FIATA World Congress 2025: “Chìa khoá” phát triển logistics xanh

Trong khuôn khổ FIATA World Congress 2025, phiên thảo luận chuyên đề “Thúc đẩy vận tải thuỷ và đường sắt cho phát triển chuỗi cung ứng bền vững” được tổ chức nhằm bàn thảo những giải pháp phát triển vận tải đa phương thức, bao gồm đường sắt, đường thủy nội địa. Đây được xem như lựa chọn thay thế hiệu quả cho vận tải đường bộ đang trở nên quá tải, đồng thời góp phần vào mục tiêu chung: giảm phát thải, phát triển logistics xanh, bền vững.

Đồng thuận với quan điểm: đường sắt vẫn đóng vai trò trong vận tải đa phương thức, song Ivan Petrov - nguyên Chủ tịch FIATA cho rằng, trong thế giới kết nối mạnh mẽ như hiện nay, vai trò của vận tải đường sắt cần được nhìn nhận với quy mô lớn hơn, kết nối quốc gia, khu vực với nhau. Do đó, các nền kinh tế nên xây dựng các hành lang đường sắt quốc tế thay vì chỉ tập trung vào phạm vi quốc gia. Ông kêu gọi các nước trong khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam đẩy mạnh liên kết xuyên biên giới để tăng cường vận tải hàng hóa bằng đường sắt.

Từ Hà Lan, doanh nhân Lambert van Dieren - người sáng lập hành lang xanh “Green Wagon Corridor” cho biết: “Green Wagon Corridor” được hình thành đã kết nối các trung tâm logistics châu Âu qua đường sắt và đường thủy. Mô hình này, đặc biệt được “xanh hoá” khi tích hợp năng lượng tái tạo và hệ thống vận hành điện hóa, giảm phát thải.

Thành công của “Green Wagon Corridor” hoàn toàn có thể được nhân rộng và Việt Nam có thể học hỏi mô hình này. Hiện khoảng cách từ Hà Nội đến TP Hồ Chí Minh, nối hai cực tăng trưởng lớn của Việt Nam có chiều dài khoảng 1.800 km; tương đương với tuyến Zwolle - Verona (dài khoảng 2.000 km) ở châu Âu.

Không chỉ tại châu Âu, sự phát triển mạnh mẽ của các nguồn năng lượng tái tạo được nhiều doanh nghiệp logistics toàn cầu tích hợp thay cho các nguồn nguyên liệu có phát thải lớn. Tại Trung Quốc, theo ông Chen Wei - Phó Tổng Giám đốc doanh nghiệp logistics quốc tế, quốc gia này đã ứng dụng năng lượng mặt trời và phương tiện điện hóa để giảm phát thải, đồng thời triển khai nền tảng số hóa tích hợp cho mạng lưới vận tải, giúp kết nối dữ liệu giữa cảng, đường sắt, kho bãi và phương tiện.

Việt Nam cũng đang từng bước thúc đẩy phát triển vận tải đa phương thức và logistics xanh. Ông Bùi Thiên Phú - Chuyên gia về đường thủy nội địa đánh giá, Việt Nam có tiềm năng to lớn phát triển đường thủy nội địa với khoảng 42.000 km sông ngòi nhưng hiện nay mới được khai thác một phần nhỏ. Là doanh nghiệp đang đẩy mạnh đầu tư phát triển đường thuỷ nội địa, ông Trần Tiến Dũng - Chủ tịch Marcstar Group thông tin: vận tải thủy nội địa giúp giảm 10 - 15% chi phí logistics và cắt giảm tới 70% lượng khí thải CO₂.

Tuy nhiên, hiện nay tại Việt Nam, đầu tư công cho lĩnh vực này chỉ chiếm 0,5 - 2% ngân sách giao thông, trong khi đường bộ chiếm khoảng 60%. Để phát triển phát triển vận tải đa phương thức, tăng khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng, các chuyên gia và doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ cần tăng đầu tư công cho đường sắt và đường thủy nội địa, đặt mục tiêu chiếm 2 - 5% ngân sách giao thông.

Bên cạnh đó, phát triển hành lang Bắc - Nam kết hợp tuyến Đông - Tây, kết nối cảng biển và các trung tâm công nghiệp. Trong đó, thúc đẩy hợp tác công - tư để huy động vốn tư nhân vào hạ tầng logistics gắn với cải cách hành chính, đơn giản hóa quy trình tại cảng, tiêu chuẩn hóa quy định giữa các cơ quan, giảm thủ tục chồng chéo.

Các giải pháp khác cần thực hiện là xây dựng nền tảng dữ liệu thống nhất, kết nối thời gian thực giữa cảng, kho bãi, doanh nghiệp và cơ quan quản lý; khuyến khích tín dụng xanh, giảm thuế và ưu đãi cho phương tiện, kho bãi, và thiết bị sử dụng năng lượng tái tạo.