FIATA World Congress 2025: Giảm thiểu rủi ro trong giai đoạn tái cấu trúc chuỗi cung ứng

Tại FIATA World Congress 2025, các chuyên gia và đại diện chính phủ đến từ nhiều quốc gia đã cùng bàn luận về chủ đề "Tái cấu trúc thương mại toàn cầu: Thách thức và chiến lược thích ứng mới", trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với khủng hoảng địa chính trị, thay đổi chính sách thuế quan và sự phức tạp ngày càng tăng trong thương mại quốc tế.

Việt Nam xây dựng Chiến lược phát triển logistics mới

Trao đổi tại phiên thảo luận, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương thông tin, Việt Nam đang hoàn thiện Chiến lược phát triển logistics quốc gia mới, gồm tám trọng tâm lớn nhằm tạo nền tảng pháp lý, hạ tầng và nguồn lực vững chắc, giúp logistics trở thành ngành dịch vụ quan trọng trong tiến trình hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Hải, hoàn thiện khung pháp lý là ưu tiên hàng đầu nhằm tạo môi trường thuận lợi, minh bạch cho doanh nghiệp logistics phát triển và khắc phục những bất cập còn tồn tại trong các quy định hiện hành. Phát triển hạ tầng logistics hiện đại, đặc biệt là hai trung tâm logistics quy mô lớn tại khu vực phía Nam cũng là một trong những hướng đi trọng tâm để nâng cao năng lực kết nối quốc tế.

Bên cạnh đó, chiến lược đặt mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp logistics trong nước, khi phần lớn doanh nghiệp hiện nay có quy mô nhỏ, hoạt động chủ yếu trong phạm vi nội địa.

“Chúng tôi muốn thúc đẩy các doanh nghiệp vươn ra thị trường quốc tế, tìm kiếm đối tác và cơ hội mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Hải nhấn mạnh.

Một trụ cột quan trọng khác là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và logistics xanh. Việt Nam sẽ tập trung đào tạo đội ngũ nhân lực có kỹ năng, trình độ quốc tế và năng lực thích ứng nhanh với xu hướng mới.

Song song đó, vai trò của các hiệp hội như Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) sẽ được phát huy mạnh mẽ hơn nhằm hình thành một cộng đồng logistics gắn kết, hỗ trợ lẫn nhau trong phát triển dịch vụ.

Ngoài ra, chiến lược mới cũng hướng đến việc xây dựng các khu thương mại tự do (free trade zones), mô hình còn tương đối mới tại Việt Nam, nhằm tạo cú hích thu hút đầu tư, phát triển dịch vụ logistics giá trị cao.

"Việt Nam cũng đang đẩy mạnh khai thác hành lang kinh tế Đông – Tây, kết nối khu vực miền Trung với Lào, Campuchia và Myanmar, biến khu vực này thành “bàn đạp” cho tăng trưởng và mở rộng liên kết trong mạng lưới logistics khu vực", ông Hải nói thêm.

Ông Trần Thanh Hải khẳng định: "Với chiến lược mới, Việt Nam mong muốn trở thành một điểm đến hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư quốc tế, đồng thời nâng tầm năng lực logistics nội địa để bắt nhịp với xu thế toàn cầu hóa mới”.

Thuế đối ứng và bài toán cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu

Bên cạnh đó, các diễn giả đã cùng phân tích việc thay đổi về chính sách thuế quan, đặc biệt tại Mỹ, đã gây ra dịch chuyển chuỗi cung ứng và làm gia tăng sự bất ổn.

Ông Brandon Fried, Giám đốc Điều hành, chuyên gia Xây dựng Đội ngũ và Hàng hóa Hàng không, Hiệp hội Airforwarders Mỹ cho rằng, thuế đối ứng thực chất là một phép đo của cán cân thương mại hai chiều giữa các quốc gia. Tuy nhiên, người tiêu dùng mới là đối tượng gánh chịu tác động nặng nề nhất từ các chính sách thuế quan.

Đồng thời, việc Mỹ xóa ngưỡng miễn thuế (de minimis) cho các lô hàng dưới 800 USD đã dẫn đến hàng tỷ gói hàng bị tính thuế, gây rối loạn cho các hãng vận tải và đại lý giao nhận.

Ông Brandon nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp thiếu năng lực số hóa trong tuân thủ hải quan sẽ gặp nhiều khó khăn.

Quá trình chuyển đổi này báo hiệu giai đoạn đầy thách thức, đặc biệt đối với các công ty giao nhận nhỏ. “Nhiều tuyên bố cho rằng Mỹ đang thu về hàng tỷ USD từ thuế nhập khẩu, nhưng thực tế, người chịu chi phí chính là người tiêu dùng. Đặc biệt, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, những mắt xích quan trọng trong nền kinh tế, không đủ nguồn lực để chống chịu các biến động này. Điều cần thiết hiện nay là quay trở lại một chính sách thuế quan hợp lý và ổn định hơn,” ông Fried nói.

Đại diện Việt Nam, ông Trần Thanh Hải nhấn mạnh Việt Nam vẫn kiên định với định hướng tự do hóa thương mại và duy trì cam kết hội nhập quốc tế.

“Khi một số quốc gia tăng thuế nhập khẩu, Việt Nam đã có những phản ứng chính sách kịp thời khi điều chỉnh thuế nhập khẩu từ 49% xuống còn 20%, thậm chí 0% với một số mặt hàng, nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu", ông Hải cho biết.

Chính sách thuế này hỗ trợ Việt Nam trở thành điểm đến thay thế Trung Quốc trong sản xuất và xuất khẩu. Tuy nhiên, ông Hải cũng lưu ý rằng các bên trong chuỗi cung ứng cần tuân thủ nghiêm quy tắc xuất xứ và quy định sản xuất để tránh bị phạt.

Chuyển đổi số trong chuỗi cung ứng và tuân thủ thương mại

Các chuyên gia đến từ châu Âu và khu vực châu Á – Thái Bình Dương cũng đồng thuận rằng thuế đối ứng làm gián đoạn kết nối, tăng chi phí và ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong bối cảnh hiện nay, chuỗi cung ứng toàn cầu đang chịu sức ép lớn từ sự bất định chính sách.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp logistics và xuất khẩu cần nhanh chóng thích nghi với yêu cầu tuân thủ thương mại ngày càng chặt chẽ, đặc biệt là về quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn ESG.

Theo ông Martin Lee, Quản lý Kinh doanh Khu vực Châu Phi, Châu Á, Trung Đông, Tiểu lục địa Ấn Độ và Châu Úc – New Zealand, WiseTech Global, hệ thống API chính là “xương sống” của kết nối toàn cầu, từ hải quan đến hãng tàu và hãng hàng không.

Ông Lee nhận định, ngành logistics cần áp dụng hệ thống kết nối API theo thời gian thực, liên kết chính phủ – hãng vận tải – khách hàng để theo kịp quy định thay đổi nhanh. Mặt khác, ông Lee cho rằng, việc tập trung dữ liệu chất lượng cao tạo ra “nguồn thông tin duy nhất”, cho phép tự động hóa và ra quyết định nhanh hơn, giúp giảm lỗi thủ công, tăng tốc thông quan, và giảm chi phí trì hoãn.

Mặc dù vậy, vẫn còn thách thức là đồng bộ chất lượng dữ liệu giữa nhiều bên để tránh sai lệch, phạt hoặc kiểm tra bổ sung.

Tuy nhiên, ông Lee nhấn mạnh, cần đào tạo thế hệ kế cận, duy trì kỹ năng giải quyết vấn đề trong bối cảnh AI ngày càng thay thế thao tác thủ công. Cập nhật hệ thống ngay khi chính phủ ban hành quy định mới để giúp ra quyết định trước khi hàng đến, dù vẫn còn hạn chế do thời gian vận chuyển vật lý.

Từ góc nhìn chiến lược, các diễn giả thống nhất rằng chuỗi cung ứng toàn cầu đang cần một định hướng dài hạn để đảm bảo khả năng chống chịu trước bất ổn địa chính trị. Giảm thiểu rủi ro trong chuỗi cung ứng không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà còn là vấn đề chiến lược quốc gia, sự phối hợp đa ngành và đầu tư lâu dài vào dữ liệu, con người và kết nối.

Trong thế giới đầy biến động, khả năng thích ứng nhanh, hành động chủ động và phối hợp chặt chẽ giữa các bên chính là chìa khóa để đảm bảo dòng chảy thương mại toàn cầu không bị gián đoạn.