Giải ngân vốn đầu tư công: Siết chặt kỷ luật, kỷ cương để tạo chuyển biến tích cực

Đó là thông điệp được lãnh đạo các tỉnh thành các phía Nam gửi tới chủ đầu tư, các nhà thầu thi công các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm trước áp lực giải ngân vốn đầu tư công năm 2025.

Theo số liệu thống kê, sau khi sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính, TP HCM và tỉnh Đồng Nai là 2 trong 5 địa phương có quy mô kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 lớn nhất cả nước. Tuy vậy, kết quả giải ngân vốn đầu tư công đến hết tháng 7 chưa được như kỳ vọng đặt ra áp lực lớn cho 2 địa phương này.

Cụ thể, sau sáp nhập, TP HCM (bao gồm Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương) có tổng kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 là 144.983,784 tỷ đồng, lớn nhất cả nước. Trong đó, nguồn vốn ngân sách trung ương là 15.299,921 tỷ đồng, vốn ngân sách địa phương là 129.683,863 tỷ đồng. Theo số liệu của Bộ Tài chính, tính đến hết ngày 31/7/2025, lượng vốn đầu tư công TP HCM đã giải ngân là 53.439,377 tỷ đồng, đạt 36,9% so với tổng kế hoạch vốn và 41,8% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Hiện TP HCM đứng thứ 19 trong 34 tỉnh, thành theo thứ tự giải ngân từ cao đến thấp. So với tỷ lệ giải ngân bình quân chung của cả nước (43,9%), thì TP HCM với mệnh danh là “đầu tầu” kinh tế khu vực phía Nam nói riêng và cả nước nói chung xem ra vẫn còn nhiều việc phải làm để tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công.

Siết chặt kỷ luật, kỷ cương

Theo ông Lương Minh Phúc - Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM (TICIP), năm 2025, lượng lớn vốn đầu tư công được TP HCM bố trí cho các dự án trọng điểm, như: đường bộ cao tốc, vành đai, bệnh viện, môi trường... Song, những vướng mắc cố hữu như giải phóng mặt bằng, thiếu vật liệu, thủ tục đầu tư (ở một số dự án)… làm cho tiến độ thi công chưa thể đẩy nhanh như kỳ vọng, kéo theo nguồn vốn lớn bố trí cho nhóm dự án này chưa thể bứt tốc giải ngân.

Đơn cử, Dự án Vành đai 3 - TP HCM có 4 dự án thành phần (DATP), trong đó, 2 DATP xây dựng và 2 DATP bồi thường, hỗ trợ tái định cư do TP HCM làm cơ quan chủ quản. Theo báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước 6 tháng và ước 7 tháng năm 2025 do Bộ Tài chính công bố, các DATP này đều có tỷ lệ giải ngân rất thấp. Cụ thể, DATP 1 năm 2025 được bố trí 8.331,1 tỷ đồng nhưng tới ngày 31/7/2025 mới giải ngân được 1.247,5 tỷ đồng, đạt 15% so với kế hoạch. DATP 5 được bố trí 1.726,8 tỷ đồng, giải ngân tính tới cuối tháng 7 là 266,9 tỷ đồng, đạt 15,5% so với kế hoạch. DATP 6 được bố trí 2.829,5 tỷ đồng, hiện mới giải ngân được 289,2 tỷ đồng, đạt 10,5% kế hoạch. Một dự án khác là Vành đai 2 - TP.HCM có 2 DATP được bố trí hơn 1.000 tỷ đồng nhưng dự kiến tới tháng 10/2025 mới có thể khởi công.

Cũng theo ông Phúc, đặc biệt, trong kế hoạch vốn năm nay, TP HCM bố trí khoảng 8.500 tỷ đồng cho 2 dự án đường bộ cao tốc gồm: cao tốc TP HCM - Mộc Bài và cao tốc TP HCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành đoạn qua tỉnh Bình Dương (cũ). Đối với cao tốc TP HCM - Mộc Bài, năm 2025, DATP 2 Đầu tư xây dựng đường gom, dân sinh, cầu vượt ngang đường cao tốc được bố trí 678 tỷ đồng. DATP 3 Bồi thường, hỗ trợ tái định cư đoạn qua TP HCM được bố trí 3.633 tỷ đồng. Trong khi đó, DATP 1 cao tốc TP HCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành đoạn qua tỉnh Bình Dương (cũ) được bố trí 4.000 tỷ đồng. Phần lớn nguồn vốn bố trí cho 2 dự án cao tốc nêu trên để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. Với những khó khăn, vướng mắc hiện nay, nguồn vốn này khó có thể giải ngân nhanh.

Đáng chú ý, liên quan tới những khó khăn trong giải ngân vốn đầu tư công, nhấn mạnh tại Kỳ họp thứ 2 HĐND TP HCM khóa X, ông Võ Văn Minh - Chủ tịch HĐND TP HCM yêu cầu, TP HCM cần tiếp tục triển khai các giải pháp đủ mạnh để xử lý dứt điểm các dự án, công trình xây dựng cơ bản dừng thi công, chậm tiến độ.

“Siết chặt kỷ luật, kỷ cương về tiến độ thi công và giải ngân vốn đầu tư công để xử lý dứt điểm các dự án, công trình chậm tiến độ nhằm tạo chuyển biến tích cực, rõ nét, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và toàn vùng”, ông Minh nhấn mạnh.

Chật vật giải ngân với các dự án lớn

Tương tự, ghi nhận tại tỉnh Đồng Nai, sau khi sáp nhập với Bình Phước, Đồng Nai có tổng kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 hơn 35.613,487 tỷ đồng, ước giải ngân đến hết ngày 31/7/2025 là 9.131,234 tỷ đồng, đạt 25,6% kế hoạch. Với tỷ lệ giải ngân thấp hơn nhiều so với mức bình quân chung cả nước (43,9%), Đồng Nai vào nhóm 5 tỉnh, thành giải ngân thấp nhất cả nước. Tình hình giải ngân tại nhiều dự án hạ tầng giao thông lớn do Đồng Nai làm cơ quan chủ quản chật vật trong thời gian dài do thiếu mặt bằng, thiếu vật liệu như: DATP 1 cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, DATP 3 Vành đai 3 - TP HCM…

Về nguyên nhân, đại diện lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai chỉ ra 5 nguyên nhân khách quan và 2 nguyên nhân chủ quan khiến giải ngân vốn đầu tư công đạt thấp. Trong đó, các dự án bố trí vốn thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng đang thực hiện thủ tục kiểm đếm, xác định nguồn gốc đất…, đến quý III mới phê duyệt phương án bồi thường và giải ngân vốn kế hoạch. Một số dự án được bố trí nguồn vốn lớn để khởi công xây dựng nhưng cần thời gian làm các thủ tục lập hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công, lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu, khởi công xây dựng nên chưa thể giải ngân. Sau sáp nhập, sắp xếp lại đơn vị hành chính, công tác thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, thẩm định thiết kế cơ sở, thẩm định thiết kế xây dựng, công tác thanh toán, quyết toán phải kéo dài thời gian xử lý. Ngoài ra, việc đấu giá quyền sử dụng đất gặp nhiều khó khăn, trong khi vốn đầu tư từ nguồn tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng lớn trong nguồn ngân sách địa phương cũng ảnh hưởng lớn đến tiến độ thi công, giải ngân các dự án sử dụng nguồn vốn này. Năng lực một số chủ đầu tư còn hạn chế, hồ sơ dự án phải chỉnh sửa dẫn đến chậm hoàn thành các thủ tục đầu tư.

Theo ông Đinh Tiến Hải - Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đồng Nai, nguyên nhân dẫn đến Đồng Nai giải ngân vốn đầu tư công chậm xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan.

Đơn cử, tại dự án nâng cấp tuyến ĐT.753, xây cầu Mã Đà là cấp thiết, giúp kết nối Tây Nguyên với sân bay Long Thành và cảng Cái Mép – Thị Vải. Hiện nay, đơn vị đang đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo chất lượng để sớm đưa dự án vào khai thác. Theo kế hoạch, dự án phải hoàn thành vào tháng 12/2025, đến nay đã đạt được hơn 50% tổng tiến độ và một phần hạng mục đã được đưa vào sử dụng.

Đối với dự án này, hiện nay, khối lượng người dân bàn giao mặt bằng trước để thi công phần mặt đường đạt khoảng 70%. Tuy nhiên, đối với hạ tầng kỹ thuật, nhiều công trình như: điện, viễn thông, cấp nước chưa thể di dời do chưa có mặt bằng bàn giao. Đặc biệt, trong đó còn vướng khoảng 140 cột điện do điện lực chưa di dời, đây cũng là nguyên nhân dẫn đến dự án còn đang chậm so với dự kiến. Mặc dù, UBND tỉnh Đồng Nai đã nhiều lần làm việc, đôn đốc và ban hành văn bản số 2948/UBND-KT ngày 19/6/2025 gửi Tổng Công ty Điện lực miền Nam, đến nay các trụ điện vẫn chưa được di dời, gây đình trệ nghiêm trọng cho công tác thi công, ảnh hưởng đến tiến độ.

Đáng chú ý, liên quan tới áp lực giải ngân vốn đầu tư công, trong cuộc họp mới đây, ông Võ Tấn Đức - Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai đánh giá, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công thấp do công tác chuẩn bị đầu tư và giải phóng mặt bằng còn chậm. Vì vậy, UBND tỉnh Đồng Nai đã giao các sở, ngành áp dụng “luồng xanh” trong công tác thẩm định. Rút ngắn tối đa thời gian thực hiện các thủ tục hành chính có liên quan đến công tác giải ngân vốn đầu tư công. Chủ động hướng dẫn, phối hợp với chủ đầu tư trong quá trình lập hồ sơ thiết kế xây dựng để tránh việc chỉnh sửa nhiều lần.

“Để đạt mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công, Đồng Nai phát động Chiến dịch “30 ngày đêm giải ngân vốn đầu tư công”, đặt mục tiêu phấn đấu đến cuối tháng 8/2025 giải ngân thêm hơn 11.400 tỷ đồng, tương ứng 55% kế hoạch”, ông Đức nêu.