Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 đem đến kỳ vọng sẽ là động lực thúc đẩy điện gió ngoài khơi bứt phá.
Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 đã điều chỉnh nhiều nhóm vấn đề liên quan đến cập nhật quy hoạch điện, đầu tư lưới truyền tải, phát triển điện gió ngoài khơi, cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và hoạt động đầu tư trong lĩnh vực dầu khí, than...
Với hơn 3.200 km bờ biển, không ít ý kiến cho rằng, Việt Nam sở hữu tiềm năng điện gió ngoài khơi 600 - 1.000 GW, tương đương gấp hàng chục lần nhu cầu điện hiện nay. Riêng vùng biển phía Nam đã tương đương tổng công suất của nhiều quốc gia cộng lại.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mặc dù có tiềm năng điện gió ngoài khơi lên tới 1.000 GW, thế nhưng cho đến nay, Việt Nam chưa vận hành được 1 MW thương mại, dẫn đến việc hàng năm chúng ta vẫn phải nhập tới 70% than và sắp tới là khí thiên nhiên hoá lỏng để phát điện.
Trước đó, một số doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu tiếp cận lĩnh vực điện gió ngoài khơi. Dù có kinh nghiệm xây dựng thủy điện và điện mặt trời, nhưng khi chuyển sang điện gió ngoài khơi vẫn gặp hàng loạt vướng mắc như: không có quy định về khảo sát, chưa có khung pháp lý về không gian biển, cũng chưa có cơ chế lựa chọn nhà đầu tư… khiến doanh nghiệp không biết bắt đầu từ đâu.
Chia sẻ về thực trạng này, các doanh nghiệp cho hay, khung pháp lý và chính sách dành riêng cho điện gió ngoài khơi vẫn còn thiếu và chưa đồng bộ. Việt Nam chưa có văn bản quy phạm pháp luật cụ thể nào điều chỉnh lĩnh vực này, mà chỉ được đề cập chung trong Quy hoạch điện VIII năm 2023.
Không chỉ doanh nghiệp trong nước gặp khó, nhiều nhà đầu tư quốc tế từng khảo sát tiềm năng gió ngoài khơi tại một số khu vực biển của Việt Nam, nhưng cũng đã tạm dừng sau nhiều năm nghiên cứu. Dù có kinh nghiệm quốc tế và tiềm lực tài chính mạnh, họ vẫn không thể tiếp tục triển khai do thiếu hành lang pháp lý rõ ràng.
Trước thực tế đã nêu, việc Quốc hội khóa XV thông qua Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 tại Kỳ họp thứ 10 vừa qua được cho là lời giải để thúc đẩy điện gió ngoài khơi bứt phá.
Một trong những điểm quan trọng của Nghị quyết là việc quy định rõ cơ chế cập nhật quy hoạch nhằm phù hợp với yêu cầu thực tiễn nhưng không thay đổi các định hướng lớn hay làm tăng tổng công suất nguồn điện đã được xác định trong quy hoạch quốc gia.
Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng quy định Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư đối với các dự án điện gió ngoài khơi giai đoạn 2025-2030 mà không phải đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư. Từ giai đoạn 2031-2035, Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ được phân cấp thẩm quyền này, tạo sự chủ động và linh hoạt cho các địa phương ven biển.
Đồng thời mở rộng đối tượng tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), cho phép cả đơn vị bán lẻ điện được tham gia, nhằm thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh và tăng tốc chuyển dịch sang năng lượng sạch.
Đặc biệt, Nghị quyết cũng đã điều chỉnh nội dung giao cho Chính phủ quy định chi tiết những vấn đề kỹ thuật như: Điều kiện về năng lực tài chính của doanh nghiệp đề xuất dự án điện gió ngoài khơi; cơ chế phát triển điện hạt nhân module nhỏ; xử lý chi phí khảo sát; trình tự nhận và xử lý hồ sơ; cùng các tình huống phát sinh trong quá trình triển khai - Những nội dung này được cho có tính đặc thù cao, đòi hỏi áp dụng linh hoạt theo thực tiễn và phù hợp với công nghệ mới.
Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương - Nguyễn Hồng Diên, việc thông qua Nghị quyết này thể hiện quyết tâm của Quốc hội và Chính phủ trong việc tạo dựng nền tảng pháp lý vững chắc cho chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, hướng tới cơ cấu năng lượng xanh - sạch - bền vững trong giai đoạn tới.
Nhìn nhận về nội dung Nghị quyết, Hội đồng khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam mới đây cũng đánh giá cao các đột phá như: Cơ chế điều chỉnh cập nhật quy hoạch giúp giải quyết tình trạng nhiều dự án trong Quy hoạch điện VIII chậm tiến độ, hoặc không khả thi. Việc bổ sung dự án BESS, điều chỉnh, bổ sung nâng cấp lưới điện và thay thế dự án (chậm, hoặc không triển khai) được tiến hành nhanh hơn sẽ cải thiện hiệu quả điều phối và giảm lãng phí xã hội;
Việc tăng quyền cho địa phương góp phần đẩy nhanh tiến độ; việc chỉ định nhà đầu tư và thiết lập khung giá trần hỗ trợ giảm rủi ro trong giai đoạn đầu, phù hợp với thông lệ quốc tế; cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giúp các doanh nghiệp FDI và xuất khẩu tiếp cận điện xanh, thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo theo định hướng thị trường;…
Đồng thời cũng chỉ ra các tồn tại có thể hiện hữu và đưa ra những khuyến nghị, gợi ý nội dung về cơ chế, chính sách mà Chính phủ cần ban hành để sớm đưa Nghị quyết đi vào cuộc sống.
Các ý kiến cho rằng, để tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại dai dẳng của ngành điện, nhất thiết phải có các cơ chế mang tính đột phá, đặc biệt là đối với lĩnh vực điện gió ngoài khơi và truyền tải điện, nhằm bảo đảm an ninh năng lượng trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ điện dự báo tăng cao.
