của năm trước, do giá thành cao, chi phí vận chuyển tăng và nguồn cung cạnh tranh từ Indonesia và Philippines.
Dù vậy, Mỹ vẫn là thị trường trọng điểm, đặc biệt đối với sản phẩm thịt ghẹ hấp chín và ghẹ đóng hộp – những mặt hàng được ưa chuộng trong hệ thống nhà hàng và bán lẻ. Nhu cầu gia tăng dịp lễ hội cuối năm cùng xu hướng tiêu dùng ổn định được kỳ vọng sẽ giúp xuất khẩu ghẹ Việt Nam duy trì đà tăng nhẹ trong quý IV/2025.
Với nền tảng phục hồi ổn định, xuất khẩu ghẹ Việt Nam những tháng cuối 2025 dự kiến duy trì đà tăng nhẹ, nhờ nhu cầu cao mùa lễ hội tại Mỹ và châu Âu. Sang năm 2026, dự báo tăng trưởng có thể đạt 3–5%, nếu doanh nghiệp tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm và thị trường. Tuy nhiên, những thay đổi về mặt chính sách thương mại của Mỹ có thể khiến cho các lô hàng XK sang thị trường này bị kìm hãm, doanh số XK không ổn định.
Để tận dụng xu hướng này, các doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư vào sản phẩm chế biến sâu (thịt ghẹ đóng gói, ghẹ đóng hộp, surimi từ ghẹ). Đồng thời đẩy mạnh chứng nhận bền vững (MSC, FIP) để mở rộng xuất khẩu vào EU, Nhật, đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ.
