Kiến tạo động lực tăng trưởng mới: Từ sàn giao dịch của Trung tâm tài chính quốc tế

tiên phong về thể chế trong giao dịch tài chính số, tài sản số và ứng dụng công nghệ tài chính, Việt Nam đang đứng trước những cơ hội rất lớn để đưa động lực mới đóng góp vào tăng trưởng GDP cao.

LTS: Để tạo động lực tăng trưởng mới, Việt Nam cần thêm chính sách khuyến khích các tổ chức tài chính cung cấp dịch vụ tài chính linh hoạt cho doanh nghiệp công nghệ cũng như cần giám sát và đẩy mạnh thực thi các chính sách này lan tỏa trong thực tiễn.

TS Đinh Thế Hiển, Chuyên gia Kinh tế, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tin học và Kinh tế Ứng dụng trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp.

- Theo Bộ Công Thương, dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chính sách xuất nhập khẩu hàng hóa, phân phối hàng hóa, dịch vụ, sàn giao dịch hàng hóa (GDHH) và hoạt động của Sở Giao dịch hàng hóa trong IFC (TTTC) tại Việt Nam, dự kiến sẽ có 6 sàn GDHH được triển khai thời gian tới. Ông có nhận định về mô hình này như thế nào?

Để thành lập một IFC có tính cạnh tranh quốc tế mà khi ra mắt có thể vận hành, đứng vững và phát triển được, thì nguyên tắc cơ bản ở giai đoạn đầu là phải luôn tập trung vào những thế mạnh quốc gia, hoặc là những yếu tố mà Việt Nam có thể tập trung và ở cấp độ quốc gia hỗ trợ được. Theo đó, mới từng bước mới phát triển thêm.

Bên cạnh đó, mục tiêu thành lập một IFC của Việt Nam là tạo điều kiện huy động vốn, nguồn lực cho doanh nghiệp và nền kinh tế, qua đó đóng góp cho nâng cao năng lực cạnh tranh, đột phá tăng trưởng. Các sàn GDHH chính là các kênh để thu hút dòng vốn tài chính lớn này.

Theo nguyên tắc này, tôi cho rằng đó trước hết nên là sàn giao dịch trái phiếu quốc tế tập trung, trên nền tảng mã hóa, là kênh dẫn vốn tối ưu không chỉ cho quốc gia, với các dự án trọng điểm – cơ sở hạ tầng quy mô rất lớn và có ý nghĩa kiến tạo cho đột phá tăng trưởng tương lai, điển hình như dự án đường sắt cao tốc 67 tỷ USD; còn là kênh dẫn vốn hiệu quả cho doanh nghiệp. Hiện tại, chúng ta cũng đã có sàn giao dịch trái phiếu truyền thống và bước đầu vận hành khá hiệu quả, song việc nâng tầm sàn và tích hợp yếu tố công nghệ, kỹ thuật số mới để triển khai, sẽ mang đến giá trị mới.

Thứ hai, đi vào chi tiết, tập trung ở yếu tố lợi thế Việt Nam, xây dựng sàn GDHH nông sản, một trong 6 sàn theo dự thảo nêu, cần được ưu tiên vì đây là lợi thế cạnh tranh rất lớn của Việt Nam, liên quan đến tư nhân SME, hộ kinh doanh cá thể, nông dân trong chuỗi cung ứng.

Thứ ba, tại IFC, cần nâng tầm Sở giao dịch Chứng khoán Việt Nam lên ở quy mô lớn hơn và bền vững hơn. Đây sẽ là trục hình thành IFC ở bất kỳ quốc gia nào.

Thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế của Việt Nam sẽ tạo điều kiện huy động vốn, nguồn lực cho doanh nghiệp và nền kinh tế, qua đó đóng góp cho nâng cao năng lực cạnh tranh, đột phá tăng trưởng.

- Với dự kiến 6 sàn GDHH triển khai vừa kết hợp, tập trung nhưng vừa đảm bảo đặc tính chuyên biệt cần thiết của một số sàn chuyên biệt theo chuẩn quốc tế và theo đặc thù Việt Nam, cần lưu ý gì, thưa ông?

Một số sàn giao dịch như nêu, ví dụ tín chỉ carbon, số mới... là sàn GDHH và tài sản kỹ thuật số có tính đón tương lai. Chúng ta vẫn đang chờ các Nghị định cụ thể, đặc biệt là Nghị định từ Bộ Tài chính đối với quy định thí điểm sàn giao dịch tài sản số, tiền mã hóa. Tuy nhiên, cho đến hiện nay, đối với tôi, vẫn còn những dấu hỏi đặt ra về vai trò của sàn này, mục tiêu thu hút vốn và vận hành cũng như giá trị thực sự cho doanh nghiệp, cho nền kinh tế. Tôi kì vọng các quy định khi thí điểm đều trên cơ sở nghiên cứu rất kỹ và xác định rõ mục tiêu, lợi ích chúng ta đạt được cũng như đảm bảo về tính hấp dẫn, hài hòa với các quy định chung của pháp luật Việt Nam, của tiền tệ, ngoại hối, giá trị tiền đồng.

- Về quy tắc vận hành các sàn, có thể sử dụng hệ thống chung hay không, thưa ông?

Mô hình sở giao dịch Chứng khoán và sở SGHH trên thế giới đã có chuẩn mực hàng trăm năm, với hệ thống gồm trung tâm thanh toán, giám sát, ngân hàng, công ty thành viên tạo lập... Các thành phần trong hệ thống và Sở GDCK hay Sở GDHH đều có thể sử dụng tài nguyên của nhau. Chẳng hạn các CTCK cũng có thể là thành viên của Sàn Giao dịch tài sản số, thành viên sàn GDHH… Mấu chốt ở đây là công nghệ, hệ thống máy chủ, phần mềm kết nối. Quy tắc vận hành, sử dụng chung tài nguyên giúp tiết kiệm chi phí, tinh giản các mô hình cồng kềnh, gia tăng hiệu quả khai thác chung của cơ sở vật chất cũng như nhân lực, đa dạng hóa khách hàng tương tác đồng thời để khách hàng có thể chọn lựa nhiều sản phẩm.

Tuy nhiên, thực tế không có nhiều IFC trên thế giới kết nối với sàn GDHH có tính tương lai, chưa được chuẩn hóa, ví dụ sàn giao dịch tài sản số, do đó như tôi nhấn mạnh, cần nghiên cứu rất kỹ để xác định tính tương đồng, phần nào có thể sử dụng nhân lực, vật lực, cơ sở vật chất chung của các sàn, phần nào chuyển sang tiếp cận chuyên biệt. Vấn đề này cần căn cứ trên hành lang pháp lý, định nghĩa sản phẩm, nhận diện các quy định về giao dịch có tính chất khoa học cao, trên tham vấn độc lập của nhiều bên, của liên bộ, chứ không nên giao cho một nhóm xây dựng, tránh có thể xảy ra tình trạng phục vụ lợi ích kinh doanh của một số ít thay cho toàn bộ lợi ích của quốc gia, nguy cơ tăng tính rủi ro cao và làm mất thời gian, chi phí cơ hội đột phá từ IFC.

Khi đã nghiên cứu đầy đủ, xác định được lợi ích, chúng ta kiểm soát được, việc thí điểm cũng cần xét trên kỳ vọng thuận lợi cho nhà đầu tư quốc tế trên cơ sở áp dụng, tuân thủ các nguyên tắc, quy định của Việt Nam và thông lệ quốc tế. Chỉ khi đảm bảo được đầy đủ các yếu tố này, IFC mới thực sự là cửa ngõ, cũng là địa chỉ hội tụ dòng chảy vốn cho nền kinh tế bước sang trang mới.

- Trân trọng cảm ơn Ông!