Giải ngân vốn đầu tư công: Nhà thầu bị áp lực “kép” vì giá vật liệu tăng cao

Đó là một trong những nguyên nhân dẫn tới chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công được các nhà thầu thi công chỉ ra trước sự khan hiếm nguồn cung VLXD.

Nhà thầu bị áp lực và tác động kép

Theo ghi nhận của PV Diễn đàn Doanh nghiệp tại các tỉnh phía Nam, thời gian gần đây, thị trường vật liệu xây dựng (VLXD), đặc biệt là cát và đá chứng kiến sự tăng giá mạnh, làm đội chi phí đầu vào khiến nhiều nhà thầu xây lắp đối mặt với nguy cơ thua lỗ. Chưa kể, một khi giá VLXD tăng cao do nguồn cung khan hiếm sẽ tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi công nhiều công trình, tạo áp lực kép với nhà thầu xây lắp.

Đơn cử, tại Dự án Đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng. Đây là 1 trong 3 dự án cao tốc trọng điểm quốc gia đang triển khai trên địa bàn tỉnh Hậu Giang. Tổng khối lượng thi công hoàn thành của Dự án thành phần (DATP) 3 thuộc Dự án Đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1 tính đến đầu tháng 6/2025 đạt khoảng 2.330 tỷ đồng, bằng 42,98% giá trị hợp đồng. Trong đó, Gói thầu số 1 có giá trị thực hiện 1.550 tỷ đồng, đạt 52% giá trị hợp đồng, bảo đảm yêu cầu tiến độ. Gói thầu số 2 có giá trị thực hiện 780 tỷ đồng, đạt 33,04% giá trị hợp đồng, chậm khoảng 5% so với kế hoạch.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Hậu Giang, nhìn chung các công trình cầu đạt tiến độ. Tuy nhiên, tiến độ xây dựng phần nối tuyến chưa đạt yêu cầu do nguồn cát đắp về công trường còn chậm. Hiện chủ đầu tư đôn đốc các nhà thầu rút ngắn tiến độ xử lý nền đất yếu để hoàn thành hợp đồng trước tháng 7/2026. Song, mục tiêu này đang thực sự là vấn đề thách thức đối với cả nhà thầu và các đơn vị thi công vì nguồn cát đắp nền thiếu nghiêm trọng.

Theo dữ liệu của Diễn đàn Doanh nghiệp, Hậu Giang là địa phương khó khăn nhất trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long về nguồn VLXD cao tốc do phải dựa hoàn toàn vào nguồn cát điều phối từ các mỏ ở An Giang, Bến Tre… Có thời điểm tổng nhu cầu của địa phương này khoảng 15.000 m3/ngày nhưng lượng cát cung ứng chỉ khoảng 4.500 m3/ngày do công suất khai thác của các mỏ còn hạn chế. Không những thế, các nhà thầu còn gặp khó khăn lớn hơn vì giá cát tăng cao.

Liên quan tới những áp lực về giá VLXD tăng cao, ông Dương Đình Tuấn - Giám đốc Ban Điều hành (Trường Sơn 10), thuộc Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn cho biết, theo tính toán sơ bộ, giá thành cát đắp nền theo cơ chế đặc thù khoảng 300.000 đồng/m3. Giá cát đắp nền nguồn thương mại dao động từ 330.000 - 350.000 đồng/m3. Nguồn cát nhập khẩu từ Campuchia còn cao hơn, khoảng 400.000 đồng/m3 đối với cát đắp nền và hơn 400.000 đồng/m3 đối với cát xây dựng dùng đổ bê tông.

“Giá cát tăng quá cao so với hợp đồng khiến nhà thầu không chịu nổi. Tình trạng này ảnh hưởng rất lớn đến lợi nhuận, thậm chí gây thua lỗ, khiến nhiều nhà thầu vô cùng khó khăn, ảnh hưởng tới tiến độ dự án là điều không thể tránh khỏi”, ông Tuấn thông tin.

Doanh nghiệp đứng trước nguy cơ thua lỗ

Tương tự, ghi nhận tại các dự án đầu tư công tại Đông Nam Bộ, ông Nguyễn Xuân Hiệp - Giám đốc Công ty TNHH Thương mại dịch vụ Thi công xây dựng cầu đường Hồng An, nhà thầu tham gia thi công đường Vành đai 3 - TP HCM và một số công trình tại TP HCM cho biết, giá cát san lấp tại TP HCM đang giao động khoảng 270.000 đồng/m3, giá cát nguồn nhập khẩu Campuchia khoảng 300.000 đồng/m3 (chưa bao gồm thuế VAT), giá đá xây dựng 0x4 hiện cũng tăng cao ở mức 410.000 đồng/m3.

“So với giá cát đắp nền theo hợp đồng thi công Dự án Vành đai 3 - TP.HCM là 190.000 đồng/m3, giá đá cấp phối 0x4 là 285.000 đồng/m3 thì hiện các nhà thầu chịu lỗ rất lớn”, ông Hiệp nói và cho biết thêm, nếu giá VLXD không giảm thì nhà thầu xây dựng sẽ gánh khoản lỗ không hề nhỏ.

Cũng theo ông Hiệp, doanh nghiệp chịu rủi ro vì tình trạng khan hiếm và tăng giá cát, đá. Từ những yếu tố này, các nhà thầu ở TP HCM không chỉ đối mặt với nguy cơ bị lỗ khi thực hiện các hợp đồng xây lắp, mà kéo theo khả năng tài chính, tín dụng cũng bị ảnh hưởng lớn về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Đồng quan điểm, ông Cao Xuân Vinh - Phó Giám đốc Công ty CP Xây dựng Tân Nam, nhà thầu thi công DATP 3 đường Vành đai 3 - TP HCM đoạn qua tỉnh Đồng Nai cho biết: Hai năm trở lại đây, Đồng Nai luôn là “điểm nóng” về VLXD cả về nguồn cung lẫn giá cả, khiến nhiều nhà thầu điêu đứng. Nhà thầu đảm nhiệm Gói thầu số 26 với giá trị 529,779 tỷ đồng. Hiện nay, nguồn cung vật liệu như đá, đất đắp, cát rất căng thẳng do nhiều dự án giao thông trọng điểm cùng lúc triển khai. Có thời điểm Nhà thầu phải mua đất đắp nguồn thương mại với giá hơn 400.000 đồng/m3. Trong khi đó, giá đất đắp nền trong hợp đồng xây lắp là 250.000 đồng/m3 khiến nhà thầu xây lắp đứng trước nguy cơ thua lỗ.

“Chi phí vật liệu đội lên rất cao và nguồn vật liệu thương mại mua từ người dân gây khó khăn ở bước hạch toán đầu vào, bước làm hồ sơ nghiệm thu, thanh toán. Chúng tôi và nhiều nhà thầu xây lắp đang rất vất vả, mong có cơ chế điều chỉnh đơn giá vật liệu, gỡ vướng mắc”, ông Vinh nói.

Theo đánh giá của các chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng, để chia sẻ khó khăn, rủi ro với nhà thầu xây dựng, cơ quan quản lý nhà nước cần sớm có giải pháp can thiệp như: rà soát, bổ sung quy hoạch khai thác mỏ cát, đá hợp lý, bảo đảm nguồn cung bền vững; xem xét các quy định về cơ chế bù giá, điều chỉnh đơn giá trong hợp đồng xây dựng; tăng cường kiểm tra, xử lý hành vi găm hàng, đầu cơ vật liệu xây dựng; đẩy mạnh sử dụng vật liệu thay thế. Chỉ khi giá VLXD ổn định mới giảm áp lực cho nhà thầu và là yếu tố then chốt để bảo đảm tiến độ và chất lượng công trình.