Dự thảo Luật Thương mại điện tử: Cần thiết định danh người bán hàng online

Tại Dự thảo Luật Thương mại điện tử, Bộ Công Thương đang đưa ra một số quy định về trách nhiệm của người bán trên nền tảng thương mại điện tử để thu thuế, truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Cụ thể, Dự thảo đề xuất người bán phải thực hiện định danh và xác thực điện tử (về tên thương nhân, địa chỉ, mã số định danh, mã số thuế thu nhập cá nhân) trước khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ và thông tin cho nền tảng thương mại điện tử. Ngoài ra, người bán cũng phải công bố công khai điều kiện giao dịch chung, giá cả, vận chuyển và giao nhận, phương thức thanh toán (nếu có); minh bạch thông tin hàng hóa, dịch vụ, các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo cơ quan soạn thảo, đây là những quy định rất mới trong việc quản lý hàng hóa trên sàn thương mại điện tử khi thời gian qua giao dịch bùng nổ nhưng chất lượng hàng hóa dường như thả nổi. Lực lượng chức năng xử lý không ít vụ hàng giả, kém chất lượng nhưng cũng chỉ như “đá ném ao bèo”.

Thực tế cho thấy, số lượng các vụ vi phạm hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ mỗi năm mỗi tăng. Năm 2022, Cục Thương mại điện tử và kinh tế số đã yêu cầu các doanh nghiệp và tổ chức hoạt động thương mại điện tử gỡ bỏ, khóa 1.663 gian hàng với 6.437 sản phẩm vi phạm; chặn 5 website vi phạm có dấu hiệu lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Qua năm 2023, gỡ bỏ hơn 20.000 gian hàng với hơn 50.000 sản phẩm vi phạm. Năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện, xử lý 3.124 vụ vi phạm (tăng 266% so với năm 2023), chuyển cơ quan điều tra 4 vụ, xử phạt vi phạm hành chính 48 tỷ đồng (tăng 220% so với năm 2023); đặc biệt, trị giá hàng hóa vi phạm trên 34 tỷ đồng (tăng 440% so với năm 2023).

Trước thực tế đã nêu, nhiều ý kiến cho rằng, việc siết lại chất lượng, kiểm soát thuế thông qua định danh người bán hàng online là cần thiết.

Theo chuyên gia kinh tế - PGS, TS Đinh Trọng Thịnh, không chỉ ở Việt Nam mà các sàn thương mại điện tử nước ngoài yêu cầu người bán (doanh nghiệp, cá nhân) đều phải định danh. Mua bán hàng hóa, dịch vụ trên nền tảng thương mại điện tử mà không xác định được danh tính người bán thì người mua khá bấp bênh. Không những người tiêu dùng chịu thiệt khi người bán hàng ẩn danh mà việc này còn mở ra cánh cửa cho hàng giả, hàng nhái tràn lan trên thị trường. Khi không xác định được người bán, cơ quan chức năng sẽ không thể quản lý được về thuế, thất thu ngân sách.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú - giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội cũng cho rằng, việc định danh là cần thiết vì xác định được trách nhiệm của người bán hàng, nguồn gốc của sản phẩm, trong trường hợp có xảy ra tranh chấp cũng dễ xử lý hơn.

Theo vị chuyên gia này, thực tế, người tiêu dùng tham gia mua sắm trực tuyến hiện đang gặp khó khăn vì thiếu minh bạch thông tin sản phẩm, dịch vụ và thông tin của người bán như địa chỉ, điện thoại liên hệ hay các phương tiện khác. Thậm chí trong đơn hàng nhận được cũng không có thông tin về người bán. Đồng thời, cơ chế giải quyết tranh chấp trên môi trường trực tuyến chưa hiệu quả, khiến người tiêu dùng ít được bảo vệ khi quyền, lợi ích bị xâm phạm.

Trong nhiều trường hợp, người mua hàng và người bán không giải quyết được mâu thuẫn phát sinh trong quá trình giao dịch nhưng lại không có cách nào giải quyết, gây khó khăn cho người tiêu dùng. Hơn nữa, việc định danh người bán hàng online còn tạo công bằng đối với hộ kinh doanh truyền thống, bởi họ cũng phải đáp ứng yêu cầu về giấy phép kinh doanh, khai báo địa điểm kinh doanh, doanh thu tính thuế.

Theo các chuyên gia, việc định danh người bán hàng online không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, mà còn đảm bảo sự bình đẳng trong hoạt động kinh doanh, bảo vệ các doanh nghiệp làm ăn chân chính; xây dựng lòng tin cho một phương thức kinh doanh hiện đại và tiện lợi; đồng thời tạo thuận lợi cho công tác quản lý Nhà nước, đặc biệt là quản lý thuế kinh doanh.

Được biết, thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam được dự báo tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ với 55% người dân tham gia mua sắm trực tuyến, giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến trung bình đạt 600 USD/người/năm và doanh số thương mại điện tử bán lẻ B2C (các giao dịch thương mại giữa doanh nghiệp với đối tượng khách hàng là những cá nhân qua nền tảng Internet) tăng trưởng khoảng 25% mỗi năm và ước đạt 35 tỷ USD vào cuối năm 2025, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước.