Dự thảo Luật Chuyển đổi số: Cân nhắc quy định về các hành vi bị cấm

Được xây dựng với bố cục gồm 8 Chương, 79 Điều quy định về hạ tầng cho chuyển đổi số; chuyển đổi số trong hệ thống chính trị và Chính phủ số; kinh tế số; xã hội số; các biện pháp bảo đảm chuyển đổi số; quản lý Nhà nước về chuyển đổi số... Dự thảo Luật Chuyển đổi số được kỳ vọng sẽ là bước đi quan trọng nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực, Dự thảo Luật được cho vẫn còn những tồn tại. Cùng với việc chuẩn hóa các khái niệm, tham gia góp ý, không ít ý kiến cũng cho rằng, cần cân nhắc quy định về các hành vi bị cấm.

Tham gia góp ý Dự thảo, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị, bổ sung các hành vi bị cấm trong hoạt động chuyển đổi số như nghiêm cấm: xây dựng, triển khai hoặc sử dụng các thuật toán, hệ thống trí tuệ nhân tạo có khả năng hoặc mục đích dẫn đến phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, tôn giáo, giới tính, tình trạng sức khỏe, hoặc các đặc điểm cá nhân khác, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức;

Lợi dụng hoạt động chuyển đổi số để gây chia rẽ, kỳ thị trên không gian mạng; lợi dụng công nghệ, nền tảng số để trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế, thực hiện hợp đồng, hoặc các nghĩa vụ khác theo quy định pháp luật; truy cập bất hợp pháp và can thiệp dữ liệu dẫn đến bỏ lọt tội phạm hoặc đe dọa an ninh kinh tế số.

Theo đại biểu Bố Thị Xuân Linh – Đoàn đại biểu Quốc hội Lâm Đồng, Điều 4 Dự thảo đã bao quát khá đầy đủ chính sách của Nhà nước về chuyển đổi số, nhưng cần bổ sung cơ chế đầu tư linh hoạt phù hợp đặc thù công nghệ. Cụ thể, nên cho phép các hình thức đầu tư mới như thuê dịch vụ, đặt hàng, hợp tác công tư (PPP) hoặc thanh toán theo kết quả thay vì chỉ áp dụng quy trình đầu tư công truyền thống.

Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị, mở rộng phạm vi bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong môi trường số, không chỉ đối với người tiêu dùng và người lao động mà còn với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bởi, đây là nhóm phụ thuộc nhiều vào hạ tầng số và dễ bị tổn thương khi xảy ra rủi ro pháp lý hoặc cạnh tranh không lành mạnh.

Đặc biệt, về Điều 5 liên quan đến các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu nhận định, đây là điều khoản quan trọng cần quy định cụ thể hơn.

“Trong bối cảnh xuất hiện nhiều vi phạm mới trên môi trường mạng, cần bổ sung các nhóm hành vi như lợi dụng thuật toán để thao túng dữ liệu, làm sai lệch kết quả tiếp cận dịch vụ hoặc trốn tránh nghĩa vụ pháp lý”, đại biểu bày tỏ.

Đồng thời đề nghị, làm rõ phạm vi điều chỉnh của điều luật để không chồng chéo với Luật An ninh mạng và Luật Giao dịch điện tử.

Ngoài các nội dung đã nêu, góp ý về Điều 6 quy định về hoạt động chuyển đổi số, đại biểu Bố Thị Xuân Linh cũng cho rằng, nội dung hiện mới nghiêng về ứng dụng công nghệ, chưa phản ánh đầy đủ bản chất là chuyển đổi thể chế, nhận thức và quy trình. Cần bổ sung nhiệm vụ rà soát, bãi bỏ các thủ tục hành chính không còn phù hợp và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm trên cơ sở quản trị rủi ro... đồng thời, quy định rõ quy trình số là quy trình pháp lý gốc, tránh tình trạng “số hóa quy trình cũ” gây lãng phí và không cải thiện hiệu quả phục vụ.

Cũng quan tâm đến Điều 5 Dự thảo Luật quy định về hành vi nghiêm cấm, tham gia góp ý, đại biểu Quàng Thị Nguyệt – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên cũng bày tỏ, các hành vi đặc thù, có tính rủi ro cao trong bối cảnh chuyển đổi số và cần được quy định nghiêm cấm.

Để bao quát được đầy đủ các hành vi vi phạm và đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, đại biểu đề nghị, cân nhắc quy định theo hướng dẫn chiếu đến các luật chuyên ngành, ví dụ lợi dụng hoạt động chuyển đổi số để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật về hình sự, thuế thay vì quy định lại các hành vi cụ thể.

Theo Chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Dự thảo Luật Chuyển đổi số sẽ tiếp tục được đưa ra thảo luận tại hội trường, trước khi Quốc hội xem xét, biểu quyết thông qua tại cuối Kỳ họp.