Khơi thông thị trường vốn cho doanh nghiệp công nghệ bứt phá

Tại tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số” do báo Nhân Dân và Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) tổ chức, ông Lê Quốc Minh - Tổng Biên tập báo Nhân Dân nhấn mạnh: đột phá từ thị trường vốn sẽ kích hoạt một loạt giải pháp khác giải quyết nhiều vướng mắc thúc đẩy phát triển hoạt động khoa học công nghệ và chuyển đổi số theo tinh thần của Nghị quyết 57 - NQ/TW.

Rào cản từ nguồn lực tài chính

Nghị quyết 57 - NQ/TW cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2030 đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số với ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế. Kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, sau thời gian đầu ươm tạo, các doanh nghiệp công nghệ lớn trong nước đều giữ vị trí then chốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp này hứa hẹn sẽ trở thành một trong những động lực quan trọng, có khả năng “ghé vai” cùng Nhà nước hỗ trợ hệ sinh thái khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong kỷ nguyên mới.

Theo nhận định của IDS, tại Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song rào cản về huy động vốn khiến các doanh nghiệp này khó khăn phát triển quy mô. Thị trường vốn tại Việt Nam hiện chưa phát triển đồng bộ, chưa cung cấp đầy đủ sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu, đặc thù của nhiều đối tượng trên thị trường, đặc biệt là các start - up công nghệ.

Để phát triển khoa học công nghệ và chuyển đổi số, Nghị quyết 57 - NQ/TW xác định, thể chế là điều kiện tiên quyết, cần hoàn thiện và đi trước một bước. Với tinh thần này, bà Phạm Thúy Chinh - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế tài chính Quốc hội cho rằng, đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật về thị trường vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo để vừa bảo đảm yêu cầu quản lý vừa khuyến khích phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia rất cần thiết. Nguồn lực này cùng với nguồn lực tài chính công sẽ đảm bảo nền kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng cao, hướng tới đạt 2 con số.

Theo bà Phạm Thúy Chinh, dù Nhà nước có cố gắng đến mấy thì tỷ trọng đầu tư công trong tổng mức đầu tư toàn xã hội chỉ mang tính dẫn dắt, đầu tư từ khu vực tư nhân đóng vai trò quan trọng nhất. Nghị quyết 57 cũng đặt ra mục tiêu dành 2% GDP cho R&D, trong đó kinh phí xã hội sẽ chiếm tới 60%.

Thể chế hóa quan điểm trên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế tài chính Quốc hội, nhiều chính sách đặc biệt thí điểm được Quốc hội nhằm tạo đột phá cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong dự kiến chương trình lập pháp của kỳ họp thứ 9, Quốc hội sẽ tiếp tục hoàn thiện các luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư, Luật Khoa học và công nghệ. Vấn đề huy động nguồn lực tài chính của xã hội cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cũng được quan tâm xem xét.

Khơi thông nguồn vốn

Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Mỹ, Trung Quốc, Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các start-up công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những “kỳ lân” - các công ty định giá hơn 1 tỷ USD. Tại Việt Nam, đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis.

Các kỳ lân công nghệ ở Việt Nam có thể gia tăng nhiều hơn nếu những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, nhất là vướng mắc liên quan đến dòng vốn được khơi thông. Theo IDS, quy định của Luật Chứng khoán, để thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, doanh nghiệp cần bảo đảm có lợi nhuận trong 2 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO và không có lỗ lũy kế. Quy định này rất khó thực hiện đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, bởi giai đoạn đầu tư ban đầu thường kèm theo thua lỗ tạm thời do chi phí đầu tư cao cho R&D.

Từ góc độ doanh nghiệp, chia sẻ bài học quan trọng từ những thương vụ huy động vốn thành công trên thị trường quốc tế, bà Nguyễn Ngọc Anh - Tổng Giám đốc SSI Asset Management đồng tình với quan điểm Việt Nam cần nâng cao hiệu quả thị trường vốn. Việc IPO còn gặp vướng mắc do các quy định niêm yết hiện tại chưa linh hoạt, không phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo chưa có lợi nhuận cần tiếp cận vốn dễ dàng hơn để thúc đẩy tăng trưởng.

Từ thực tế này, chuyên gia của IDS cho rằng cần có chính sách đột phá để các doanh nghiệp công nghệ có thể huy động vốn trong nước. Trước mắt có thể xem xét khả năng cho phép các doanh nghiệp công nghệ thực hiện IPO và niêm yết mà không bị ràng buộc bởi điều kiện “không lỗ lũy kế” ngay trên HOSE/HNX hoặc thử nghiệm trong khuôn khổ Trung tâm Tài chính Quốc tế đang trong quá trình xây dựng tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.