Xây dựng Luật Thương mại điện tử: Cần tạo sân chơi bình đẳng giữa các chủ thể

Theo đó, mục tiêu xây dựng Luật Thương mại điện tử nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về việc hoàn thiện thể chế về thương mại điện tử (TMĐT); thể chế hóa, nội luật hóa các cam kết để phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thống nhất hệ thống pháp luật về TMĐT trong mối tương quan với các luật khác, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật. Giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc, các bất cập, hạn chế trong thực thi các văn bản quy phạm pháp luật về TMĐT trong thời gian vừa qua cũng như để phù hợp với xu thế đổi mới do công nghệ số đã làm thay đổi và định hình lại tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, trong đó có lĩnh vực TMĐT.

Đặc biệt Luật được xây dựng nhằm hoàn thiện chính sách, pháp luật về TMĐT theo hướng khuyến khích sáng tạo trong việc xây dựng và thực thi quy định, bảo đảm tính ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi; bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng; tạo động lực cho cạnh tranh và phát triển sáng tạo của doanh nghiệp; hỗ trợ, khuyến khích hoạt động của các tổ chức xã hội, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về TMĐT; tạo điều kiện cho TMĐT phát triển bền vững, có trật tự, làm động lực cho sự phát triển của nền kinh tế số.

Tuy nhiên, tại Dự thảo đề nghị xây dựng Luật đang được đưa ra lấy ý kiến góp ý, vẫn còn đó một số nội dung được cho chưa đảm bảo sự bình đẳng giữa các chủ thể tham gia TMĐT.

Trên cơ sở ý kiến của doanh nghiệp, tại văn bản trả lời Công văn số 402/BCT-TMĐT ngày 15/01/2025 của Bộ Công Thương về việc đề nghị góp ý Dự thảo Đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử mới đây, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, các nền tảng TMĐT có vốn đầu tư nước ngoài thành lập pháp nhân tại Việt Nam hiện cần xin nhiều giấy phép chỉ để thực hiện hoạt động TMĐT, bao gồm: Một - giấy phép thiết lập website cung cấp dịch vụ TMĐT (đăng ký với Bộ Công Thương) theo Nghị định 52/2013/NĐ-CP; Hai - giấy phép kinh doanh (với Sở Công Thương) theo Nghị định 09/2018/NĐ-CP.

Theo phản ánh của doanh nghiệp, giấy phép kinh doanh rất khó xin vì đây bản chất là một biện pháp bảo hộ thị trường nội địa khi Việt Nam gia nhập các hiệp định thương mại tự do. Tuy nhiên, giấy phép kinh doanh này lại không áp dụng với các nền tảng TMĐT xuyên biên giới, trong khi các nền tảng này có vốn 100% nước ngoài.

“Việc này tạo ra sự phân biệt giữa sàn TMĐT thành lập trong nước với sàn TMĐT xuyên biên giới, từ đó tạo ra sự bất bình đẳng về môi trường kinh doanh. Vô hình trung, điều này tạo ra sự bảo hộ ngược với ngành TMĐT, mà về lâu dài có thể khuyến khích các nhà đầu tư không tham gia đầu tư trực tiếp tại Việt Nam”, VCCI bày tỏ.

Do vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung chính sách đảm bảo bình đẳng giữa các chủ thể hoạt động TMĐT.

Cùng với nội dung đã nêu, về thủ tục cấp phép với sàn TMĐT nhỏ, theo VCCI, hiện nay, quy định pháp luật yêu cầu tất cả các STMĐT, bất kể quy mô và hình thức hoạt động, đều phải thực hiện thủ tục cấp phép trước khi hoạt động. Phương thức quản lý đánh đồng như vậy là chưa hợp lý, bởi:

Thứ nhất, việc này không phù hợp với các sàn TMĐT nhỏ, khiến các sàn này hoặc sàn mới phát hành thử nghiệm (startup) bị quản lý quá chặt. Lĩnh vực mạng xã hội, một lĩnh vực có tính chất và tác động tương tự, pháp luật cũng cho phép quản lý lỏng với các mạng xã hội nhỏ, cụ thể mạng xã hội có lượt truy cập thường xuyên thấp chỉ cần thực hiện thủ tục thông báo, nếu đủ lớn mới cần thực hiện thủ tục cấp phép, theo Điều 24.6.a Nghị định 147/2024/NĐ-CP.

Thứ hai, quy định này không phù hợp với tính chất hoạt động của một số sàn TMĐT. Các sàn này chỉ cho phép người bán đăng tải thông tin về sản phẩm. Việc giao dịch giữa các bên (giao kết, thanh toán, vận chuyển) đều thực hiện thông qua các phương thức khác (như điện thoại, chat…). Trong khi thực chất, các sàn TMĐT này chỉ như một kênh quảng cáo, tiếp thị sản phẩm, có thể hình dung như một “biển rao vặt online”. Các bước quan trọng trong quá trình giao dịch đều không diễn ra trên sàn TMĐT. Vì thế, không có nhiều rủi ro trong mô hình hoạt động này.

Từ những lý do đã nêu, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu cơ chế quản lý theo hướng giảm bớt các thủ tục đối với các sàn TMĐT nhỏ. Theo đó, các sàn TMĐT nhỏ hoặc các sàn TMĐT chỉ cung cấp tính năng giới thiệu, trưng bày sản phẩm chỉ cần thực hiện thủ tục thông báo khi bắt đầu hoạt động, và sẽ thực hiện thủ tục cấp phép khi đã phát triển đến một ngưỡng nhất định.

Được biết, Dự thảo Luật Thương mại điện tử đang được xây dựng với 7 Chương 40 Điều, tập trung vào các nội dung chính như: Những quy định chung - Đưa ra các khái niệm, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và nguyên tắc hoạt động TMĐT; Giao kết hợp đồng sử dụng chức năng đặt hàng trực tuyến trên nền tảng số TMĐT - Quy định về việc giao kết hợp đồng điện tử, quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch trực tuyến; Hoạt động TMĐT - Quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch TMĐT;…